Bình luận
0
Giáo dục Việt Nam thời phong kiến coi trọng Nho học, phụ nữ không có quyền tham gia thi cử. Tuy nhiên, bà Nguyễn Thị Duệ là ngoại lệ. Bà không chỉ là nữ tiến sĩ đầu tiên ở nước ta, mà còn là nữ trạng nguyên duy nhất trong lịch sử khoa bảng.
Nguyễn Thị Duệ - nữ trạng nguyên duy nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam.
Ngày 14/3/1574, ở vùng Kiệt Đặc, huyện Chí Linh, Hải Dương, một nữ nhi ra đời. Vốn sinh ra trong một gia đình Nho học nghèo khó, Nguyễn Thị Duệ (còn gọi là Nguyễn Ngọc Toàn), hiệu Diệu Huyền sớm thể hiện sự thông minh trác việt. Duệ cũng yêu thích chữ nghĩa từ nhỏ.
Tương truyền, bà biết viết văn, làm thơ khi mới 4 tuổi. Vừa thông minh lại sở hữu nhan sắc xinh đẹp, nên khi mới chỉ hơn 10 tuổi, bà đã được nhiều gia đình quyền quý trong vùng hỏi cưới, định hôn nhưng bà không đồng ý.
Trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư có dẫn, năm 1592, Khi chúa Trịnh Tùng đem quân đánh chiếm Thăng Long, nhà Mạc thất thế, chạy lên Cao Bằng. Nguyễn Duệ cùng cha theo lên đây.
Năm Giáp Ngọ (1594), khi nhà Mạc mở khoa thi cử để tìm kiếm nhân tài giúp nước, thu hút nhiều sĩ tử, trong đó có bà Nguyễn Thị Duệ. Bà lấy tên Nguyễn Ngọc Du, ăn mặc giả trai đăng ký dự thi. Trong các kỳ thi Hương, Hội và Đình, bà đều đỗ đầu và trở thành trạng nguyên. Khi ấy, bà chỉ khoảng 17 - 18 tuổi.
Trong cuốn Những Người Thầy Trong Sử Việt có nhắc đến việc khi triều đình mở tiệc đãi tân khoa, Nguyễn Thị Duệ lúc ấy lấy danh là Nguyễn Du đến làm lễ đầu tiên. Thấy tân trạng mặt hoa da phấn, thân hình mảnh mai, sóng mắt long lanh, vua mới ngờ vực rồi hỏi và được biết Ngọc Du thực chất là con gái.
Cả triều đình kinh ngạc vì chuyện xưa nay chưa từng có, cho rằng đây là tội khi quân, khó thoát khỏi án chết. Tuy nhiên, vua Mạc không trừng phạt, còn tỏ ra quý trọng tài sắc của bà, cho lấy lại tên cũ, ban cho làm lễ quan trong cung dạy chữ và lễ nghi cho các cung tần, thị nữ.
Lâu ngày gặp gỡ, tiếp xúc, vua Mạc càng rung động trước nhan sắc rạng rỡ và tài hoa của nàng lễ quan Nguyễn Thị Duệ nên đưa bà vào hậu cung và tấn phong thành Tinh phi (ngụ ý bà xinh đẹp và sáng láng như vì sao sa). Bởi vậy, dân gian thường gọi bà là "bà chúa Sao Sa".
Tranh vẽ bà Nguyễn Thị Duệ. Ảnh chụp sách "Những người thầy trong sử Việt"
Năm 1625, quân Lê - Trịnh tiến lên Cao Bằng diệt nhà Mạc. Vua Mạc bị bắt đem về Thăng Long. Bà Nguyễn Thị Duệ chạy về ở ẩn tại chùa Sùng Phúc ở phía đông Cao Bằng. Bà vừa trụ trì chùa, vừa dạy học và dạy lễ nghĩa cho con em dân bản. Nhưng rồi quân Trịnh đi truy lùng tàn quân của Mạc Kính Cung đã phát hiện ra nơi bà ẩn náu. Nguyễn Thị Duệ bị bắt, giải đến trước chúa Trịnh. Nhờ tài đối đáp khiêm nhường nhưng thông minh, bà thoát tội chết, được đưa về Thăng Long và đối đãi tử tế.
Nguyễn Thị Duệ quen được hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc (vợ vua Lê Thần Tông). Từ đấy, bà thường cùng hoàng hậu đi lễ chùa, gặp gỡ các sĩ phu có tài để hiểu rõ tình hình trong nước nhằm giúp vua. Bà được phong làm Chiêu nghi đứng trên các cung tần. Về việc này, sách Đại Nam nhất thống chí chép: "Vua Lê triệu vào dạy cung nữ, phong cho tước hiệu là Nghi Ái quan".
