"Bách phân vị" đại học và nỗi "rối bời" của cả triệu thí sinh, phụ huynh

Trong bối cảnh tuyển sinh đại học năm 2025 đang bước vào giai đoạn nước rút, khái niệm "bách phân vị" bất ngờ trở thành tâm điểm của sự chú ý. Một số trường đại học, đặc biệt là các trường top trên, đã thể hiện sự lúng túng trong việc áp dụng phương pháp này, đơn cử như Trường Đại học Sài Gòn với những điều chỉnh vào phút chót. Tình hình này khiến không ít thí sinh và phụ huynh hoang mang, lo lắng về cơ hội trúng tuyển của mình.

Bách phân vị là gì? Vì sao gây "rối bời" trong tuyển sinh đại học?

"Bách phân vị" được giới thiệu như một công cụ thống kê nhằm đánh giá năng lực tương đương của thí sinh trên các thang điểm và phương thức xét tuyển khác nhau. Tuy nhiên, sự "rối bời" liệu có bắt nguồn từ chính việc áp dụng phương pháp này vào một hệ thống tuyển sinh đa dạng như Việt Nam?

Theo TS. Nguyễn Trung Nhân, Trưởng phòng Đào tạo Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM, ý nghĩa của bách phân vị là để xác định nhóm đối tượng có năng lực tương đương, chia nhóm thành 100 phần. Dù các kỳ thi khác nhau, phổ điểm khác nhau, nhưng nếu cùng một nhóm bách phân vị thì năng lực của thí sinh được xem là tương đương. Ví dụ, thí sinh nằm trong nhóm 2% xuất sắc nhất, dù là từ kết quả thi tốt nghiệp THPT, thi đánh giá năng lực, hay điểm học bạ, đều được xem là có năng lực tương đương.

Tuy nhiên, TS. Nhân nhấn mạnh, nguyên tắc quan trọng nhất của bách phân vị là mẫu thử phải giống nhau. "Nếu lấy 1.000 thí sinh thi tốt nghiệp, 1.000 thí sinh thi đánh giá năng lực, và 1.000 thí sinh xét học bạ để so sánh bách phân vị, thì khái niệm này mới có ý nghĩa. Còn nếu mẫu khác nhau, việc dùng bách phân vị để phân biệt nhóm đối tượng tương đương là không chính xác", ông Nhân giải thích.

Đây chính là nút thắt gây khó khăn cho các trường trong năm nay. Kỳ thi tốt nghiệp THPT có hàng triệu thí sinh dự thi các môn Toán, Văn, trong khi kỳ thi đánh giá năng lực chỉ có khoảng 100.000 thí sinh. Sự chênh lệch lớn về quy mô mẫu thử khiến việc so sánh bách phân vị trở nên thiếu cơ sở khoa học. "Chúng ta không thể so sánh bách phân vị để ra nhóm thí sinh tương đương được, như vậy là không có cơ sở khoa học", ông Nhân khẳng định.

Có giải pháp thay thế bách phân vị?

TS. Nguyễn Trung Nhân cho rằng, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra các thông tư tuyển sinh là đúng, nhưng hướng dẫn sử dụng khái niệm bách phân vị lại đôi lúc làm các trường "rối và hiểu nhầm". "Thực tế, không thể dùng bách phân vị trong trường hợp xác định nhóm tương đương năng lực của thí sinh được", ông nói.

Tuy nhiên, TS. Nhân cũng khẳng định tiêu chí của quy chế tuyển sinh rất đúng, đặc biệt là vấn đề quy đổi điểm nhằm tạo sự công bằng cho thí sinh. Ông phân tích: "Trước đây, có những thí sinh tốt nghiệp thủ khoa nhưng vẫn bị trượt do chỉ tiêu ở một phương thức nào đó đã hết, không còn chỉ tiêu cho các phương thức khác. Vì thế, bộ năm nay bỏ xét tuyển sớm là hợp lý, tránh việc điểm của một phương thức quá cao mà các phương thức khác không có cơ hội trúng tuyển".

Chính vì lý do đó, việc đưa ra hàm tương quan là cần thiết với mục đích xác định nhóm điểm tương đương. Nhưng theo TS. Nhân, nhóm này phải dựa vào kết quả học tập và do các trường tự đưa ra, chứ không phải dựa trên bách phân vị của các phương thức xét tuyển khác nhau.

