Hơn 4 năm sau sự việc đáng tiếc xảy ra ở xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức (Hà Nội), chúng tôi đã có dịp trở lại nơi đây để chứng kiến những đổi thay của vùng đất một thời đã trở thành "điểm nóng" về mất an ninh, trật tự ở nông thôn với những phát sinh, mâu thuẫn từ đất đai kéo dài từ nhiều năm trước. Giờ đây, không còn nhiều người muốn gợi nhắc lại chuyện cũ, họ chỉ muốn gác lại quá khứ, nói đến những việc cần làm của hôm nay và mai sau.

Vụ án giết người, chống người thi hành công vụ xảy ra tại xã Đồng Tâm (huyện Mỹ Đức, TP.Hà Nội) ngày 9/1/2020 khiến 3 chiến sĩ công an hy sinh dường như đã "xé toang" sự bình yên của một làng quê với những người nông dân thật thà, chất phác. 

Hành vi man rợ, có tính côn đồ của một nhóm đối tượng ở Đồng Tâm lợi dụng danh nghĩa đảng viên để lôi kéo người dân chống người thi hành công vụ cũng đã được xử lý để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, trong đó có 2 bị cáo bị tuyên án tử hình, 1 bị cáo án chung thân, 3 bị cáo bị tuyên 12 – 16 năm tù giam vì tội "giết người"; nhóm 19 bị cáo được đổi tội danh từ "giết người" sang "chống người thi hành công vụ" bị tuyên phạt mức án cao nhất 6 năm tù, mức thấp nhất 18 tháng tù cho hưởng án treo. Bốn bị cáo bị truy tố tội "chống người thi hành công vụ" bị tuyên phạt 15 tháng tù cho hưởng án treo…

Trước đó, cuối tháng 4/2017, cũng vì lý do tranh chấp đất đai ở đồng Sênh, một nhóm đối tượng ở Đồng Tâm cũng đã giữ trái phép 38 cán bộ, chiến sĩ của thành phố và huyện, sau đó Cơ quan điều tra của Công an TP Hà Nội đã quyết định khởi tố vụ án hình sự để điều tra về tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật xảy ra tại Đồng Tâm.

Nhưng đó là chuyện của những ngày đã qua, đất đai - thứ trước đây đã từng biến Đồng Tâm thành một "điểm nóng" về an ninh, trật tự xã hội thì nay lại giúp vùng quê này trở thành… "điểm sáng", nhất là từ sau Nghị quyết của Đại hội Đảng bộ huyện Mỹ Đức lần thứ XXIV.

Được ông Nguyễn Văn Thắng – Trưởng thôn kiêm Phó Bí thư Chi bộ thôn Hoành 3, xã Đồng Tâm dẫn đi trên những con đường nông thôn mới với những hàng hoa giấy sặc sỡ hai bên đường, người dân sống trong bình yên, hạnh phúc, thật khó tưởng tượng đã có thời nơi đây từng xảy ra những câu chuyện buồn, những sự việc không đáng có.

Đồng Tâm của ngày hôm nay đã và đang trở thành một làng quê xinh đẹp, đổi mới từng ngày, đúng với tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Mỹ Đức lần thứ XXIV, nhiệm kỳ 2020 - 2025 được tổ chức từ ngày 8 đến 10/7/2020 (sau nửa năm xảy ra vụ án chống người thi hành công vụ đặc biệt nghiêm trọng xảy ra tại đây), đó là: Tập trung hoàn thành xây dựng nông thôn mới ở 4 xã còn lại, đưa xã Đồng Tâm trở thành xã nông thôn mới vào năm 2020; thực hiện tốt Nghị quyết số 15-NQ/TU của Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội ngày 4/7/2027 về việc xây dựng tổ chức cơ sở Đảng trong sạch, vững mạnh; củng cố cơ sở Đảng yếu kém; giải quyết các vấn đề phức tạp về an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn xã, phường, thị trấn thuộc thành phố Hà Nội; tập trung giải quyết dứt điểm các vụ việc tồn đọng, không để phát sinh vụ việc mới; kịp thời phát hiện và giải quyết những vấn đề mới nảy sinh ngay từ ban đầu, ngay từ cơ sở.

Nói về sự đổi thay này, ông Thắng vui vẻ chia sẻ: "Bài học của những ngày tháng đã qua, giúp đội ngũ lãnh đạo, cán bộ xã, thôn ở Đồng Tâm nhận ra, chỉ khi đạt được sự đồng thuận của dân thì mọi khó khăn mới được hóa giải và để có được sự đồng thuận đó, chúng ta phải thực sự hiểu dân, nắm chắc vấn đề người dân thắc mắc, kịp thời giải quyết những bức xúc của người dân ngay từ khi mới phát sinh".

