Những chiếc kính mắt cổ nhất ở Việt Nam là của những ai?

Kính mắt châu Âu của Thống chế Thoại Ngọc Hầu

Về loại kính đeo mắt, cho đến nay ở Việt Nam, niên đại sớm nhất, khảo cổ mới chỉ ghi nhận được 4 chiếc kính đeo mắt, điều đáng chú ý là cả 4 chiếc này đều được tìm thấy trong khu lăng mộ của các vị quan đại thần thời Nguyễn ở Nam Bộ.

Thống kê sơ bộ, tổng số di vật có nguồn gốc từ các nước châu Âu tìm thấy trong lăng Thoại Ngọc Hầu tổng cộng là 63 di vật, trong đó có một chiếc kính đeo mắt châu Âu thuộc loại kính lão (viễn thị 2,5 độ), gọng kim loại có thể gấp lại, tròng thủy tinh tròn còn nguyên vẹn, đường kính tròng 4,9 cm. Niên đại của nhóm di vật tìm thấy trong khu lăng Thoại Ngọc Hầu được xác định muộn nhất là năm 1829 - năm mất của Thoại Ngọc Hầu.

Ngoài kính của Thoại Ngọc Hầu, còn có kính đeo mắt của Lê Văn Phong (Phó Tổng trấn Bắc Thành - em trai Tả quân Lê Văn Duyệt, mất năm 1824), trong lăng mộ tại quận Phú Nhuận, TP.HCM; một chiếc trong lăng mộ của vị quan văn nhất phẩm triều Nguyễn ở Bình Thới, quận 11, TP.HCM khai quật trước 1975 chiếc kính đeo mắt được chế tạo bởi hoàng gia triều Nguyễn, đây là chiếc kính mắt cổ nhất hiện biết ở Việt Nam. Kính có cấu tạo dạng một mắt, dòng dây đeo theo người, khi cần dùng thì cầm kính lên soi rọi...

Theo tiến sĩ khảo cổ Vũ Quốc Hiền, Phó giám đốc Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, chủ nhân ngôi mộ này có thể sống vào cuối thời Lê, đầu thời Nguyễn (cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19).. Loại mắt kính của nhân vật nam cũng là dạng kính chỉ được những người giàu có sử dụng trong khoảng thế kỷ 18, nhất là thời Khang Hy ở Trung Quốc. Những di vật này là cơ sở duy nhất có thể làm căn cứ cho việc xác định niên đại của ngôi mộ cổ này".

Kính mắt châu Âu của vị quan văn nhất phẩm triều Nguyễn

Nam Bộ (Gia Định thành) là đất phục hưng của họ Nguyễn trong lịch sử. Sau khi bị chúa Trịnh và phong trào Tây Sơn đánh đuổi (1774 - 1775), chúa Nguyễn Phúc Thuần phải rời khỏi thủ phủ Phú Xuân, Quảng Nam vào Gia Định để hy vọng tồn tại. Nhưng kết cuộc sự nghiệp của chúa Nguyễn hơn 200 năm đã sụp đổ trước phong trào Tây Sơn với các trận chiến oanh liệt của Quang Trung trong các năm 1782, 1785.

Triều Nguyễn dưới thời vua Minh Mạng đã được sử sách ghi chép rất nhiều sự kiện liên quan đến việc đẩy mạnh giao thương với các quốc gia trong khu vực, đặc biệt là việc cử các phái đoàn đi giao thương với các công ty Đông Ấn châu Âu (Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Anh, Hà Lan...).

Trong các chuyến đi đó, nhiều chỉ dụ đã cho thấy chủ yếu vua Minh Mạng giao các sứ thần tìm mua các loại hàng hóa của châu Âu về phục vụ triều đình, trong đó có kính đeo mắt của Tây Dương (châu Âu) để ban phát cho các quan lại đại thần, với mục đích giúp quan lại có kính đeo mắt để đọc sách, trau dồi tri thức nhằm phục vụ đất nước trong thời kỳ ổn định, thịnh trị.

Và những chiếc kính đeo mắt của Đô thống chế Thần sách Lê Văn Phong, Thống chế Thoại Ngọc Hầu cùng với một số quan lại đại thần khác tìm thấy ở Nam bộ, cho phép nhận diện nhiều khả năng đây là những vật dụng được vua Minh Mạng ban phát trong những ngày tháng đầu tiên khi vua lên ngôi.

×