Nhà rông "bê tông cốt thép" 9,4 tỷ chưa xong đã bị Chủ tịch tỉnh Gia Lai yêu cầu tháo dỡ: Sự lãng phí không thể im lặng!

Đây không chỉ là một ví dụ điển hình về sự lãng phí, mà còn là hồi chuông cảnh báo về sự thiếu cẩn trọng trong đầu tư, quy hoạch, đặc biệt là ở những khu vực văn hóa đặc thù như vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Lãng phí hình thành bởi một quyết định sai từ gốc

Ông Phạm Anh Tuấn - Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai yêu cầu dừng dự án và tháo dỡ công trình nhà rông bê tông cốt thép làng Ia Gri, xã Biển Hồ - một quyết định xử lý kiên quyết, nhưng lại phơi bày thực trạng quen thuộc: Đầu tư công không sát thực tế, không đúng văn hóa và thiếu tầm nhìn dài hạn.

Dự án Hỗ trợ đầu tư xây dựng điểm đến du lịch tiêu biểu, với công trình xây dựng nhà rông tại làng Ia Gri, xã Chư Đăng Ya, huyện Chư Păh (nay là xã Biển Hồ), do UBND huyện Chư Păh (cũ) quyết định đầu tư, giao nhiệm vụ chủ đầu tư cho Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Chư Păh (cũ) - có tổng mức đầu tư hơn 9,4 tỷ đồng.

Dự án nhà rông mô phỏng truyền thống người J’rai dưới chân núi lửa Chư Đăng Ya được khởi công từ tháng 4-2025, dự kiến hoàn thành tháng 11-2025. Mục tiêu đặt ra rất rõ ràng: tạo điểm nhấn văn hóa du lịch, phục vụ bảo tồn, phát triển văn hoá bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nhưng đáng tiếc, thực tế triển khai lại phản ánh sự xem nhẹ yếu tố bản sắc văn hóa.

Thay vì dựng nhà rông bằng gỗ, mái tranh như truyền thống lâu đời của người J’rai, công trình lại được xây bằng bê tông cốt thép, thứ vật liệu xa lạ với văn hóa bản địa, vừa phản cảm trong hình thức, vừa không phù hợp với công năng, tinh thần vốn có của nhà rông. 

Sự "lai căng" trong thiết kế cùng những hạng mục phụ không ăn khớp văn hóa, lại đặt ngay dưới chân danh thắng quốc gia - miệng núi lửa Chư Đăng Ya, càng khiến dư luận bức xúc, lo ngại cho cảnh quan và hình ảnh du lịch địa phương.

Dù chưa hoàn thiện, nhưng tính đến ngày 1-8-2025 dự án đã kịp giải ngân hơn 4,6 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước (trong đó ngân sách Trung ương 3,1 tỷ, ngân sách địa phương 1,4 tỷ) - nguồn vốn vốn được rót từ Chương trình mục tiêu quốc gia dành riêng cho phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (Dự án 6).

Việc đầu tư không đúng mục đích và không phù hợp với định hướng bảo tồn văn hóa, truyền thống, đặt ra dấu hỏi lớn về trách nhiệm trong phê duyệt và giám sát thực hiện dự án.

Dũng cảm sửa sai, nhưng không thể lặng lẽ bỏ qua trách nhiệm

Ngày 18/7/2025, Đoàn kiểm tra do bà Nguyễn Thị Thanh Lịch - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai làm trưởng đoàn đã trực tiếp kiểm tra thực địa công trình nhà rông tại làng Ia Gri, xã Biển Hồ.

Tại buổi làm việc, bà Lịch thẳng thắn chỉ ra hàng loạt bất cập ngay từ khâu triển khai dự án theo Quyết định số 49/QĐ-UBND ngày 24-1-2025 của Chủ tịch UBND huyện Chư Păh. 