Nói rồi, ông Thắng vừa đi vừa khoát tay kể: Như con đường này, nếu không có người dân tình nguyện hiến đất "vàng", thì không thể khang trang, rộng rãi như hôm nay. Hiểu được chủ trương, đường lối của Đảng, chính quyền, bà con nhân dân thôn Hoành 3 đã tự nguyện hiến đất thổ cư, thậm chí tháo dỡ tường nhà đang ở để mở rộng đường làng, biến những con đường ngoằn ngoèo, ngõ hẹp trở thành những con đường thẳng hơn, rộng mở hơn, thuận lợi cho nhân dân giao thương đi lại.

Chỉ trong 5 năm (2018 – 2023), toàn xã Đồng Tâm có 35 hộ dân tham gia hiến 521m2 đất thổ cư, trị giá hơn 3,2 tỷ đồng để mở rộng đường giao thông; trong đó có 27 hộ dân ở thôn Hoành 1, Hoành 3 và Hoành 4.

"Thôn Hoành 3 chúng tôi có số hộ dân tham gia hiến đất xây dựng nông thôn mới đông nhất với diện tích đất nhiều nhất xã Đồng Tâm. Có thể nói, phong trào hiến đất, làm đường đã và đang lan tỏa rộng trong từng nếp nghĩ, nếp nhà và trở thành ý thức tự nguyện của mỗi hộ dân trong thôn", Trưởng thôn Hoành 3 phấn khởi nói.

Là một trong những đảng viên tiên phong hiến đất mở đường ở thôn Hoành 3, anh Lê Duy Đặng chia sẻ: "Muốn quê hương đổi mới và phát triển, cần phải có những con đường to và rộng, trong đó, người dân đóng vai trò quyết định trong việc mở rộng đường làng. Bản thân tôi là một đảng viên nên càng phải gương mẫu đi đầu để quần chúng, nhân dân noi theo".

Nghĩ là làm, anh Lê Duy Đặng đã vận động em trai cùng gia đình hiến đất, mở rộng ngõ với tổng diện tích 42m2. Không chỉ hiến đất, anh Lê Duy Đặng còn tự bỏ toàn bộ kinh phí, vật tư, ngày công để xây lại tường rào của gia đình mà không đòi hỏi nhà nước phải hỗ trợ, đền bù.

Thấy việc làm vô tư của anh Lê Duy Đặng, bà con nhân dân thôn Hoành 3 đã ủng hộ và tự nguyện hiến đất mở đường, thậm chí có nhà còn sẵn sàng cắt ngang tường nhà, xây tường dịch vào cho rộng ngõ. Nhờ vậy, con đường ngõ xóm đi qua gia đình anh Đặng đã được mở rộng từ 3,5m lên 4,5m, đủ cho hai xe ô tô tránh nhau.

Nói về bài học kinh nghiệm tạo sự đồng thuận trong nhân dân, ông Nguyễn Văn Thắng – Trưởng thôn, Phó Bí thư Chi bộ thôn Hoành 3, xã Đồng Tâm nhấn mạnh: Để dân tự nguyện đóng góp, được lòng dân, bài học của chúng tôi là làm thật, làm ngay thẳng. Khi bà con đóng góp, chúng tôi giao toàn bộ tài chính cho người dân tự quản lý, giám sát.

Như vừa rồi thôn Hoành 3 vận động được 40 hộ dân tham gia đóng góp hơn 60 triệu đồng để làm đường nông thôn mới, tôi giao toàn bộ số tiền đó kèm theo danh sách chi tiết các hộ dân ủng hộ để bàn giao cho một người trong tổ do bà con nhân dân thôn Hoành 3 cử ra. "Bà con tự quyết, tự làm, tự trả tiền, làm chủ thực sự. Tôi chỉ là người đứng lên hô hào, đứng mũi chịu sào và chịu trách nhiệm với dân" – ông Thắng nói.

Điển hình trong số đó là chị Phạm Thị Hà, gặp chúng tôi bên cổng làng Hoành, chị Hà đang tất bật bán chè cho khách, vừa thoăn thoắt kể chuyện. Nhắc về chuyện cũ, chị cho biết, chị lấy chồng về làng Hoành từ nhiều năm trước và được chứng kiến biến cố đã xảy ra ở Đồng Tâm. Tuy nhiên, theo chị Hà, những biến cố đó giờ đã lùi xa vào quá khứ, người dân giờ yên tâm, chăm chỉ làm ăn trở lại. 