Về phía Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM, TS. Nhân cho biết trường đã chủ động xác định nhóm tương đương ngay từ khi nhận được dự thảo của Bộ. Tuy nhiên, thay vì bách phân vị, trường dựa vào hàm tương quan.

Nói cụ thể, việc xây dựng này căn cứ vào: Kết quả phân tích điểm tích lũy của sinh viên; phổ điểm trúng tuyển của các phương thức xét tuyển trong hai năm gần đây; dữ liệu kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025.

Việc quy đổi này nhằm đảm bảo sự tương đồng về chất lượng đầu vào giữa các phương thức, từ đó làm căn cứ xác định điểm trúng tuyển tương ứng cho từng phương thức xét tuyển trong năm 2025.

"Đây mới là cách làm khoa học, chứ không phải dùng bách phân vị", TS. Nhân chia sẻ.

Ông Nhân cũng đưa ra ví dụ để làm rõ sự bất hợp lý của việc áp dụng bách phân vị trong trường hợp mẫu thử khác biệt: "Lấy bách phân vị của 5.000 thí sinh thi học sinh giỏi quốc gia để so sánh với 1 triệu thí sinh thi tốt nghiệp THPT là điều không thể. Nhóm học sinh giỏi quốc gia là nhóm đối tượng rất giỏi, không nằm ở phổ điểm thông thường. Tương tự, thí sinh tham gia kỳ thi đánh giá năng lực thường là những em có năng lực tốt, việc so sánh bách phân vị của nhóm này với nhóm thí sinh thi tốt nghiệp THPT (là kỳ thi bắt buộc) cũng sẽ không chính xác".

Lời khuyên "vàng" cho thí sinh: "Đừng quá bận tâm "bách phân vị", hãy tập trung vào nguyện vọng"

Trước những băn khoăn của thí sinh và phụ huynh, TS. Nguyễn Trung Nhân có lời khuyên: "Thí sinh đừng quan tâm đến bách phân vị, đừng quan tâm đến việc quy đổi. Chúng ta chỉ nên quan tâm đến hàm quy đổi với mục đích: Khi công bố trúng tuyển, thí sinh sẽ xem điểm của mình ở phương thức kia sau khi quy đổi được bao nhiêu điểm và so sánh với điểm trúng tuyển của cơ sở đào tạo công bố".

Ông nhấn mạnh rằng việc quy đổi hay bách phân vị là công việc nội bộ của các trường đại học, không liên quan trực tiếp đến thí sinh. Các phương thức xét tuyển khác nhau là độc lập với nhau, có ngưỡng đảm bảo chất lượng khác nhau. Điểm trúng tuyển của các phương thức tuy có liên quan đến nhau nhưng chỉ cần quan tâm khi nào trường công bố chính thức.

Thời điểm hiện tại, khi cổng đăng ký nguyện vọng đã sắp đóng, TS. Nhân khuyên thí sinh nên tập trung rà soát lại lần cuối thứ tự nguyện vọng của mình. "Thí sinh nào đã đăng ký rồi thì rà soát lại, xem thứ tự mình đặt đã đúng chưa, cần điều chỉnh gì không. Còn thí sinh nào chưa đăng ký thì nên khẩn trương, chúng ta chỉ còn vài tiếng đồng hồ nữa là kết thúc rồi", ông Nhân nhắn nhủ.

Sau hôm nay, thí sinh cần chú ý nộp lệ phí xét tuyển nguyện vọng để nguyện vọng được chính thức công nhận. Quan trọng nhất là đặt ngành học yêu thích lên đầu tiên, còn các vấn đề về bách phân vị hay tổ hợp xét tuyển hãy để các trường đại học lo liệu.

Các mốc thời gian thí sinh xét tuyển đại học 2025 cần chú ý:

Từ 16/7 đến 17h ngày 28/7: Đăng ký, điều chỉnh nguyện vọng xét tuyển trực tuyến.

Từ 29/7 đến 17h ngày 5/8: Nộp lệ phí xét tuyển trực tuyến. 16/8: Bộ GD&ĐT bắt đầu xét tuyển trên hệ thống.

Trước 17h ngày 20/8: Các trường công bố điểm chuẩn và kết quả trúng tuyển.

Trước 17h ngày 30/8: Xác nhận nhập học trực tuyến. Từ 1/9 đến tháng 12: Các trường có thể tuyển sinh bổ sung.

×