Cụ thể, quá trình lập hồ sơ, tham vấn ý kiến các cơ quan chuyên môn và cộng đồng dân cư - những đối tượng trực tiếp thụ hưởng, chưa đảm bảo quy trình.

Đáng lo ngại hơn, việc bê tông hóa nhà rông, thiết kế không đúng theo mẫu nhà rông truyền thống của dân tộc J’rai, bố trí các hạng mục không phù hợp với văn hóa dân tộc J’rai...

“Công trình có nguy cơ phá vỡ cảnh quan núi lửa Chư Đang Ya, ảnh hưởng hình ảnh nghiêm trọng đến cảnh quan và không phù hợp mục tiêu của chương trình miền núi và dân tộc thiểu số, gây dư luận không tốt”, bà Lịch nói và nhấn mạnh, nhà rông bê tông không phù hợp với quy hoạch khu du lịch Biển Hồ - Chư Đăng Ya.

Sau đó, ông Phạm Anh Tuấn - Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai đã có chỉ đạo "nóng", yêu cầu dừng triển khai dự án và tháo dỡ công trình nhà rông bê tông tại làng Ia Gri, xã Biển Hồ.

Không thể phủ nhận, việc chính quyền tỉnh Gia Lai kịp thời chỉ đạo dừng và tháo dỡ công trình thể hiện tinh thần cầu thị, dám sửa sai. Nhưng chừng đó là chưa đủ. 

Cần làm rõ trách nhiệm cụ thể của các cá nhân, đơn vị liên quan: Ai phê duyệt thiết kế? Ai thẩm định tính phù hợp văn hóa và quy hoạch? Và ai chịu trách nhiệm khi ngân sách bị sử dụng thiếu hiệu quả như vậy?.

Nhà rông với đồng bào dân tộc J’rai, không chỉ là một hạng mục xây dựng. Đó là linh hồn làng, là trung tâm cộng đồng, nơi diễn ra nghi lễ tâm linh, lưu giữ cồng chiêng, trống, vũ khí và truyền dạy văn hóa qua các thế hệ.

Mỗi chi tiết, từ mái tranh, khung gỗ đến cách dựng cột, đều mang ý nghĩa riêng. Đúc nó bằng bê tông, là phủ nhận toàn bộ tinh thần ấy.

Dù với bất kỳ mục đích phát triển nào, nếu đánh đổi bản sắc để đổi lấy sự "hiện đại hóa" phi bản chất, thì hệ quả sẽ là sự mai một của những giá trị văn hóa nguyên gốc, điều không thể tính bằng tiền.

Vụ việc nhà rông bê tông cốt thép tại làng Ia Gri, xã Biển Hồ, không nên chỉ dừng lại ở tháo dỡ. Đây cần trở thành bài học thực tiễn, cảnh tỉnh các địa phương trong việc triển khai các dự án liên quan đến văn hóa, đặc biệt là văn hóa dân tộc thiểu số.

Trước khi "xuống tiền" bằng ngân sách - tức tiền thuế của dân, cần thận trọng xem xét: Dự án có thật sự cần thiết không, có tôn trọng bản sắc không, có phù hợp với quy hoạch tổng thể và định hướng phát triển bền vững không?.

Chỉ khi thẳng thắn trả lời được những câu hỏi đó một cách minh bạch. Đầu tư công mới thực sự phát huy hiệu quả, mới đem lại giá trị cho cộng đồng thay vì tạo ra những "công trình dở dang", tốn kém và phản cảm.

Một nhà rông bê tông bị tháo dỡ, có thể xem là dấu chấm hết cho một ý tưởng sai lầm. Nhưng cũng là dấu hỏi mở cho bài toán quản lý, quy hoạch và gìn giữ văn hóa ở những vùng đất đang chuyển mình theo nhịp phát triển du lịch. Và hơn hết, đó là lời nhắc về sự thận trọng tối cần thiết trong mỗi quyết định chi tiêu từ ngân sách nhà nước - tiền thuế "mồ hôi, nước mắt" của dân, không thể phí phạm.

×