"Dạy" nông dân làm... nông nghiệp

“Dạy” nông dân làm… nông nghiệp

Đầu tháng 3.2017, Tập đoàn Lộc Trời cùng với Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC), Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) và Diễn đàn lúa gạo bền vững quốc tế (SRP) khởi động chương trình “Sản xuất lúa gạo bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế tại Việt Nam”.

Nông dân và doanh nghiệp phải làm chủ thể để tạo liên kết bền vững. (Trong ảnh: Người dân thu hoạch lúa tại cánh đồng lớn ở An Giang). Ảnh: K.H 

Theo đó, gói hỗ trợ kỹ thuật từ IFC sẽ giúp Lộc Trời Group hoàn thành thử nghiệm SRP ở ĐBSCL trong 3 vụ liên tiếp với 150 nông dân, hướng dẫn 400 cán bộ “ba cùng” của Lộc Trời Group và các nhân viên quản lý kho bãi để giám sát một cách hiệu quả quá trình áp dụng bộ tiêu chuẩn SRP. Các bên đặt mục tiêu sẽ có khoảng 4.000 nông dân được tập huấn thay đổi tập quán canh tác, áp dụng sản xuất lúa gạo bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế tại Việt Nam.

Dự án SRP tại Việt Nam nhằm đem lại lợi ích cho các nhóm nông dân ở khắp Việt Nam, đặc biệt là những nông dân trồng lúa diện tích nhỏ, chỉ dưới 5ha, với nguồn thu nhập hạn chế. Trước đó, Tập đoàn Lộc Trời cũng đã xây dựng mô hình chuỗi lúa gạo khép kín từ cung cấp vật tư đến hỗ trợ kỹ thuật canh tác, kho bảo quản sau thu hoạch, bao tiêu thu mua sản phẩm… với khoảng 25.000 nông hộ tham gia trong chuỗi. Không chỉ Lộc Trời, từ nhiều năm qua, mô hình cánh đồng lớn trong sản xuất lúa gạo được nhiều tỉnh vùng BĐSCL triển khai, áp dụng. Theo thống kê của Bộ NNPTNT, nếu vụ hè thu 2011, ĐBSCL chỉ có 2 tỉnh là An Giang và Bến Tre thực hiện cánh đồng mẫu lớn với khoảng 8.000ha và có 6.400 hộ nông dân tham gia thì sang vụ Đông xuân 2012, có 12/13 tỉnh, thành trong vùng tham gia phát triển mô hình với diện tích 19.720ha. Đến vụ đông xuân 2016, diện tích cánh đồng lớn đạt hơn 130.330ha.

Khó vận hành do mắt xích còn yếu

Dù được khuyến khích phát triển và nhận sự quan tâm hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, nhưng chuỗi liên kết sản xuất lúa gạo tại ĐBSCL vẫn còn khá lỏng lẻo, nhiều “mắt xích” yếu khiến chuỗi chưa đạt được những kết quả như mong đợi.

Tại hội nghị giải pháp phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo vùng ĐBSCL do Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì tại An Giang mới đây, các đại biểu cùng nhận định rằng, ngành lúa gạo Việt Nam còn nhiều hạn chế, thiếu tính bền vững. Ở ĐBSCL, bình quân mỗi hộ canh tác 3 vụ lúa một năm chỉ đạt lợi nhuận 35 - 40 triệu đồng/ha, thấp hơn 2,7 lần so với Thái Lan, 1,5 lần so với Indonesia và Philippines...

Ông Trịnh Hoài Thanh - Phó Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Bạc Liêu cho rằng, xu thế hiện nay sản xuất lúa phải theo chuỗi liên kết, phải có sự hợp sức giữa nhà nông, doanh nghiệp và các nhà khác có liên quan. Tuy nhiên, để làm được điều này, trong thời gian tới cần tổ chức lại sản xuất, đưa mô hình hợp tác xã kiểu mới vào trong sản xuất, quy hoạch lại vùng nguyên liệu và xây dựng cơ sở hạ tầng thuỷ lợi phục vụ tốt lĩnh vực sản xuất nông nghiệp ở địa phương.

Theo ông Lê Quốc Phong - Tổng Giám đốc Công ty CP Phân bón Bình Điền, cho rằng, các nhà quản lý và hoạch định chính sách phải định hướng được tương lai, vị thế của lúa gạo Việt Nam ở đâu trên thị trường thế giới trong những năm tới? Việt Nam sẽ ra sao nếu sản xuất nông nghiệp cứ tiếp tục nhỏ lẻ, manh mún, giá trị gia tăng thấp, chất lượng chưa cao, rủi ro về thiên tai, dịch bệnh và rủi ro về thị trường còn rất lớn? Và điều gì đã làm cho nông dân và các doanh nghiệp không hào hứng tham gia xây dựng cánh đồng lớn?

Nhiều chuyên gia cho rằng, muốn phát triển cánh đồng lớn một cách bền vững, trước hết phải giải quyết hài hòa lợi ích của các bên tham gia, trong đó có quy chế quy định trách nhiệm rõ ràng của các thành phần. Đặc biệt, trong 4 nhà góp mặt trong chuỗi liên kết, doanh nghiệp và nông dân là 2 chủ thể quan trọng, gắn kết với nhau bằng các thỏa thuận của hợp đồng, để hợp đồng có hiệu lực. Tuy nhiên, các doanh nghiệp không thể ký kết với từng cá thể nông dân riêng biệt, do đó nông dân phải liên kết với nhau bằng mô hình HTX, tổ hợp tác...