Nỗ Nhĩ Cáp Xích - Học trò xuất sắc của Gia Cát Lượng và Tào Tháo?

Trong lịch sử Trung Hoa, hiếm có nhân vật nào vừa xuất thân từ một bộ tộc nhỏ yếu ở vùng Đông Bắc, lại có thể vươn lên sáng lập cả một vương triều lừng lẫy, đặt nền móng cho triều Thanh sau này như Nỗ Nhĩ Cáp Xích (1559 – 1626). Người ta thường nhớ đến ông như một thủ lĩnh kiệt xuất, nhà chính trị cứng rắn và bậc thầy trong việc tổ chức quân đội. Thế nhưng, có một “bí sử” ít được nhắc tới: toàn bộ tư duy quân sự của Nỗ Nhĩ Cáp Xích chịu ảnh hưởng sâu sắc từ "Tam Quốc diễn nghĩa", bộ tiểu thuyết lịch sử bất hủ của La Quán Trung. Ông không chỉ đọc, mà còn nghiền ngẫm đến mức áp dụng chiến thuật trong các trận đánh, coi đó là kim chỉ nam cho con đường chinh phục thiên hạ.

Nỗ Nhĩ Cáp Xích và niềm say mê với Tam Quốc

Nỗ Nhĩ Cáp Xích sinh năm 1559 tại vùng Giáp Châu (nay thuộc Thẩm Dương, Liêu Ninh). Cha ông là Tháp Khắc Thế, từng làm tù trưởng bộ tộc Nỗ Nhĩ Cáp Nỗ, một nhánh nhỏ trong các bộ tộc Nữ Chân. Gia tộc của ông thời bấy giờ không có thế lực, thường bị các thế lực Mông Cổ, Minh triều và các bộ tộc Nữ Chân lớn khác chèn ép. Bi kịch xảy ra khi cha và ông nội ông bị quân Minh sát hại, để lại cho cậu thiếu niên Nỗ Nhĩ Cáp Xích một mối thù sâu nặng.

Từ những ngày đầu, Nỗ Nhĩ Cáp Xích đã bộc lộ khí chất thủ lĩnh. Ông tập hợp những bộ hạ trung thành, xây dựng lực lượng nhỏ bé, vừa chống trả kẻ thù, vừa mở rộng ảnh hưởng trong vùng. Điều đặc biệt là trong những lúc nghỉ ngơi, ông lại say mê đọc "Tam Quốc diễn nghĩa", coi đó như kho tàng binh pháp sống động.

Theo “Thanh sử cảo”, Nỗ Nhĩ Cáp Xích từng nhiều lần sai người sang vùng Liêu Đông mua sách về. Trong số đó, cuốn ông yêu thích nhất chính là "Tam Quốc diễn nghĩa". Trong mắt ông, những nhân vật như Tào Tháo, Gia Cát Lượng, Chu Du, Quan Vũ, Triệu Vân không chỉ là hình tượng văn học, mà còn là “thầy dạy chiến lược” cho chính mình.

Người ta kể lại rằng Nỗ Nhĩ Cáp Xích thường cùng tướng lĩnh bàn luận các trận Xích Bích, Quan Độ, Hán Trung. Ông đặc biệt ngưỡng mộ Gia Cát Lượng, vì sự cẩn trọng, biết dùng người, và coi đó là mẫu mực trị quốc. Nhưng trong lĩnh vực chinh chiến, ông lại thiên về học hỏi từ Tào Tháo – người giỏi biến hóa, biết dùng mưu kế, tận dụng thời cơ. Có lần ông nói với các tướng:

“Làm tướng, không được chỉ biết vung đao cưỡi ngựa. Phải biết như Tào Tháo, lấy ít địch nhiều, biến yếu thành mạnh. Như thế mới dựng được nghiệp lớn”.

Chính từ niềm hâm mộ ấy, Nỗ Nhĩ Cáp Xích dần rút ra những nguyên tắc quân sự đặc sắc, vận dụng trong thực tiễn để khuất phục các bộ tộc.

Một trong những sáng tạo lớn nhất của Nỗ Nhĩ Cáp Xích là hệ thống Bát Kỳ – tổ chức quân sự, xã hội và chính trị đặc thù của người Mãn Thanh sau này. Dù là sáng kiến độc lập, nhưng nhiều học giả cho rằng ông chịu ảnh hưởng từ cách "Tam Quốc diễn nghĩa" miêu tả việc chia quân đội theo doanh trại, cánh quân, kỳ trại của Tào Tháo và Lưu Bị.

