Hành trình từ ông chủ quán nhậu nổi tiếng Tây Ninh đến Nhà khoa học của nhà nông năm 2025

Hành trình trở thành Nhà Khoa học của nhà nông của... chủ quán nhậu

Trên bờ sông Vàm Cỏ Tây thuộc xã Tân Long, tỉnh Tây Ninh có một xưởng cơ khí lộ thiên lúc nào cũng rộn tiếng máy móc.

Chủ xưởng, ông Nguyễn Văn Dạn với đôi tay thường dính đầy dầu mỡ được bà con gọi vui là “hai Lúa công nghệ”. Vì ít ai ngờ, người từng làm chủ quán nhậu giữa lòng phố xá rộn ràng lại rẽ hướng, lao vào cuộc chiến với lục bình, vấn nạn trên các dòng sông.

Chỉ trong vài năm, ông Dạn đã tự thiết kế và chế tạo thành công những chiếc máy vớt lục bình khổng lồ. Chúng không chỉ dọn sạch dòng nước mà còn nghiền, ép, xử lý để tạo ra phân vi sinh hữu cơ.

Từ người làm dịch vụ, ông trở thành người dẫn đầu trong hành trình biến lục bình thành phân hữu cơ, góp phần giải bài toán môi trường và mở hướng kinh tế mới cho ĐBSCL.

Cơ duyên đến vào năm 2020, khi dịch Covid-19 khiến cả nước giãn cách, nhà hàng của ông Dạn phải đóng cửa. Mỗi sáng, ông ra bờ sông uống cà phê, nhìn cảnh bà con chèo xuồng vật vã giữa những đám lục bình dày đặc. Thấy ai cũng cực, ông chợt nghĩ phải làm cách gì đó để dọn sạch mà không tốn công vô ích.

Theo ông Dạn, lục bình là nỗi ám ảnh lâu năm ở miền sông nước. Nhiều nơi thuê người đi vớt nhưng chỉ được vài ngày là đâu lại vào đó. Lục bình mọc nhanh, làm tắc nghẽn dòng chảy, còn phải tốn thêm tiền để dọn bỏ.

Ông Dạn nói: “Lục bình vớt xong thì cũng chỉ vứt đi, phí công phí sức, không ai muốn làm hoài vì đâu có lời”.

Trong khi mọi người lo cắt giảm chi tiêu vì dịch (năm 2020), ông Dạn lại đổ hết vốn liếng vào nghiên cứu. Ông Dạn tự nhủ, nếu chỉ dọn rác thì chẳng ai mặn mà, phải biến lục bình thành thứ có giá trị.

Ý tưởng đó khiến ông miệt mài trong xưởng cơ khí suốt 8 tháng trời. Từ thiết kế, thử nghiệm cho tới hoàn thiện, ông đều tự làm, chỉ thuê thêm thợ phụ hàn khung, hàn phà.

Chiếc máy đầu tiên ra đời với chi phí lên đến gần 1,2 tỷ đồng. Ông phải gom hết tiền tích cóp và đi vay thêm. Thời điểm ấy, đi lại khó khăn, vật tư khan hiếm, mua đâu cũng chỉ được vài món nhỏ lẻ. Nhiều người khuyên ông dừng lại, nhưng ông không bỏ cuộc. Ông Dạn tự nhủ: “Mình làm cho cộng đồng, không làm cho riêng mình”.

Chiếc máy ấy không chỉ giúp vớt lục bình mà còn nghiền, ép khô, tạo ra nguồn nguyên liệu cho phân hữu cơ. Dù chỉ là bước khởi đầu, nó đánh dấu mốc quan trọng trong hành trình biến lục bình thành phân hữu cơ – hành trình mà ông Dạn coi như “cuộc chiến xanh” của đời mình.

Nhà Khoa học của nhà nông vượt qua thất bại, tinh gọn máy móc và nâng hiệu quả

Trước ông Dạn, đã có nhiều người thử chế máy vớt lục bình nhưng đều thất bại hoặc chỉ giải quyết được phần ngọn. Ông nhận ra những điểm yếu chung là máy quá to, khó di chuyển qua kênh rạch nhỏ và xử lý nước không triệt để. Sau khi chiếc đầu tiên vận hành, ông ghi lại mọi lỗi nhỏ để điều chỉnh.

Ông Dạn kể, lúc đầu máy chỉ xay lục bình thành sợi dài 3-5cm, nước còn nhiều. Sau đó ông chỉnh lại hệ thống nghiền để lục bình nhuyễn mịn như cám gạo.

Quan trọng hơn, ông thay toàn bộ hệ thống ép để tăng độ khô. Trước kia, 10 tấn lục bình tươi ép xong còn khoảng 1 tấn, giờ nhờ cải tiến, 10 tấn chỉ còn 800-850kg.

Giảm được nước là giảm chi phí vận chuyển. “Vận chuyển 10 tấn tươi tốn bao nhiêu tiền dầu, tiền công. Giờ chỉ còn 800kg, nhẹ hơn gấp 10 lần. Nhờ đó, công việc dọn sông tiết kiệm được đáng kể chi phí”, ông phân tích.

Khi đã tinh gọn cơ cấu, ông tiếp tục nghiên cứu để giảm giá thành. Những chiếc máy sau này tiết kiệm được khoảng 40-50% chi phí so với chiếc đầu tiên. Tính đến nay, ông đã làm được 3 máy, sử dụng luân phiên để vớt và xử lý lục bình dọc sông Vàm Cỏ Tây.

