Chùa Nhẫm Dương nơi có dấu tích người xưa 3,5 vạn năm tổ chức lễ hội

Bà Mạc Thị Huyền, Phó Chủ tịch UBND thị xã Kinh Môn, Trưởng Ban Tổ chức lễ hội truyền thống chùa Nhẫm Dương năm 2024 cho biết, Tổ Đình Thánh Quang (Chùa Nhẫm Dương) được xây dựng vào thời nhà Trần niên hiệu Thiệu Bảo, Kỷ Mão nguyên niên (1279). Nơi đây đã trở thành trung tâm Phật giáo lớn thời Trần và thời Hậu Lê. 

Chính mảnh đất linh thiêng này đã hun đúc và xuất hiện nhiều bậc Cao tăng, Quốc sư, Thiền sư nổi tiếng trong sự nghiệp hộ quốc an dân. Đặc biệt, khoảng thế kỷ XVII, thì Tào Động Tông do Thiền sư Thủy Nguyệt, pháp danh Đạo Nam Thông Giác truyền vào Việt Nam. 

Đệ nhất tổ - Quốc sư Đạo Nam Thông Giác Thủy Nguyệt đã tu hành và viên tịch tại hang Thánh Hóa. Vì vậy chùa Thánh Quang (chùa Nhẫm Dương gọi theo dân gian) trở thành chốn tổ của Thiền phái Tào Động Việt Nam. Đệ nhị Tổ của phái Tào Động là Quốc sư Tông Diễn hiệu Chân Dung. Hiện chùa Thánh Quang vẫn bảo tồn gần như nguyên vẹn 2 ngôi tháp cổ táng xá lỵ của cả 2 vị tổ. 

Ngày hóa của Thánh tổ Thủy Nguyệt là khởi nguyên Lễ hội chùa Thánh Quang (tức gọi chùa Nhẫm Dương), diễn ra hàng năm từ ngày mùng 5 đến ngày mùng 7 thánh Ba (Âm lịch).

Chùa Nhẫm Dương tọa lạc dưới chân núi Nhẫm Dương với cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ. Có lẽ vì thế mà Quốc sư Thủy Nguyệt đã chọn nơi đây làm nơi tu hành, đắc đạo. Dãy núi Nhẫm Dương với một hệ thống gồm 26 hang động lớn nhỏ đang ẩn chứa những điều bất ngờ, thú vị. Bất ngờ bởi những hoá thạch phát hiện được đã minh chứng rằng, dãy núi này có thể là nơi tụ cư của người Việt thời tiền sử.

Hang (động) Thánh Hóa nằm ở chân núi sau chùa Nhẫm Dương. Năm 1996 - 1997, trong hang tìm thấy nhiều tượng Phật chất liệu đá. Hơn thế, tại đây đã tìm được di cốt hóa thạch của 27 loài động vật như: Voi, tê giác, hổ, báo, lợn rừng, nhím... và đặc biệt có khá nhiều răng Pôn-gô (tên loài vượn người sống cách đây trên 1 vạn năm), cả dấu tích của quá trình biển xâm thực, cùng nhiều xương hóa thạch còn trên vách đá. Theo giám định cho thấy, những hóa thạch và di vật đó cách ngày nay từ 3 vạn đến 3,5 vạn năm…

Hệ thống hang động ở Nhẫm Dương các nhà khảo cổ đã tìm thấy nhiều hiện vật như: rìu đồng có vai, thạp đồng, lưỡi xéo đồng, thuộc nền văn hóa Đông Sơn.

Nơi đây còn là di tích cách mạng quan trọng gắn 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Những năm 1948, 1949, 1951, tại động Thánh hóa, hang Tĩnh Niệm đã có nhiều đơn vị bộ đội về đóng quân. Các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước như Lê Thanh Nghị, Hoàng Quốc Việt, Nguyễn Công Hòa đã về và dùng hang làm Trụ sở chỉ huy của Đệ tứ chiến khu Đông Triều.

Chùa Nhẫm Dương là một công trình kiến trúc độc đáo, nơi sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người dân địa phương. Trong nhiều thế kỷ qua, bằng đức tin, công sức, trí tuệ, tinh thần lao động cần cù, sáng tạo khát khao vươn tới chân – thiện - mỹ, các thế hệ cha ông chúng ta bằng đức tin đã tạc nên những pho tượng, chạm trổ các bức hoành phi, khắc nên các câu đối đạt đến trình độ tinh xảo mà các nghệ nhân ngày nay khó sánh kịp. Đây được coi như một bảo tàng sinh động lưu giữ các giá trị văn hoá của một vùng quê, ở đó chứa đựng tâm tư, tình cảm, ước vọng và những nét văn hoá đặc sắc, tinh thần đoàn kết gắn bó cộng đồng làng xã.

Bà Huyền cho biết thêm, với những giá trị đặc biệt to lớn về lịch sử, Phật giáo và khảo cổ học, năm 2023 UBND tỉnh Hải Dương phối hợp với UBND tỉnh Quảng Ninh, tỉnh Bắc Giang hoàn thiện Hồ sơ khoa học Quần thể di tích và danh thắng cảnh Yên Tử- Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc trình UNESCO công nhận là di sản thế giới, trong đó Kinh Môn có di tích chùa Nhẫm Dương và động Kính Chủ. 

"Được công nhận là di sản thế giới sẽ mở ra nhiều cơ hội cho thị xã trong phát triển du lịch sinh thái, du lịch tâm linh; không chỉ bào tồn mà còn phát huy, quảng bá di tích đến với du khách quốc tế", bà Huyền cho hay.

Trước đó, Ban tổ chức đã tổ chức lễ rước nước. Lễ rước nước được thực hiện bằng nghi thức các nhà sư làm lễ, rồi lấy nước từ nước giếng Nhẫm cho vào 2 choé, sau đó được đưa về chùa Nhầm Dương để thực hiện nghi lễ mộc dục (nghi thức tắm tượng).

Lễ hội truyền thống chùa Nhẫm Dương diễn ra trong 3 ngày từ 12 đến 14/4 (tức mồng 4 đến 6/3 âm lịch), lễ hội cũng tổ chức nhiều hoạt động văn nghệ, thể thao, trò chơi dân gian... thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.