Nghịch lý: Doanh nghiệp phân bón ngậm ngùi bỏ công bố hàm lượng Silic trên bao bì do sợ bị "phạt oan"

Doanh nghiệp phân bón lẳng lặng bỏ công bố hàm lượng SiO2 trên bao bì vì "sợ bị phạt oan"

Ngày 21/7/2024, Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường (Cục CSMT) đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty CP Công nông nghiệp Tiến Nông (tỉnh Thanh Hóa) số tiền hơn 1,3 tỷ đồng về hành vi sản xuất, tiêu thụ phân bón không đảm bảo chất lượng.

Cụ thể, kết quả thử nghiệm 14 mẫu phân bón của 7 loại sản phẩm phân bón NPK được Đoàn kiểm tra của Cục CSMT thu thập có các chỉ tiêu chính đạt yêu cầu, nhưng chỉ tiêu chất lượng bổ sung là Silic hữu hiệu không đạt theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng phân bón (QCVN 01-189:2019/BNNPTNT). Lô hàng này có khối lượng hơn 525 tấn, Cục CSMT quyết định xử phạt ở mức hơn 1,2 tỷ đồng.

Đối với số hàng hóa vi phạm đã tiêu thụ từ 3 lô phân bón hỗn hợp NPK có hàm lượng Silic hữu hiệu không phù hợp với quy chuẩn tại Công ty TNHH Vật tư Nông nghiệp Nam Hằng, Cục CSMT quyết định xử phạt Công ty CP Công nông nghiệp Tiến Nông số tiền hơn 157 triệu đồng.

Ngoài phạt tiền, Cục CSMT còn buộc Công ty Tiến Nông thay đổi mục đích sử dụng đối với 14 lô phân bón hỗn hợp NPK với số lượng đã sản xuất là hơn 525 tấn tại Nhà máy dinh dưỡng cây trồng Tiến Nông 3 (thuộc Công ty CP Công nông nghiệp Tiến Nông). Đồng thời, thu hồi, thay đổi mục đích sử dụng với 9,6 tấn phân bón tại Công ty TNHH Vật tư nông nghiệp Nam Hằng.

Đối với việc Công ty TNHH Giám định Viancontrol TP Hồ Chí Minh cấp Chứng nhận hợp quy cho Công ty CP Công nông nghiệp Tiến Nông, Cục CSMT xác định đơn vị này không áp dụng phương pháp thử đối với chỉ tiêu Silic hữu hiệu theo quy định tại QCVN về chất lượng phân bón. Ngược lại, đã xác định hàm lượng Silic hữu hiệu trong phân Silicat kiềm bằng phương pháp khối lượng để ban hành Chứng nhận hợp quy cho một số sản phẩm phân bón hỗn hợp NPK có chứa thành phần bổ sung Silic hữu hiệu phù hợp với QCVN - là không đúng với quy định.

Sau đó, doanh nghiệp Tiến Nông kêu oan về quyết định trên nhưng vẫn phải chấp hành, trong khi đó nhiều nhà sản xuất phân bón khác khá lo lắng.

Thậm chí, ngay cả các công ty sản xuất phân bón hàng đầu như Công ty CP Phân lân nung chảy Văn Điển, Công ty CP Phân lân nung chảy Ninh Bình…, vốn có hàng chục năm sản xuất và xuất khẩu ra nước ngoài các loại phân lân nung chảy chứa hàm lượng SiO2 hữu hiệu từ 24-26%, cũng đành phải lẳng lặng loại bỏ việc công bố hàm lượng SiO2 trên bao bì sản phẩm nội địa của mình. Lý do là không đáp ứng được quy chuẩn mỗi khi bị cơ quan quản lý lấy mẫu kiểm tra phân tích.

Chỉ định phương pháp thử theo TCVN không đúng?

Có phải các doanh nghiệp này không sản xuất loại sản phẩm lân nung chảy, NPK chứa SiO2 hữu hiệu nữa, hay là do họ không kiểm soát được thành phần này nên không dám công bố?