Nguyễn Thị Duệ khi làm quan thường dẫn nghĩa lý kinh sử, sự tích cổ kim rành mạch nên hai chúa Trịnh Tráng và Trịnh Tạc đều khen ngợi, trọng vọng. Các biểu sớ, văn bài thi Đại khoa, vua Lê, chúa Trịnh đều nhờ bà khảo duyệt.
Nhận chức Nghi Ái quan, bà được phép tham gia chấm các bài thi Hội, thi Đình và cũng góp nhiều công sức lớn trong việc khuyến học thời ấy. Bà còn cùng các bậc túc nho đến giảng dạy, ôn tập cho sĩ tử. Không chỉ vậy, bà còn xin triều đình cấp ruộng đất cho canh tác lấy hoa lợi để giúp đỡ học trò nghèo chăm chỉ, vượt khó.
Tượng thờ Bà Chúa Sao Sa - Nguyễn Thị Duệ.
Năm 70 tuổi, bà Nguyễn Thị Duệ xin trí sĩ, về quê Chí Linh dựng am Đàm Hoa. Đây vừa là nơi ở, đọc sách, tĩnh tu và được coi như một trường học của làng. Các sĩ tử trong vùng ngày ngày đến am để nghe bà giảng giải kinh nghĩa. Bà cũng được nhà Lê cấp thuế trong làng làm ngụ lộc, nhưng bà chỉ lấy một ít tiền để chi tiêu, còn lại dành hết cho việc công ích, trợ giúp người nghèo.
Bà Nguyễn Thị Duệ mất vào ngày 8/11/1654 , hưởng thọ 81 tuổi, thi hài bà được an táng ở quê nhà. Ngọn tháp xây trên mộ được gọi là "Tinh Phi cổ tháp" khắc mười chữ "Lễ Phi sinh thông tuệ, nhất kính chiếu tam vương" (Lễ phi là người thông tuệ, một gương soi chiếu ba vua).
Tinh Phi cổ tháp - Tháp mộ trạng nguyên Nguyễn Thị Duệ.
Nhớ công ơn của bà, dân làng Kiệt Đặc dựng đền thờ tôn bà làm phúc thần. Trên bức hoành có hai chữ "Hoa Am", trong có bức tượng bà và đôi câu đối "Giá khoa tiên chiếm Cao Bình bảng/ Đại bút do truyền bát cổ bi".
Tại Văn Miếu Mao Điền (Hải Dương), 637 vị tiến sĩ được thờ, trong đó có bài vị của nữ tiến sĩ duy nhất đề tên "Nghi Ái quan Nguyễn Thị Duệ".
Đền thờ Trạng nguyên Nguyễn Thị Duệ trên đỉnh đồi Mâm Xôi cạnh núi Phượng Hoàng (Chí Linh, Hải Dương).
Đình làng Kiệt Đoài có một pho tượng đẹp gọi là Vua Bà (Nguyễn Thị Duệ) và một sắc phong thờ phụng: "Chánh vương phủ, thị nội cung tần". Ngoài ra tại thôn Trung Hà - Nam Sách (đất phong của bà) có đền thờ gồm tượng và sắc phong của các triều đại phong kiến dành cho nữ Trạng nguyên duy nhất của Việt Nam.
Người vừa làm hoàng đế vừa là một tu sĩ duy nhất trong lịch sử Trung Hoa là Cao Đàm Thịnh, ông sống vào cuối thời nhà Tùy và đầu thời nhà Đường.
Ngoại trưởng Estonia Margus Tsahkna (Eesti 200) cho rằng việc Ukraine tấn công các tàu Nga ở biển Baltic sẽ là điều thiếu khôn ngoan, vì hành động đó có thể dẫn tới một thảm họa môi trường nghiêm trọng và làm leo thang tình hình ở biển Baltic.
Chia sẻ
Nghệ sĩ Ốc Thanh Vân nói rằng, cô liên tục bị Nghệ sĩ Nhân dân Hồng Vân "gài bẫy" để nhận lời tiếp quản Sân khấu kịch Hồng Vân.
Chia sẻ
Sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội đặt nhiều câu hỏi về HIV/AIDS và tình dục an toàn để các chuyên gia giải đáp chi tiết, giúp phòng tránh rủi ro để tự bảo vệ bản thân.
Chia sẻ
Trong những năm qua, Bắn súng Việt Nam luôn giữ vai trò quan trọng trong thành tích chung của đoàn Thể thao Việt Nam tại các kỳ SEA Games. Bước vào giai đoạn chuẩn bị cuối cùng cho SEA Games 33, đội tuyển Bắn súng quốc gia đang nỗ lực hoàn thiện mọi mặt về lực lượng, chuyên môn và tâm lý, hướng tới mục tiêu giành 7 Huy chương Vàng (HCV). Đây là chỉ tiêu cao, thể hiện quyết tâm lớn của ngành thể thao trước yêu cầu cạnh tranh ngày càng tăng trong khu vực.
