Biến đổi khí hậu và thiên tai đã tác động thế nào tới giảm nghèo đa chiều ở Việt Nam?

Thiên tai gây thiệt hại 1-1,5% GDP

Tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai đến Việt Nam rất nghiêm trọng, là nguy cơ hiện hữu đối với mục tiêu xóa đói giảm nghèo. Biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng tiêu cực đến việc làm và thu nhập của lao động trong hầu hết ngành kinh tế.

Tác động của biến đổi khí hậu đến lĩnh vực trợ giúp xã hội khá trực tiếp, thiệt hại về tài sản và con người tăng. Từ đó, nhu cầu trợ giúp xã hội đột xuất và thường xuyên tăng lên, làm gia tăng chi phí trợ giúp xã hội đột xuất.

Theo thông tin từ Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), tại khu vực miền núi phía Bắc, tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai đã gây thiệt hại nặng nề về người và của, ảnh hưởng tới công cuộc xóa đói giảm nghèo, chỉ tiêu tăng trưởng GRDP và sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Giai đoạn 2010 - 2020, tổng thiệt hại do biến đổi khí hậu, thiên tai ở khu vực này lên tới hơn 16.000 tỷ đồng.

Kết quả rà soát hộ nghèo, cận nghèo năm 2023 theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022 - 2025 trên phạm vi toàn quốc cho thấy, xét theo các vùng, trung du và miền núi phía Bắc có tỷ lệ nghèo đa chiều cao nhất, chiếm 18,2%. Trong đó, riêng 10 tỉnh miền núi phía Bắc có tổng số hộ nghèo và cận nghèo đa chiều là hơn 465.000 hộ.

Theo đánh giá của Chính phủ tại Nghị quyết số 143/NQ-CP ngày 17/9/2024, tổng thiệt hại về tài sản do bão số 3 (Yagi) gây ra ước tính sơ bộ trên 50.000 tỷ đồng. Đợt mưa lũ lịch sử này đã làm tốc độ tăng trưởng GDP cả năm 2024 giảm khoảng 0,15% so với kịch bản tăng trưởng đạt 6,8 - 7%.

Đối với các địa phương vùng DTTS và miền núi, nhất là các địa bàn đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, nguy cơ gia tăng hộ nghèo, hộ cận nghèo đang hiển hiện. Đất sản xuất bị vùi lấp; mô hình sinh kế, cây trồng, vật nuôi bị cuốn trôi; sự thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản sau mưa lũ của đồng bào các dân tộc gia tăng;... sẽ kéo tụt kết quả giảm nghèo của các địa phương.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu và thiên tai còn làm gia tăng sự bất bình đẳng trong xã hội. Những người nghèo thường sống ở những vùng dễ bị tổn thương nhất, như ven biển hoặc vùng núi cao, nơi mà thiên tai xảy ra thường xuyên hơn. Họ không có đủ nguồn lực để ứng phó với thiên tai, từ việc xây dựng nhà cửa kiên cố đến việc bảo vệ mùa màng. Điều này dẫn đến việc họ dễ dàng rơi vào vòng luẩn quẩn của nghèo đói, khi mà mỗi lần thiên tai xảy ra, họ lại phải bắt đầu lại từ con số không.

Hơn nữa, công tác giảm nghèo đa chiều không chỉ dừng lại ở việc cung cấp tài chính hay hỗ trợ vật chất. Nó còn bao gồm việc nâng cao năng lực cho người dân, giúp họ có khả năng thích ứng với những thay đổi của môi trường. Tuy nhiên, khi thiên tai xảy ra, các chương trình hỗ trợ thường bị gián đoạn, khiến cho người dân không thể tiếp cận được các dịch vụ cần thiết. Điều này càng làm cho công tác giảm nghèo trở nên khó khăn hơn.

Ứng phó cách nào?

Để đối phó với những thách thức này, Việt Nam cần có những chính sách và chiến lược cụ thể nhằm giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và thiên tai đến công tác giảm nghèo.

Đó là giáo dục và nâng cao nhận thức, tổ chức các khóa đào tạo và hội thảo để nâng cao nhận thức của nông dân về biến đổi khí hậu, các hiện tượng thiên tai và cách thức ứng phó. Điều này giúp họ hiểu rõ hơn về rủi ro và các biện pháp phòng ngừa.

Chọn giống cây trồng và vật nuôi thích ứng: Khuyến khích nông dân sử dụng giống cây trồng và vật nuôi có khả năng chịu hạn, chịu mặn hoặc kháng bệnh tốt hơn. Việc này giúp tăng khả năng sinh tồn và năng suất trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt.

Thực hành nông nghiệp bền vững: Áp dụng các phương pháp canh tác bền vững như nông nghiệp hữu cơ, canh tác luân phiên, và agroforestry (nông lâm kết hợp) để cải thiện độ phì nhiêu của đất và giảm thiểu tác động của thiên tai.

Quản lý nước hiệu quả: Xây dựng hệ thống tưới tiêu hợp lý, sử dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước như tưới nhỏ giọt hoặc tưới phun để đảm bảo nguồn nước cho cây trồng trong mùa khô hạn.

Xây dựng cơ sở hạ tầng kiên cố: Đầu tư vào cơ sở hạ tầng như đê điều, kênh mương, và hệ thống thoát nước để giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt và bảo vệ mùa màng.

Khuyến khích nông dân tham gia các chương trình bảo hiểm nông nghiệp để có nguồn tài chính hỗ trợ khi thiên tai xảy ra, giúp họ phục hồi nhanh chóng. Đồng thời, hỗ trợ tài chính và kỹ thuật, cung cấp các khoản vay ưu đãi, hỗ trợ kỹ thuật từ chính phủ hoặc các tổ chức phi chính phủ để nông dân có thể đầu tư vào công nghệ mới và cải thiện sản xuất.

Xây dựng mạng lưới hỗ trợ cộng đồng, tạo ra các nhóm nông dân hoặc hợp tác xã để chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức và hỗ trợ lẫn nhau trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu và thiên tai.

Và quan trọng nhất, Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ cụ thể cho nông dân trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu, bao gồm cả việc cung cấp thông tin dự báo thời tiết và cảnh báo sớm về thiên tai.

Những giải pháp này không chỉ giúp nông dân ứng phó với biến đổi khí hậu và thiên tai mà còn góp phần vào việc phát triển nông nghiệp bền vững và nâng cao đời sống của người dân.

×