Bí ẩn hồ xương người trên dãy Himalaya khiến ai nấy rợn người

Năm 1942, H K Madhwal, một nhân viên kiểm lâm người Ấn Độ, dẫm phải hàng trăm bộ xương người xếp chồng lớp bên dưới và xung quanh hồ Roopkund.

Ông công bố phát hiện kỳ quặc này - một hồ nước bí ẩn nơi 300-800 người cùng có cái kết bi thảm - và dãy Himalaya lạnh cóng tiếp tục bảo tồn thi thể của họ.

Vào cuối thập niên 1950, phát hiện rùng rợn trong núi được công bố, khiến nhiều người quan tâm và hàng loạt cuộc điều tra đã được tiến hành mãi đến ngày nay.

Nằm cách khu dân cư gần nhất thuộc bang Uttarakhan năm ngày đi đường, chuyến trekking trải dài hơn 50km khởi hành từ những ngôi làng bình dị trên dãy Himalaya không có gì nhiều ngoài vài cụm nhà cửa truyền thống.

Đi qua màn sương mờ thanh khiết và cánh rừng sồi phủ rêu xanh, cung đường quanh co uốn lượn qua đồng cỏ trên núi cao trải rộng ra mênh mông và đầy hoa dại, dân địa phương gọi đó là bugyals, cảnh quan chỉ có được trên độ cao hơn 3.300m ở dãy Himalaya.

Những đỉnh núi cao chót vót trên dãy Himalaya dần hiện ra và tràn khắp chân trời trong vài ngày hành trình sau đó. Đỉnh cao nhất của cung đường là 5.000m, ở sườn Junargali, một sườn núi như lưỡi dao mở ra tầm nhìn 360 độ về dãy Himalaya và cảnh quan băng hà trập trùng. Hồ Roopkund nằm 200m ngay dưới phần sườn núi này.

Ban đầu, xương người được cho là của binh sĩ Nhật Bản hay những thương buôn người Tây Tạng trên Con đường Tơ Lụa thiệt mạng vì bệnh dịch hoặc phơi nhiễm với hóa chất.

Sau đó, qua khám nghiệm pháp y vào năm 2004, giả thiết tốt nhất cho rằng đây là nhóm người hành hương Ấn Độ, cả đàn ông và phụ nữ, có phu khuân vác dân địa phương theo hầu trong vùng này, họ gặp trận mưa đá khổng lồ ở hồ Roopkund vào Thế kỷ Chín, dựa vào khám nghiệm từ những vết thương trên hộp sọ.

Họ được cho là đang thực hiện chuyến hành hương đầy kính ngưỡng theo đạo Hindu, diễn ra 12 năm một lần, có tên là Nanda Devi Raj Jat Yatra, một tục lệ cổ truyền vẫn còn tồn tại đến ngày nay.

Hồ Roopkund nằm trên đường đến Homkund, điểm cuối của cuộc hành hương đầy gian truân này.

Veena Mushrif-Tripathy, giáo sư khảo cổ từ Trường Deccan College ở Pune, là người tham gia nhóm điều tra năm 2004.

Bà nhớ lại nhóm điều tra kết luận rằng giả thiết đi hành hương là hợp lý nhất vì không hề có vũ khí ở hiện trường, cho thấy nguyên nhân gây chết người không phải do tấn công và họ không phải là binh lính. Họ cũng tìm thấy di vật là nhạc cụ, đồng thời có rất nhiều truyện cổ tích kể về người hành hương Nanda Devi Raj Jat Yatra.

Mushrif-Tripathy cho biết phân tích DNA cho thấy đó là một nhóm người có cả phụ nữ và đàn ông, có nhiều nhóm tuổi, và thông tin này càng khẳng định giả thiết trên là đúng.

Khi tôi đi theo cung đường đến hồ Roopkund, một phiên bản thô thiển được đưa ra dựa trên giả thiết này nhằm giải thích sự tồn tại của đống xương.

Vào năm 2010, bộ gene đầu tiên của người cổ đại được giải mã, nhanh chóng cách mạng hóa các nghiên cứu về quá khứ của nhân loại.

Ngay sau đó, bí ẩn về hồ Roopkund một lần nữa lại trỗi dậy. 38 mẫu xương hóa bột lấy từ những di cốt lưu trữ tại Cơ quan Khảo sát Nhân Chủng Học ở Ấn Độ, bang Kolkata, được gửi đến 16 phòng thí nghiệm khắp thế giới để phân tích bộ gene và phân tử sinh học.

Kết quả của 5 năm nghiên cứu sau đó được công bố vào năm 2019 đã làm thế giới bàng hoàng.

Nghiên cứu mới cho biết 38 bộ xương người thuộc về ba nhóm người có các bộ gene di truyền khác biệt và đã nằm dưới hồ qua nhiều giai đoạn trong khoảng thời gian 1.000 năm.

Có một nhóm người Nam Á, có thể đoán là xương họ đã nằm ở đây từ khoảng Thế kỷ 7 đến Thế kỷ 10 sau nhiều vụ khác nhau.

Nhóm nghiên cứu cũng tìm thấy một nhóm người có tổ tiên từ đông Địa Trung Hải, xuất phát từ Đảo Crete, chết vào khoảng Thế kỷ 19 trong một vụ duy nhất.

Và có một mẫu có nguồn gốc từ Đông Nam Á, cũng trong khoảng Thế kỷ 19.

Kinh ngạc với khám phá dị thường, nhóm nghiên cứu sau đó đã làm thêm phân tích về dinh dưỡng để xem liệu kết quả có củng cố kết quả từ phân tích mẫu DNA không. Và kết quả cho thấy phân tích này có liên quan.

"Tại một địa điểm như hồ Roopkund, nơi bối cảnh thường xuyên bị can thiệp và khả năng khai quật ở quy mô lớn là rất thấp, thì cách dùng aDNA (DNA cổ xưa) giúp ta có thông tin trực tiếp về gene gốc gác của những người này," Ayushi Nayak từ Viện Khoa học Lịch sử Nhân loại Max Planck cho biết. "Nghiên cứu năm 2019 của chúng tôi có thể thêm vào dữ liệu mới thông qua nhiều phương pháp phân tích tế bào sinh học khác nhau."

Bằng chứng mới chỉ ra sự hiện diện của nhiều nhóm người không có nguồn gốc từ Ấn Độ ở hồ Roopkund thật sự gây sốc, vì không có bất cứ bằng chứng lịch sử nào giải thích những người này là ai và họ làm gì ở phần xa xôi trên dãy Himalaya.

"Câu hỏi vẫn còn đó về nhóm người có [gene] gần nhất với tổ tiên của người miền đông Địa Trung Hải thời hiện đại. Lý do gì khiến họ đến Roopkund? Liệu họ là những nhà du hành Châu u hay là người bản địa có tổ tiên từ Địa Trung Hải? Hay liệu còn những khu vực nào khác trong vùng tập trung nhiều di cốt như vậy," Nayak đặt câu hỏi.

Dù vùng đất mang vẻ đẹp đầy si mê trong những ngày đẹp trời, thì dãy Himalaya cao vút hiểm trở có thể cực kỳ nguy hiểm khi thời tiết xấu. Nhiều người đã thiệt mạng khi muốn đến Roopkund trong thập niên vừa qua.

Nhưng vậy thì mục đích của những người đó là gì, trong nhóm những người từ đông Địa Trung Hải, những người đã kết thúc số phận trên hồ nhiều thế kỷ trước?