Đã có những cuộc hội thảo thu thập rất nhiều ý kiến của các chuyên gia kỹ thuật, nhà khoa học và người quản lý sản xuất. Các chuyên gia đều khẳng định, mặc dù phân bón có chứa silic có vai trò quan trọng đối với sản xuất nông nghiệp nhưng đến nay phương pháp phân tích hàm lượng silic hữu hiệu trong phân bón, cũng như việc sản xuất và công bố thành phần silic hữu hiệu trong một số loại phân bón cụ thể đang tồn tại một số vấn đề, gây khó khăn cho việc sản xuất và lưu hành phân bón chứa silic trên thị trường.

Mọi ý kiến đều đổ dồn vào Thông tư số 09/2019/TT-BNNPTNT ngày 27/8/2019 của Bộ Nông nghiệp và PTNT về ban hành QCVN 01-189:2019/BNNPTNT (Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng phân bón), áp dụng chung cho các loại phân bón. Trong đó quy định phương pháp thử xác định hàm lượng SiO2hh (hàm lượng Silic hữu hiệu) phải tuân thủ theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN 11407:2019).

Tại mục (3)- Thuật ngữ và định nghĩa của TCVN 11407:2019 ghi rõ “Silic hữu hiệu là silic hoà tan mà cây trồng hấp thụ được”. Thế nhưng trong mục (4) trong phần diễn giải về nguyên tắc lại viết: “Silic hữu hiệu trong mẫu phân bón được chiết bằng hỗn hợp dung dịch natri cacbonat- Na2CO3 và amoni nitrat- NH4NO3”.

Theo phân tích của một chuyên gia, nguyên Giám đốc một Công ty sản xuất phân bón: Như chúng ta đã biết, lân nung chảy có tính kiềm (pH=8-8,5), hoàn toàn không tan trong nước và dung dịch kiềm; lân nung chảy tan tốt trong dung dịch axit xitric 2% tương đương với môi trường do rễ cây tiết ra.

Nếu dùng hỗn hợp dung dịch Na2CO3 và NH4NO3 có pH = 9,4 sẽ không thể chiết được silic trong phân bón chứa lân nung chảy, nên kết quả phân tích hàm lượng SiO2 luôn bằng không hoặc rất nhỏ (tương đương với Silic trong tích tan của MgSiO3 và CaSiO3 mà thôi).

Theo chuyên gia này, như vậy việc dùng dung dịch kiềm chiết silic trong phân bón để tìm silic hữu hiệu trong sản phẩm phân bón chứa lân nung chảy là sai cơ bản về phương pháp thử.

Vị chuyên gia này cũng cho rằng: Quay trở lại vụ doanh nghiệp sản xuất phân bón bị phạt vì không đảm bảo hàm lượng SiO2hh như công bố. Đơn vị sản xuất là Công ty Tiến Nông "kêu oan" vì họ cho rằng mình đã làm đúng, kết quả phân tích không đạt là do phương pháp không thích hợp.

Còn Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường không sai vì họ làm theo chức năng được phân công. Đơn vị thử nghiệm không sai vì họ hoàn toàn tuân thủ theo quy chuẩn quốc gia. Đơn vị soạn thảo TCVN 11047:2019 họ cũng sẽ nói không sai vì tiêu chuẩn này hoàn toàn có thể áp dụng với những phân bón có hàm lượng silic dễ tan trong nước hoặc dung dịch kiềm…

"Như vậy phần sai thuộc về người chỉ định dùng TCVN này vào việc phân tích phân bón có tính kiềm"- chuyên gia này nói.

Cuối cùng cái sai ấy vẫn đổ lên đầu nhà sản xuất và bị phạt 1,3 tỷ đồng. Nhưng phần thiệt hại nặng nề hơn, không tiền nào mua nổi là doanh nghiệp bị mất uy tín trên thị trường. Hậu quả sau đó một loạt doanh nghiệp phân bón chân chính vì sợ bị “phạt oan” nên dù biết chắc sản phẩm của mình chứa hàm lượng lớn SiO2hh, song vẫn phải ngậm ngùi bỏ luôn việc công bố hàm lượng Silic trên bao bì sản phẩm nội địa của mình.