"Khoảng hơn 1 năm sau, địa phương có chủ trương xây dựng đường nông thôn mới, người dân trong làng chúng tôi đua nhau hiến đất, góp công, góp của để cùng xã làm đường bê tông mới rất rộng, đẹp. Nhờ thế mà việc lưu thông, kinh doanh, buôn bán, sinh hoạt của bà con ở đây đã thuận lợi hơn trước rất nhiều nên bà con rất vui mừng, phấn khởi", chị Hà vui vẻ nói.

Theo Trưởng thôn, Phó Bí thư Chi bộ Nguyễn Văn Thắng, việc tạo sự đồng thuận, phát huy dân chủ ở cơ sở rất quan trọng. Mỗi khi tổ chức công việc, hoạt động nào, ông Thắng đều cho họp dân để lấy ý kiến. Khi dân đồng thuận, tin tưởng thì cần tổ chức thực hiện công bằng, minh bạch, đảm bảo phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng".

"Bà con nhân dân thôn Hoành 3 bàn bạc, tôi chỉ là người đứng đầu ghi chép lại và kết luận. Có làm đoạn đường này hay không, có làm công trình này hay không, do người dân quyết định. Nhưng mình phải là người đứng đầu, đại diện cho thôn hướng dẫn, để có lợi nhất cho nông dân thì bà con sẽ ủng hộ mình" – ông Thắng giãi bày.

Mang câu chuyện về sự đổi thay từ thôn Hoành 3 lên để chia sẻ, ông Hoàng Thanh Hương – Bí thư Đảng ủy xã Đồng Tâm hồ hởi cho biết: "Sau tất cả những biến động, Đảng bộ xã Đồng Tâm với 7 chi bộ Đảng, 295 đảng viên quyết tâm nêu cao tinh thần gương mẫu của mỗi đảng viên, vận động nhân dân tập trung chăm lo phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Mỹ Đức lần thứ XXIV. Năm 2022, sau nhiều nỗ lực, cố gắng, xã Đồng Tâm đã về đích trong xây dựng nông thôn mới. Không dừng lại ở đó, tới đây, xã Đồng Tâm sẽ đăng ký xây dựng nông thôn mới nâng cao. Hiện nay, thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn xã Đồng Tâm đạt 62 triệu đồng/người/năm".

Theo Bí thư Đảng ủy xã Đồng Tâm, khi về đích nông thôn mới, các chương trình văn hóa - y tế trên địa bàn xã đã được nâng lên rõ rệt. Đồng Tâm có trạm y tế được đầu tư xây dựng hơn 11 tỷ đồng. Trường học 3 cấp: mầm non, tiểu học, trung học trên địa bàn xã đã được được đầu tư cải tạo, nâng cấp, đảm bảo cơ sở vật chất cho học sinh và giáo viên dạy và học. Kết quả chương trình giáo dục của xã nhà luôn là đơn vị đứng top đầu trong ngành giáo dục toàn huyện Mỹ Đức.

Chia sẻ thêm với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Huyền, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã Đồng Tâm cho biết: “Những năm qua, nhân dân xã Đồng Tâm tích cực tham gia các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước luôn vượt chỉ tiêu và dẫn đầu toàn huyện Mỹ Đức. Đặc biệt, trong giai đoạn dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, dù còn nhiều khó khăn nhưng bà con trong xã đã đóng góp 190 triệu đồng phòng chống dịch Covid-19, ủng hộ nhiều tấn nông sản cho nhân dân các vùng tâm dịch. Nói vậy để thấy, khi lòng dân đã thuận, thì ngay cả trong đại dịch, người dân cũng sẽ hết lòng hết sức vì việc chung".

Nhắc lại thời gian dài Đồng Tâm trở thành "điểm nóng" về tình hình an ninh trật tự, Bí thư Đảng ủy xã Đồng Tâm Hoàng Thanh Hương thẳng thắn cho biết: "Sau sự việc xảy ra ở Đồng Tâm, chúng tôi đã họp và phân tích và rút ra nguyên nhân đến từ cả hai phía khách quan và chủ quan. Trong đó, nguyên nhân chủ quan là do, những vi phạm về quản lý đất đai trong các giai đoạn trước xử lý chưa thực sự nghiêm minh, kịp thời. Cùng với đó, một số cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất làm trái với chủ trương đường lối của Đảng, dẫn đến giảm sút uy tín, niềm tin trong nhân dân, từ đó tích tụ dần thành những vấn đề nóng, khó giải quyết".