Trong Tam Quốc, Tào Tháo giỏi sắp xếp tướng lĩnh theo năng lực, mỗi người cầm một cánh quân nhưng đều quy phục sự điều động trung ương. Nỗ Nhĩ Cáp Xích áp dụng mô hình tương tự, nhưng tổ chức chặt chẽ hơn: mỗi Kỳ vừa là đơn vị quân sự, vừa là đơn vị hành chính, gắn kết cả gia đình, binh sĩ và tài sản. Điều này tạo ra một khối thống nhất, trung thành tuyệt đối với Đại Hãn, tương tự cách Tào Tháo buộc tướng sĩ phải “cùng sống chết với quân doanh”.

Những trận đánh vận dụng mưu kế Tam Quốc

Trong các cuộc chinh phạt, Nỗ Nhĩ Cáp Xích nhiều lần tái hiện lại mưu kế từ Tam Quốc.

- Trận chinh phạt các bộ tộc Nữ Chân đối địch (1593): Khi liên minh chín bộ tộc bao vây, Nỗ Nhĩ Cáp Xích áp dụng chiến thuật “dụ địch sâu vào rồi chia cắt”, giống như Tào Tháo từng làm tại Quan Độ. Ông giả vờ rút lui, dẫn kẻ địch vào địa hình hiểm trở, rồi bất ngờ phản công, đánh tan liên minh đông gấp nhiều lần.

- Đối đầu với nhà Minh: Trong nhiều chiến dịch, ông học theo cách Gia Cát Lượng thường dùng: phân tán lực lượng địch, tập trung đánh vào chỗ yếu nhất. Nỗ Nhĩ Cáp Xích chọn tấn công các thành trấn hẻo lánh trước, không đối đầu trực diện, khiến nhà Minh hao tổn dần.

- Dùng người như Tào Tháo: Ông không câu nệ xuất thân, sẵn sàng trọng dụng cả hàng tướng nhà Minh hay Mông Cổ nếu họ trung thành. Cách “dụ hàng” và “dùng hàng” này gợi nhớ đến Tào Tháo thu phục Trương Liêu, Trương Cáp, khiến lực lượng ngày càng lớn mạnh.

Đến năm 1616, sau hàng chục năm chinh phạt, Nỗ Nhĩ Cáp Xích chính thức xưng là Đại Hãn, lập ra quốc hiệu Hậu Kim(sau đổi thành Đại Thanh dưới thời Hoàng Thái Cực). Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt: từ một bộ tộc nhỏ bé, người Nữ Chân đã có quốc gia của riêng mình, đặt nền móng cho việc sau này thâu tóm toàn bộ Trung Hoa.

Trong chiếu thư lên ngôi, Nỗ Nhĩ Cáp Xích không quên nhắc đến việc “noi gương bậc thánh hiền, học từ cổ nhân”. Dù không trực tiếp nêu tên Tam Quốc, nhưng nhiều sử gia nhận định đó là ẩn ý về ảnh hưởng từ bộ tiểu thuyết mà ông suốt đời trân trọng.

Ngoài tài quân sự, Nỗ Nhĩ Cáp Xích cũng tỏ ra khéo léo trong chính trị. Giống như Tào Tháo thường tự xưng “phụng mệnh Thiên tử để trừ loạn”, Nỗ Nhĩ Cáp Xích cũng xây dựng hình ảnh mình là người “phụng mệnh Trời” để thống nhất các bộ tộc. Ông vừa dùng thanh kiếm để chinh phục, vừa dùng hoa cúc – biểu tượng của sự trường tồn và quyền lực thiêng liêng trong văn hóa Á Đông – để tạo niềm tin. Đây chính là lý do khiến nhiều bộ tộc chọn quy phục thay vì chống đối.

Nỗ Nhĩ Cáp Xích mất năm 1626 sau trận Ninh Viễn, nhưng những gì ông để lại đã đủ để con cháu tiếp bước chinh phục toàn Trung Hoa. Từ góc nhìn văn hóa, có thể nói rằng chính niềm say mê "Tam Quốc diễn nghĩa" đã nuôi dưỡng trong ông một tầm nhìn chiến lược vượt xa những thủ lĩnh bộ tộc thông thường.

Nếu như các danh tướng Trung Hoa thường học Tôn Tử binh pháp hay Ngô Tử, thì Nỗ Nhĩ Cáp Xích lại chọn "Tam Quốc diễn nghĩa" – một bộ tiểu thuyết lịch sử vừa hư vừa thực. Chính vì thế, ông không chỉ là một “võ phu cưỡi ngựa”, mà trở thành một nhà chiến lược biết vận dụng mưu kế, nhân tâm, và cả nghệ thuật chính trị.

×