Nền kinh tế tỉnh Bắc Kạn được giữ ổn định và phát triển nhưng tốc độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế còn chậm

Bắc Kạn là tỉnh miền núi nằm ở trung tâm nội địa vùng Đông Bắc Bắc Bộ; phía Bắc giáp các huyện Bảo Lạc, Nguyên Bình, Thạch An, tỉnh Cao Bằng; phía Đông giáp các huyện Tràng Định, Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn; phía Nam giáp các huyện Võ Nhai, Phú Lương, Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên; phía Tây giáp các huyện Na Hang, Chiêm Hóa, Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.

Diện tích đất tự nhiên của Bắc Kạn là 485.996ha; Bắc Kạn có 8 đơn vị hành chính, trong đó có 1 thành phố (thành phố Bắc Kạn) và 7 huyện (Ba Bể, Bạch Thông, Chợ Đồn, Chợ Mới, Na Rì, Ngân Sơn, Pác Nặm) với 108 xã, phường, thị trấn.

Theo công bố của Tổng cục Thống kê, ước tính dân số của tỉnh Bắc Kạn năm 2024 là 329.312 người (trong đó thành thị có 80.851 người; nông thôn có 248.461 người. Như vậy, Bắc Kạn là tỉnh có dân số ít nhất nước ta; tỉnh có dân số ít nhất thứ 2 là tỉnh Lai Châu với hơn 490 nghìn người.

Về lịch sử thành lập, Bắc Kạn vốn là một phần đất của tỉnh Thái Nguyên, được toàn quyền Đông Dương ra Nghị định tách ra.

Tỉnh Bắc Kạn vốn là một vùng đất thuộc tỉnh Thái Nguyên, được tách ra từ năm 1900. Ảnh: Tỉnh Bắc Kạn

Cụ thể, ngày 11/4/1900, toàn quyền Đông Dương ra Nghị định tách một phần đất thuộc tỉnh Thái Nguyên thành lập tỉnh Bắc Kạn gồm bốn châu: Bạch Thông, Chợ Rã, Thông Hoá (sau đổi thành Na Rì) và Cảm Hoá (sau đổi thành Ngân Sơn).

Nhật sau đó đảo chính Pháp. Ngày 23/8/1945, quân Nhật chính thức rút khỏi thị xã Bắc Kạn. Ngày 25/8/1945, đại diện Tỉnh bộ Việt Minh tuyên bố chính thức xóa bỏ toàn bộ chính quyền địch ở Bắc Kạn, chính quyền cách mạng đã được thành lập và giới thiệu thành phần Ủy ban nhân dân lâm thời tỉnh.

Ngày 21/4/1965, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn việc hợp nhất hai tỉnh Bắc Kạn và Thái Nguyên thành tỉnh Bắc Thái. Theo Nghị quyết kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa VI (29/12/1978) đã phê chuẩn việc phân vạch lại địa giới hành chính một số tỉnh, thành phố, trong đó có tỉnh Bắc Thái. Do vậy, hai huyện Ngân Sơn, Chợ Rã (Ba Bể) thuộc Bắc Thái được tách ra và nhập vào tỉnh Cao Bằng.

Ngày 6/11/1996, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội (khóa IX) ra Nghị quyết chia tỉnh Bắc Thái để tái lập tỉnh Bắc Kạn và tỉnh Thái Nguyên. Đồng thời, chuyển 2 huyện Ngân Sơn, Ba Bể của tỉnh Cao Bằng trở về tỉnh Bắc Kạn.

Ngày 1/1/1997, lễ tái thành lập tỉnh Bắc Kạn được tổ chức long trọng tại thị xã Bắc Kạn (nay là TP Bắc Kạn). Đây là một sự kiện chính trị quan trọng, đánh dấu bước phát triển mới của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Bắc Kạn.

Khi mới tái lập tỉnh Bắc Kạn gặp rất nhiều khó khăn. Tình hình kinh tế - xã hội kém phát triển, tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm do đặc trưng là kinh tế thuần nông; công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp chưa phát triển. Thu ngân sách thấp, chưa đáp ứng 10% nhu cầu chi toàn tỉnh...