Chia sẻ
Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy, trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là công cụ thử nghiệm, mà đã trở thành hạ tầng chiến lược như điện hay Internet. Với trung tâm siêu tính toán quốc gia, triết lý “AI mở” và các gói hỗ trợ lớn cho doanh nghiệp, Việt Nam đang tăng tốc biến AI thành động lực mới cho tăng trưởng, quản trị và an ninh quốc gia.
Chia sẻ
GS ngành Y trẻ nhất Việt Nam 2025 Hoàng Anh Tiến sinh ra trong một gia đình có 4 thế hệ theo nghề Y. Bà nội của GS Tiến làm công tác y tế cơ sở. Ba của anh là GS.TS Huỳnh Văn Minh, hiện là Chủ tịch Hội Tim mạch Việt Nam, mẹ của anh là điều dưỡng viên. Giống như GS Tiến, con của anh đang học chuyên Sinh tại Trường Quốc học Huế.
Chia sẻ
Sở GDĐT TP.HCM vừa kiến nghị Hội đồng nhân dân Thành phố ban hành chính sách đặc thù, hỗ trợ chi phí ăn trưa, các dịch vụ giáo dục và đồng phục cho trẻ em, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt.
Chia sẻ
Ngày 25/11 tại TP. Hồ Chí Minh, Công đoàn Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS) đã tổ chức thành công Đại hội Đại biểu lần thứ V, nhiệm kỳ 2025–2030, trong không khí thi đua hướng tới Đại hội VIII Công đoàn Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) và Đại hội XIV Công đoàn Việt Nam.
Chia sẻ
Bầu không khí Hà Nội mấy hôm nay chìm trong lớp mù dày đặc khi chỉ số chất lượng không khí (AQI) chạm ngưỡng tím, mức cảnh báo rất xấu cho sức khỏe con người.
Chia sẻ
Những vườn quýt của người dân ở xã Bạch Thông, tỉnh Thái Nguyên đang vào vụ. Bạt ngàn đồi quýt quả trĩu mọng, vàng ruộm, bừng lên trong nắng khiến du khách không cưỡng nổi bước chân mình.
Chia sẻ
Trong nhiệm kỳ 2025-2030, Ban Chấp hành Đảng bộ TP Hà Nội tập trung giải quyết dứt điểm ùn tắc giao thông, trật tự đô thị, ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí và ngập úng ở đô thị, vùng ven đô, cùng với đó là công tác đảm bảo an toàn thực phẩm.
Chia sẻ
Vụ hỏa hoạn xảy ra lúc rạng sáng tại căn nhà ở đường Liên ấp 2-6 xã Vĩnh Lộc (huyện Bình Chánh cũ) khiến bé gái 8 tuổi tử vong, 3 người khác bị bỏng nặng, Công an TP.HCM đang khám nghiệm hiện trường, điều tra nguyên nhân. Địa phương đã hỗ trợ ban đầu 5 triệu đồng cho mỗi trường hợp bị thương và 10 triệu đồng đối với trường hợp tử vong.
Chia sẻ
Tờ Financial Times ngày 1/12 trích dẫn lời của một số quan chức cho biết, Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) đã từ chối bảo lãnh cho khoản vay bồi thường 140 tỷ euro cho Ukraine.
Chia sẻ
HLV Kim Sang-sik khiến bầu không khí ở U22 Việt Nam trở nên giống như một gia đình khi ông tự tay bóc rồi bón sâm cho từng học trò...
Chia sẻ
Tại VinFuture 2025, một “trái tim nhân tạo mềm” biết đập gần như tim thật đã mở ra viễn cảnh hoàn toàn mới cho y học hiện đại. Được thiết kế theo từng bệnh nhân bằng robot mềm và mô phỏng huyết động học, công trình của PGS. Đỗ Thanh Nhỏ, hà khoa học Việt Nam hiện công tác tại Đại học New South Wales (UNSW), không chỉ giúp bác sĩ dự đoán rủi ro phẫu thuật chính xác hơn, mà còn thắp lên hy vọng cho hàng trăm nghìn bệnh nhân suy tim đang chờ một cơ hội sống còn.
Chia sẻ
Hơn một thế kỷ nằm sau lớp thạch cao của ga Michigan, chai bia Stroh’s 1913 cùng mảnh giấy bí ẩn bên trong bất ngờ lộ diện. Hai cái tên “Smith” và “Hogan” xuất hiện như dấu vết mờ ảo từ quá khứ, là trò đùa của những công nhân năm xưa, hay một thông điệp họ cố ý gửi lại cho hậu thế? Câu hỏi chưa lời giải khiến phát hiện hơn 100 năm này càng nhuốm màu huyền thoại.
