Bí ẩn lăng mộ cổ của vị hoạn quan quê Thanh Hóa, con nối dõi không có, 9 làng thờ suốt 300 năm

Lăng mộ của một hoạn quan trung quân ái quốc

Tọa lạc trong cụm Di tích Nghệ thuật và Thắng cảnh núi An Hoạch (hay gọi là núi Nhồi, thuộc phường An Hưng,TP Thanh Hóa cũ) nay là phường Đông Quang, tỉnh Thanh Hóa. Lăng Quận công Lê Trung Nghĩa là một công trình kiến trúc cổ độc đáo đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích Quốc gia vào năm 1992.

Toàn bộ khu lăng là một công trình kiến trúc bằng đá, bao gồm nhiều tượng đá, linh vật, bia đá được chạm khắc công phu từ đá xanh nổi tiếng của núi Nhồi. Đây là một công trình có giá trị đặc biệt về lịch sử và nghệ thuật điêu khắc đá.

Lăng mộ được xây dựng bởi Quận công Lê Trung Nghĩa (không rõ năm sinh, mất năm 1786) ngay trên quê hương ông, dưới thời Lê Trung Hưng.

Theo sử sách, Lê Trung Nghĩa là người làng Tu, thôn Nhuệ, xã An Hoạch, tổng Quảng Chiếu, huyện Đông Sơn, nay là phường Đông Quang, tỉnh Thanh Hóa. Xuất thân trong một gia đình nghèo và ông từng phải rời quê để tránh việc phải nấu chè khao làng theo tục lệ. Sau khi rời làng, ông được tuyển vào đội quân cấm vệ và tình nguyện tịnh thân để phục vụ trong cung.

Với tinh thần trung quân ái quốc và nhiều đóng góp cho triều đình, ông dần thăng tiến đến chức Đô đốc Tổng trấn, được phong tước Quận công nên người ta gọi ông là Quận Mãn.

Trong thời kì quân Tây Sơn tiến ra Bắc, Quận Mãn Lê Trung Nghĩa đã lãnh đạo quân dân Thanh Hoá chống lại quân Tây Sơn. Tháng 11/1786, vua Lê Chiêu Thống và chúa Trịnh Bồng xảy ra xung khắc. Lê Chiêu Thống sai tướng Nguyễn Hữu Chỉnh (trước đây theo Tây Sơn) từ Nghệ An kéo quân ra hộ giá. Chúa Trịnh Bồng cử Trấn thủ Thanh Hoá Lê Trung Nghĩa làm tham lĩnh và Đốc đồng Phan Huy Ích làm đốc thị kéo quân chặn đánh Chỉnh ở địa phận huyện Tĩnh Gia bây giờ nhưng thất bại. Lê Trung Nghĩa bị giết chết.

Kiến trúc độc đáo bằng đá gần 300 năm

Khi còn sống, biết mình không có con cháu thờ tự, ông đã bỏ tiền mua ruộng đất của 9 làng quanh khu vực để chia cho người dân canh tác. Dân làng cảm kích trước công đức của ông nên đã xin lập một nơi thờ tự ngay khi ông còn sống.

Khu lặng mộ này được các nghệ nhân đá làng Nhồi xây dựng với nhiều công trình thờ tự bằng các pho tượng đá nguyên khối. Khi Quận công Lê Trung Nghĩa mất, ông được dân làng đưa về chôn cất tại đây và sau này người dân hay gọi là khu lăng mộ Quận Mãn.

Hiện Khu lăng mộ chính nằm trên diện tích khoảng 200m², gồm nhiều hạng mục kiến trúc bằng đá độc đáo, từ cổng vào là 2 tượng lính canh, bên trái là tượng hình rùa dài gần 1,5m, rộng 1m, cao khoảng 0,5m bằng đá.

Bên trong khu lăng chính (diện tích hơn 50m²) từng có một ngôi đình, nay chỉ còn lại các trụ đá. Từ ngoài vào có 2 con chó đá cao khoảng 1,5m đứng gác. Hai bên bậc thềm chính điện có đôi rồng đá được chạm khắc rất tinh xảo.

Chính giữa là một ngai lớn bằng đá, phía trước là một bàn đá nguyên khối dài gần 1m, rộng 0,5m. Hai bên là hàng tượng đá đứng chầu, mỗi bên có tượng 5 quan văn, quan võ, một đôi ngựa đá và một đôi voi đá đang quỳ.

Ngoài ra, ở khu một còn có 4 tấm bia đá (mỗi bên hai tấm) cao khoảng 2m, rộng 1,2m và dày 15cm. Các bia đá này được khắc chữ Hán cổ, do ông Lê Quý Thuần (con trai nhà bác học Lê Quý Đôn) biên soạn, ghi lại tiểu sử Quận công Mãn, địa giới và diện tích đất của 9 làng từng được ông chu cấp, cũng như các làng được giao phó việc cúng tế.

×