Đến năm 2024, tốc độ phát triển của tỉnh này ước đạt 6,35%. GRDP bình quân đầu người theo giá hiện hành tăng từ 42 triệu đồng năm 2021 lên 57 triệu đồng năm 2024 và ước tính năm 2025 đạt 63 triệu đồng/người.

Giai đoạn 2021 - 2025, GRDP bình quân đầu người ước đạt 52 triệu đồng/người, mỗi năm tăng 4,2 triệu đồng/người, cao hơn giai đoạn 2016 - 2020 là 1,4 triệu đồng (bình quân cả giai đoạn tăng 2,8 triệu đồng/người/năm).

Cơ cấu kinh tế theo ngành, lĩnh vực tiếp tục chuyển dịch tích cực, đúng hướng, tăng tỷ trọng dịch vụ, công nghiệp - xây dựng, giảm tỷ trọng nông, lâm nghiệp, thủy sản. Mặc dù nền kinh tế của tỉnh Bắc Kạn tiếp tục được giữ ổn định và phát triển, tuy nhiên, tốc độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế còn chậm và chất lượng chưa cao.

Bên cạnh những thời cơ thuận lợi, Bắc Kạn cũng vẫn còn nhiều trở ngại, rào cản trong phát triển như năng lực cạnh tranh của nền kinh tế còn yếu; dư địa tăng trưởng ít, năng lực sản xuất thấp, giá trị gia tăng sản phẩm chưa cao; tỷ lệ hộ nghèo còn cao; các yếu tố về hạ tầng, chất lượng nguồn nhân lực, khoa học công nghệ chưa đáp ứng yêu cầu phát triển; thiên tai, dịch bệnh diễn biến phức tạp, khó lường, khó dự báo…

Thái Nguyên lọt vào danh sách 18/63 tỉnh tự cân đối thu chi và đóng góp một phần ngân sách địa phương cho ngân sách Trung ương

Tỉnh Thái Nguyên là trung tâm của vùng Việt Bắc, là một trong những trung tâm chính trị, kinh tế của khu Việt Bắc nói riêng, của vùng trung du miền núi Đông Bắc nói chung, là cửa ngõ giao lưu kinh tế xã hội giữa vùng trung du miền núi với vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Thái Nguyên phía Bắc tiếp giáp với tỉnh Bắc Kạn, phía Tây giáp với các tỉnh Vĩnh Phúc, Tuyên Quang, phía Đông giáp với các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang và phía Nam tiếp giáp với thủ đô Hà Nội (nằm trong quy hoạch vùng Thủ đô Hà Nội), được xác định là một trong những trung tâm vùng của các tỉnh trung du miền núi Bắc Bộ.

Tỉnh này có diện tích tự nhiên 3.562 km², dân số hơn 1,3 triệu người. Trước khi sắp xếp, Thái Nguyên có 9 đơn vị hành chính, gồm 3 thành phố và 6 huyện, 178 xã, phường, thị trấn.

Theo Nghị quyết số 1240/NQ-UBTVQH15 có hiệu lực từ ngày 1/12/2024, sau khi sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã, tỉnh Thái Nguyên có 9 đơn vị hành chính cấp huyện (6 huyện và 3 thành phố); 172 đơn vị hành chính cấp xã.

Thái Nguyên năm 2023 lọt vào danh sách 18/63 tỉnh tự cân đối thu chi và đóng góp một phần ngân sách địa phương cho ngân sách Trung ương. Ảnh: Thái Nguyên

Trở lại lịch sử thành lập của tỉnh này, năm Minh Mệnh thứ 12 (1831) đất nước được chia thành tỉnh hạt, trấn Thái Nguyên trở thành tỉnh Thái Nguyên. Cụ thể, sách Đại Nam Thực Lục, tập 3, trang 219 có ghi: Ngày 4/11/1831, nhằm ngày mùng 1 tháng 10 Tân Mão, năm Minh Mạng thứ XII, Nhà vua phê chuẩn nhiều công việc trong đó có việc ban hành cơ chế quản l‎ý hành chính mới, trong đó thành lập hơn 20 tỉnh.