Máy của ông Dạn có thể di chuyển linh hoạt trong rạch hẹp, nơi máy lớn không vào được. Khi hoạt động, phà chạy tới đâu thì hệ thống dao cuốn cắt lục bình tới đó. Toàn bộ lục bình được đưa vào băng tải, xử lý qua vôi khử trùng, xay nhuyễn, ép khô rồi chuyển lên phà trung chuyển phía sau.

Mỗi ngày, máy có thể xử lý khoảng 36 tấn lục bình tươi. Chỉ cần 2 lao động vận hành: Một người lái, một người giám sát. Theo ông Dạn, càng ít người càng dễ làm.

Không dừng ở đó, ông Dạn còn sáng chế thêm phà trung chuyển để gom phần bã ép. Nhờ vậy, chuỗi xử lý được khép kín, không còn cảnh chất đống lục bình trên bờ như trước. “Mình phải làm tới cùng, không để rác ở đâu cả”, ông nói.

Nuôi lòng sông bằng phân hữu cơ và ước mơ lan tỏa mô hình xanh của Nhà khoa học của nhà nông

Khi cỗ máy hoạt động ổn định, ông Dạn tiếp tục bước thứ 2: Biến lục bình ép khô thành phân hữu cơ. Ông cho biết, chỉ khi tận dụng hết mới thật sự gọi là kinh tế tuần hoàn.

Sau khi ép, lục bình được ông ủ với chế phẩm vi sinh Trichoderma và giun. Ở khâu đầu, ông xử lý vôi để trung hòa và khử trùng. Nhờ vậy, quá trình ủ chỉ mất hơn 1 tháng, rút ngắn một nửa thời gian so với trước. Phân vi sinh thành phẩm được Trung tâm Quatest 3 tại TPHCM kiểm định và xác nhận đạt chất lượng.

Phân hữu cơ từ lục bình có tính mát, được nông dân ưa chuộng vì giúp cây ra rễ nhanh, tỷ lệ nảy mầm gần như tuyệt đối. Ông Dạn bảo: “Ươm hạt thì hầu như lên hết. Cây nào cũng khỏe, ít sâu bệnh”.

Ngoài lợi ích kinh tế, mô hình của ông còn giúp giảm ô nhiễm. Không cần thuốc diệt cỏ, không phải đốt bỏ lục bình. Sông rạch sạch hơn, nước thông hơn, cá tôm nhiều hơn. Ông Dạn xem đó là niềm vui lớn nhất.

Sản phẩm phân vi sinh của ông hiện được tiêu thụ ổn định ở Tây Ninh và các tỉnh lân cận. Loại phân này thích hợp cho hầu hết cây trồng, trừ cây thân nước nhiều.

Ông hướng dẫn bà con dùng xen kẽ với phân hóa học để chuyển đổi dần. Ông bảo mình klhông ép ai phải dùng. Họ dùng thử giai đoạn ươm cây, thấy hiệu quả rồi tự chuyển đổi.

Trong kế hoạch tới, ông dự định mở thêm cơ sở mới. Mỗi dây chuyền cần đầu tư khoảng 1 tỷ đồng, gồm một máy vớt, 2 phà trung chuyển và khu ủ phân. “Làm cái gì cũng phải tinh gọn, hiệu quả. Cái nào áp dụng công nghệ được thì làm ngay để tiết kiệm chi phí”, ông nói.

Hiện, công ty của ông có 25 lao động, chi phí nhân công khoảng 100 triệu đồng mỗi tháng, chưa kể điện nước. Dây chuyền vận hành ổn định, vừa vớt lục bình, vừa sản xuất phân hữu cơ. Dù vậy, ông Dạn vẫn mong được hỗ trợ nhiều hơn để mở rộng mô hình.

Ông tâm sự, nhiều người từng làm đề tài lục bình thất bại nên họ không còn niềm tin. Tôi phải mất nhiều năm mới chứng minh được mô hình này khả thi.

Ông kể, từng có đoàn tham quan từ miền Tây, miền Trung, thậm chí miền Bắc đến xem. Họ chỉ coi cho biết chứ ít ai đầu tư. “Có người thấy tôi mặc đồ dính nhớt thì tưởng thợ, đâu biết là chủ. Họ nhìn rồi đi, cũng chẳng hỏi gì”, ông cười hiền.

Tỉnh Tây Ninh hiện xem mô hình của ông là điểm sáng trong chương trình phát triển kinh tế xanh. Ông được Sở Khoa học và Công nghệ hỗ trợ 30% vốn cùng thủ tục pháp lý.

Tuy nhiên, ông mong chính quyền đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu rõ giá trị của mô hình biến lục bình thành phân hữu cơ. Khi đó, ông sẵn sàng chuyển giao công nghệ cho các tỉnh, bao gồm cả máy móc và quy trình sản xuất.

Chi phí chuyển giao không rẻ, vì phải kèm máy, hướng dẫn, bảo trì. “Nhưng tôi không giữ bí mật cho riêng mình. Cái gì có ích thì nên chia sẻ. Giá trị của người nông dân sáng tạo không nằm ở chỗ giữ lại. Mình làm được rồi, phải để người khác làm theo”, ông Dạn tâm tình.

×