Cay xè mắt tại lễ hội nhiều khói nhất Việt Nam

Đã thành thông lệ, cứ ngày mùng 8 tháng Giêng hằng năm, người dân làng Thị Cấm (Xuân Phương, Nam Từ Liêm, Hà Nội) lại tưng bừng mở hội nấu cơm thi. Lễ hội nhằm tưởng nhớ công ơn của vợ chồng tướng Phan Tây Nhạc và Hoa Dung.

Tương truyền từ thời vua Hùng thứ 18, đôi vợ chồng này là tướng tiên phong trẩy quân qua làng đi dẹp giặc. Dân làng xin đi theo, tướng quân bèn mở cuộc thi thổi cơm để chọn người nuôi quân giỏi, sau khi vợ chồng tướng quân mất, làng mở hội thổi cơm thi để nhớ.

Bốn đội thi (gọi là 4 giáp) sẽ thi để chọn ra nồi cơm nấu nhanh và thơm dẻo nhất để dâng lên Thành Hoàng làng. 

Mọi vật liệu như thóc, đồ kéo lửa, vật dụng nấu… đều do ban tổ chức chuẩn bị trước và phân phát cho các đội để đảm bảo công bằng. Đúng 11 giờ trưa, lễ hội bắt đầu.

Các đội phải trải qua 3 phần thi là kéo lửa, chạy lấy nước và giã thóc thành gạo nấu cơm. Ở phần thi kéo lửa, mỗi đội cử ra 4 thanh niên khỏe mạnh dùng tre già kéo mạnh để tạo lửa rơi vào mùn cưa và rơm để ở dưới.

Khi có khói lên thì dừng lại và thổi lửa bùng lên, chuyển lửa đó sang vị trí nấu cơm.

Những người phụ nữ ngồi tước mỏng những thanh nứa, tre để nhóm lửa cho nhanh.

Cùng lúc, 4 em nhỏ của 4 đội chơi bắt đầu chạy đi lấy nước ở giếng làng mang về đình làm lễ. 

Những người đàn ông bắt đầu cho thóc vào cối đá và dùng chày gỗ giã mạnh cho vỏ trấu tróc ra.

Thóc sau khi giã được đổ ra nia và trải qua một lần sàng để bỏ hết phần vỏ trấu bám.

Ngày xưa, gạo được vo bằng nước sông Nhuệ nhưng do dòng sông đang ô nhiễm nên người dân dùng nước lọc để vo gạo.

Gạo được cho vào chiếc nồi đồng và đun đều lửa trong khoảng 20 phút để cơm vừa chín tới, không bị khê, sống hay cháy. Sau đó, nồi cơm được vùi vào đống tro để ủ.

Lúc này, trên sân đình, hàng chục đống rơm khác được đốt lên để làm trận giả đánh lừa các trọng tài. Cơm được ủ trong tro lửa lâu sẽ chín đều và ngon hơn.

Khói lửa mù mịt trên sân đình làng Thị Cấm khiến người dân và du khách cay xè mắt.

Sau khoảng nửa tiếng, các cụ bô lão trong làng dùng gậy đi thọc vào các đống tro trên sân đình để tìm 4 niêu cơm của 4 đội.

Phải rất vất vả, các cụ bô lão mới tìm được đầy đủ 4 niêu cơm để mang vào trong đình.

Đúng 12 giờ trưa, cơm được xới ra 4 bát và mang vào trong đình làm lễ. Cơm của đội nào chín, trắng, dẻo và thơm sẽ là đội dành phần thắng.

Sau lễ hội, người dân thu dọn và quét sạch sân đình. Buổi chiều phần hội tiếp tục diễn ra với nhiều trò chơi dân gian khác như trọi gà, đập niêu…