Chia sẻ
Sau trận lũ lịch sử và cuối tháng 10 đầu tháng 11, nhiều ngôi nhà cổ ở Hội An (Đà Nẵng) bị hư hỏng khá nghiêm trọng. Đặc biệt, tường, vách gỗ chùa Cầu phai màu, bong tróc.
Chia sẻ
Sáng 2/12, tàu huấn luyện ROKS Hansando được trang bị công nghệ tàng hình tối tân đã cập cảng Tiên Sa, bắt đầu chuyến thăm xã giao 4 ngày tại Đà Nẵng.
Chia sẻ
Mới đây, cẩm nang du lịch lâu đời và uy tín hàng đầu thế giới - Lonely Planet - vừa công bố Phú Quốc là điểm đến biển số một tại Việt Nam. Đảo Ngọc được vinh danh đồng thời trong ba danh sách: “10 bãi biển tuyệt nhất Việt Nam”, “10 điểm đến tuyệt nhất Việt Nam” và “9 kỳ quan thiên nhiên của Việt Nam”
Chia sẻ
Một ca phình mạch não khổng lồ, nguy cơ tử vong cao nếu vỡ , đã được các bác sĩ tại Vinmec Đà Nẵng xử trí thành công nhờ kỹ thuật can thiệp nội mạch stent chuyển dòng kết hợp đặt coil - phương pháp hiện đại hàng đầu giúp “hàn gắn” mạch máu từ bên trong mà không cần phẫu thuật mở hộp sọ.
Chia sẻ
Khoảnh khắc dàn xe điện “make in Vietnam” xuất hiện tại lễ diễu binh, diễu hành chào mừng Quốc khánh Lào ở quảng trường Thatluang đã mang lại niềm tự hào sâu sắc cho cộng đồng người Việt tại Vientiane.
Chia sẻ
Công an TP Đà Nẵng khởi tố 17 đối tượng liên quan vụ truy đuổi, đánh nhau trên nhiều tuyến đường trung tâm sau khi rà soát, truy xét từ các hình ảnh và clip lan truyền trên mạng xã hội.
Chia sẻ
Trong thời gian qua, Sở Dân Tộc và Tôn giáo tỉnh Khánh Hòa đã tập trung phối hợp triển khai về những nhu cầu cơ bản và cấp thiết nhất của đồng bào thiểu số nhất là xây dựng, sửa chữa nhà ở.
Chia sẻ
Năm 2025 ghi dấu bước chuyển mạnh mẽ của xã Chợ Rã (tỉnh Thái Nguyên) khi Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được triển khai đồng bộ, hiệu quả. Chương trình không chỉ mang ý nghĩa thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn mở ra cơ hội để người dân tiếp cận tri thức, kỹ thuật mới, cải thiện chất lượng cuộc sống một cách bền vững.
Chia sẻ
Lê Ngọc Bảo được đồn đoán là đã rời Ninh Bình FC để trở lại khoác áo Quy Nhơn United và sẽ thi đấu ở giải Hạng Nhất Quốc gia 2025/2026. Vậy thực hư ra sao?
Chia sẻ
Hành vi điều khiển xe máy chở hàng hóa cồng kềnh không chỉ vi phạm quy định mà còn tiềm ẩn nguy cơ cao gây mất an toàn giao thông cho người và phương tiện.
Chia sẻ
Giá vàng hôm nay mới nhất 2/12 bất ngờ giảm vài trăm nghìn đồng mỗi lượng lại thổi bùng làn sóng gom vàng mới. Tại Bảo Tín Minh Châu, khách xếp hàng trước cả giờ mở cửa để “mua lúc giá mềm”, đặt cược đợt điều chỉnh chỉ là tạm thời.
Chia sẻ
Sáng 2/12 trên đường 70 (phường Hà Đông, Hà Nội), hai đối tượng xăm trổ liên tiếp hành hung một nam thanh niên giữa phố. Một cảnh sát giao thông đang làm nhiệm vụ đã kịp thời lao tới ngăn chặn, giúp nạn nhân thoát nguy.
Chia sẻ
Giữa trung tâm xã Mèo Vạc – điểm đến nổi tiếng của Cao nguyên đá Đồng Văn (tỉnh Hà Giang cũ, nay là tỉnh Tuyên Quang), một điểm buôn bán, tập kết và trung chuyển gia cầm sống quy mô lớn hoạt động, bốc mùi xú uế khiến du khách phải "nín thở" mỗi khi đi qua.
Chia sẻ
Tuần lễ sản phẩm OCOP, đặc sản vùng miền do TP.HCM tổ chức sẽ diễn ra trong tháng 12 này. TP.HCM đang nỗ lực hỗ trợ HTX, doanh nghiệp nông nghiệp chuyên sản xuất sản phẩm OCOP để đưa đến tay người tiêu dùng.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Hoàng Khuông 