Một câu hỏi đặt ra là: Tại sao trong mục (8) của TCVN 5815:2001 "Phân hỗn hợp NPK" - Phương pháp thử đã có phương pháp phân tích SiO2 nhưng lại không được chỉ định áp dụng vào thử nghiệm?

Thời gian qua, Hiệp hội Phân bón Việt Nam cũng đã nhận được ý kiến của một số doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu phân bón về những vướng mắc, khó khăn đối với loại phân bón có chứa nguyên tố silic.

Các ý kiến đều khẳng định mặc dù phân bón có chứa silic có vai trò quan trọng đối với sản xuất nông nghiệp nhưng đến nay phương pháp phân tích hàm lượng silic hữu hiệu trong phân bón, cũng như việc sản xuất và công bố thành phần silic hữu hiệu trong một số loại phân bón cụ thể đang tồn tại một số vấn đề, gây khó khăn cho việc sản xuất và lưu hành phân bón chứa silic trên thị trường.

Các ý kiến cho biết, trong thực tế phương pháp TCVN 11407: 2019 không phù hợp với hầu hết nguồn phân bón có chứa silic hữu hiệu tại Việt Nam.

Đối với việc sản xuất và công bố thành phần silic hữu hiệu trong một số loại phân bón cụ thể, đa số phân bón có chứa silic hiện nay tại Việt Nam là phân lân nung chảy, phân hỗn hợp NPK, phân trung lượng có chứa silic.

Phân lân nung chảy do đặc điểm quá trình chế biến nên chứa thành phần silic hữu hiệu được công nhận và sử dụng rộng rãi trên thế giới, nhưng tại Việt Nam không được công bố chỉ tiêu này, ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Phân lân nung chảy do Việt Nam sản xuất hiện xuất khẩu đi một số nước trên thế giới phải dựa vào tổ chức quốc tế khác để phân tích chỉ tiêu silic hữu hiệu, do phương pháp TCVN 11407:2019 không phát hiện ra silic hoặc phát hiện với hàm lượng nhỏ hơn thực tế.

"Thiết nghĩ, cơ quan ban hành nên dũng cảm đứng ra nhận trách nhiệm nhằm giải oan cho doanh nghiệp và soát xét lại những bất cập trong các văn bản pháp luật liên quan đến phân bón đã ban hành"- vị chuyên gia này nói.

Bên cạnh đó, cần làm rõ phương pháp thử nhằm phân tích chính xác hàm lượng silic hữu hiệu trong phân bón, làm căn cứ tin cậy cho doanh nghiệp, các phòng thử nghiệm, cơ quan quản lý nhà nước nhằm phục vụ công tác thanh kiểm tra cũng như đem lại lợi ích cho nông dân sử dụng phân bón.

Silic (SiO2) là nguyên tố quan trọng đối với nhiều loại cây trồng, đặc biệt là lúa, mía, ngô, dứa,... Vai trò của silic không chỉ dừng lại ở việc giúp cây trồng cứng cáp, tăng cường khả năng chống chịu với sâu bệnh, nấm bệnh thông qua việc ngăn chặn sự xâm nhập của mầm bệnh vào tế bào cây trồng, chống lại các tác động của thời tiết khắc nghiệt, mà còn giúp tăng cường quá trình quang hợp, hấp thụ phân bón và các chất dinh dưỡng khác.
Các nghiên cứu khoa học trong nước và quốc tế đã được công bố chứng minh, để có được 1 tấn thóc, cây lúa cần hấp thụ từ 80 - 103 kg SiO2 (gấp 5 lần nhu cầu N), cho thấy mức độ quan trọng của silic trong quá trình sinh trưởng của cây.

×