Bị săn bắn quá nhiều, voi tiến hóa để đối phó?

Trong tất cả các giống voi trên thế giới, voi châu Phi có cặp ngà lớn nhất. Đối với voi đực đó là vũ khí để ganh đua giành con cái, húc đổ cây, đào rễ cây, thức ăn và tìm nguồn nước. Dù răng voi có thành phần không khác với những loài khác, con người vẫn coi đây là thứ béo bở để săn lùng.

Việc săn voi lấy ngà bắt đầu từ vài thế kỷ trước và diễn ra dày đặc trong những năm gần đây. Hiệp hội Quốc tế về bảo tồn thiên nhiên, đơn vị chuyên theo dõi và đánh giá các giống loài trên thế giới thống kê rằng số lượng voi đã giảm 100.000 con tại châu Phi kể từ năm 2007, trong đó có quá nửa bị giết bất hợp pháp.

Đáng chú ý là các nhà khoa học nhận thấy rằng một số quần thể voi nằm trong vùng bị săn trộm dày đặc thường có ngà nhỏ hoặc tiêu biến ở voi con. Điều này có nghĩa là dường như voi đã tiến hóa để tránh bị tuyệt diệt?

Joyce Poole, đồng sang lập nhóm Elephant Voices nghiên cứu voi châu Phi đã 40 năm cho rằng vấn đề không nằm ở tiến hóa. Cụ thể, gen không ngà vốn có mặt sẵn trong tự nhiên và được nhân rộng, đặc biệt là khi những con có ngà đã bị săn trộm, khiến gen không ngà được nhân rộng.

Atle Mysteud, nhà sinh học  từ ĐH Oslo (Na Uy) lại cho rằng đó chính là biểu hiện của tiến hóa nhờ chọn lọc tự nhiên. “Giống như khi cá lớn bị đánh bắt quá nhiều, cả loài sẽ điều chỉnh để giảm kích cỡ”, Mysterud nói. Theo đó, một tính trạng về ngoại hình có tỷ lệ lớn trong quần thể rộng, ví dụ như màu da là đương nhiên, nhưng trong những nhóm nhỏ thì hẳn phải có điều bất thường.

Theo nhà di truyền học David Coltman từ ĐH Alberta thì chưa thể khẳng định giả thuyết này vì cần nhiều bằng chứng.

Ngà voi buôn lậu tại châu Phi 

Theo đó, tiến hóa cần có căn cứ về mặt di truyền (kiểu hình DNA) hoặc thay đổi môi trường. Trường hợp thứ 2 khó khăn hơn và đòi hỏi nghiên cứu cẩn thận từng nhóm gen khác nhau và đó là việc mất không ít thời gian và đánh giá cẩn trọng. Khó khăn hơn là các nhà khoa học chưa tìm ra loại gen nào chỉ định việc mọc ngà hay không.

Dù thế, vẫn có người khá lạc quan, như nhà sinh thái Victor Muposhi. Ông cho rằng ngà voi là công cụ sống còn, và biểu hiện sức khỏe của voi nên sẽ không dễ dàng biến mất.