Bí thư Đảng ủy xã Đồng Tâm cho biết, bước đầu triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới, Đồng Tâm gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là tiêu chí về đảm bảo trật tự, an ninh ở cơ sở cho đến việc huy động nguồn lực, sự hưởng ứng của người dân. Trước tình hình đó, Đảng ủy xã Đồng Tâm đã chỉ đạo Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới xã tập trung huy động các nguồn lực ở địa phương, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia hiến đất để mở rộng đường giao thông, ủng hộ tiền, đóng góp ngày công lao động xây dựng nông thôn mới ở địa phương.

"Hiện nay, xã Đồng Tâm đã dần ổn định, tình hình phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng được giữ vững. Đặc biệt, các phong trào xây dựng nông thôn mới, với lòng tin của người dân đối với Đảng đã được phát huy. Nhân dân đã phát huy được tinh thần dân chủ, cùng với chính quyền địa phương đóng góp rất nhiều tiền của, công sức xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp" – ông Hoàng Thanh Hương thông tin.

Bí thư Đảng ủy xã Đồng Tâm cho biết: "Để không còn trở thành "điểm nóng", trong bất cứ việc gì cũng phải giải quyết kịp thời, tìm ra nguyên nhân căn cơ của vấn đề, không để những mâu thuẫn, bức xúc nhỏ tích tụ thành điểm nóng. Bên cạnh đó, để kịp thời giải quyết những kiến nghị của dân, cấp ủy, chính quyền xã thường xuyên lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của bà con. Hàng năm, chúng tôi đều tổ chức các cuộc đối thoại giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với Mặt trận Tổ quốc và nhân dân để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc tại cơ sở. Đồng thời, xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm pháp luật, không chấp hành quy định tại địa phương, đảm bảo công tác an ninh trật tự, chính trị trên địa bàn".

Khi chúng tôi đang trò chuyện với lãnh đạo xã Đồng Tâm, tiếng nhạc gần sân UBND vang lên rộn ràng, tiếng chị em phụ nữ tíu tít gọi nhau. Ngồi bên cạnh chúng tôi, anh Nguyễn Văn Huyền phấn khởi khoe: "Chiều nay, các chị em phụ nữ xã Đồng Tâm tập luyện, quay video để đại diện cho huyện Mỹ Đức tham gia Hội thi Dân vũ thể thao cấp thành phố năm 2024. Liên tiếp các năm 2022, 2023, xã Đồng Tâm đã giành được giải Nhất, giải Ba tại Hội thi Dân vũ thể thao huyện Mỹ Đức".

Ông Nguyễn Văn Huyền – Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã Đồng Tâm phấn khởi cho biết thêm, phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao, nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của bà con nhân dân xã Đồng Tâm luôn được Đảng ủy, UBND, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã quan tâm và phát huy. Hiện nay, trên địa bàn xã Đồng Tâm có 6 CLB dân vũ, thể thao.

Bên cạnh đó, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã đã đứng ra tổ chức các hoạt động thể thao mời các xã bạn đến tham gia; điển hình như Giải bóng đá Đồng Tâm được tổ chức thường niên hàng năm bắt đầu từ cuối tháng 7 đến 2/9. Giải bóng đá Đồng Tâm đã thu hút lượng khán giả đến cổ vũ rất đông, tạo không khí vui vẻ, đoàn kết, đảm bảo an toàn và lan tỏa tinh thần yêu quê hương, yêu đất nước.

Đã từng "ngại" vì quê hương mình suốt thời gian dài mang tiếng là "điểm nóng", nay người dân Đồng Tâm tự hào vì địa phương mình trở thành lá cờ đầu trong các phong trào văn hóa văn nghệ của huyện Mỹ Đức. Những cánh đồng phủ màu xanh no ấm, những gì của quá khứ đã lùi lại phía sau, hôm nay, người dân Đồng Tâm tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, chính quyền địa phương, đồng thuận, chung lòng xây dựng nên một làng quê đáng sống.

 Chúng tôi chia tay Đồng Tâm khi ánh chiều đã nhạt, trong tiếng nhạc rộn ràng của một giai điệu quê hương. Một tốp chị em phụ nữ với trang phục áo dài truyền thống thướt tha cùng những điệu nhảy dân vũ khiến cho bức tranh làng quê trở nên êm đềm, vui tươi như chính cái tên của nó.