Trấn Thái Nguyên được gọi là tỉnh bao gồm 2 Phủ là Thông Hóa và Phú Bình; 9 huyện là Cảm Hóa, Tư Nông, Bình Tuyền, Phú Lương, Võ Nhai, Đại Từ, Phổ Yên, Văn Lãng, Đồng Hỷ. 2 Châu là Bạch Thông và Đinh Châu.

Năm 1890, chính quyền Pháp chia tỉnh Thái Nguyên thời nhà Nguyễn thành hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn. Năm 1965, chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã sáp nhập hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn thành tỉnh Bắc Thái. Tỉnh Bắc Thái cuối cùng lại tách thành hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn như ngày nay vào năm 1997.

Từ năm 1956 đến 1975, Thái Nguyên là một tỉnh thuộc Khu tự trị Việt Bắc và thành phố Thái Nguyên là thủ phủ của khu tự trị này.

Trải qua 194 năm hình thành và phát triển, Thái Nguyên ngày nay có diện mạo chính trị, kinh tế, văn hoá xã hội, quốc phòng an ninh ngày càng khởi sắc, có nhiều dấu ấn.

Thái Nguyên có hệ thống giao thông thuận lợi kết nối với các địa phương và cửa khẩu Quốc tế: Hệ thống đường bộ với Quốc lộ 3 mới Hà Nội - Thái Nguyên - Chợ mới Bắc Kạn; Quốc lộ 37 kết nối Bắc Giang - Thái Nguyên - Tuyên Quang; Quốc lộ 1B kết nối Thái Nguyên - Lạng Sơn.

Với vị trí rất thuận lợi về giao thông, cách sân bay quốc tế Nội Bài 50 km, cách biên giới Trung Quốc 200 km, cách trung tâm Hà Nội 75 km và cảng Hải Phòng 200 km, Thái Nguyên còn là điểm nút giao thông quan trọng với hệ thống đường bộ, đường sắt, đường sông hình rẻ quạt kết nối với các tỉnh thành; đường quốc lộ 3 nối Hà Nội đi Bắc Kạn; Cao Bằng và cửa khẩu Việt Nam - Trung Quốc; quốc lộ 1B đi Lạng Sơn; quốc lộ 37 Bắc Ninh, Bắc Giang, Tuyên Quang; đường Hồ Chí Minh; đường vành đai 5; Hệ thống đường sông Đa Phúc - Hải Phòng; đường sắt Thái Nguyên - Hà Nội - Kép, Lạng Sơn.

Đường Vành đai 5 vùng thủ đô Hà Nội được đầu tư sẽ kết nối đường Quốc lộ 37 - Quốc lộ 3 mới - Cao tốc Hà Nội Lào Cai; Hệ thống đường đường sắt kết nối Thái Nguyên - Hà Nội - Hải Phòng - Lào Cai - Lạng Sơn và đường sắt Bắc Nam; đường sông có cảng Đa Phúc kết nối với các tỉnh vùng Đồng Bằng sông Hồng và cảng Hải phòng. Cách cửa khẩu biên giới Trung Quốc và cảng Hải Phòng 200km, có kết nối giao thông thuận lợi.

Theo báo cáo, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên năm 2024 ước đạt 6,22% so với năm 2023; GRDP bình quân đầu người ước đạt 119 triệu đồng/người/năm. Tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn đạt 20.403 tỷ đồng.

Năm 2023, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đạt 20.196 tỷ đồng, đây cũng là số thu cao nhất từ trước đến thời điểm đó, đưa Thái Nguyên lọt vào danh sách 18/63 tỉnh tự cân đối thu chi và đóng góp một phần ngân sách địa phương cho ngân sách Trung ương.

Như vậy, theo số liệu được 2 tỉnh Thái Nguyên, Bắc Kạn công bố về quy mô nền kinh tế, tổng thu ngân sách nhà nước cũng như thu nhập bình quân đầu người/năm, thu nhập bình quân đầu người/năm của tỉnh Thái Nguyên cao hơn (tỉnh Thái Nguyên là 119 triệu đồng/người/năm; Bắc Kạn là khoảng 57 triệu đồng/người/năm).

×