Hỗ trợ thuyền viên giảm rủi ro, tăng thu nhập

Xung quanh chính sách hỗ trợ thuyền viên tàu cá Việt Nam đi làm việc tại nước ngoài, ông Nguyễn Xuân An - Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu Lao động - cho biết: Thuyền viên tàu cá đi XKLĐ được bảo hộ theo Luật người VN đi làm việc tại nước ngoài theo hợp đồng (Luật XKLĐ). Các doanh nghiệp XKLĐ chuyên cung ứng thuyền viên tàu cá cũng đang có những cải thiện đáng kể trong hoạt động để đảm bảo quyền lợi cho lao động (LĐ). Tuy nhiên, vì đặc thù ngành này nhiều rủi ro nên vẫn cần thêm nhiều mặt chính sách để LĐ thực sự yên tâm với nghề

Ngư dân Bà Rịa - Vũng Tàu đánh cá ở biển Nam Trường Sa.

Khuyến khích các doanh nghiệp vào hiệp hội

Ông vừa nói các doanh nghiệp (DN) đã có những cải thiện trong hoạt động để đảm bảo quyền lợi cho lao động, đó là những cải thiện gì?

- Theo tôi, cải thiện đáng ghi nhận nhất là các DN XKLĐ đã cùng nhau thành lập Ban cung ứng thuyền viên tàu cá, thống nhất với nhau về giá cả và mức lương đàm phán cho LĐ. Hiện tham gia Ban này có 12 DN xuất khẩu thuyền viên tàu cá đi Đài Loan (Trung Quốc). Riêng 5 DN XKLĐ đi Hàn Quốc chưa tham gia bởi đặc thù hợp đồng thuyền viên ở Hàn Quốc rõ ràng và ít cạnh tranh hơn.

Việc thành lập Ban, theo đánh giá của tôi bước đầu đã bảo vệ được người LĐ. Trước kia, các DN làm ăn riêng lẻ, tự nâng giá phí môi giới; giảm lương của LĐ để tìm kiếm bạn hàng... Vì làm ăn đơn lẻ nên DN cũng không thể thẩm định được điều kiện làm việc từng tàu để biết chủ tàu nào tốt, chủ tàu nào chuyên nợ lương, đánh đập LĐ. Làm việc mà tiếng nói chuệch choạc thì thiệt hại đầu tiên sẽ đổ lên đầu LĐ. Khi thành lập Ban, các DN ngồi với nhau thống nhất về các chi phí theo hợp đồng và cảnh báo nhau về các thiệt hại.

Về mức lương của LĐ có được cải thiện nhiều không, thưa ông?

- Đây cũng là một cái lợi do việc các DN “bắt tay” nhau mang lại. Năm 2010, cả nước đưa được khoảng hơn 2.000 LĐ đi làm thuyền viên tàu cá, trong đó riêng INMASCO năm 2010 đã đưa được 1.200 thuyền viên cho các chủ tàu Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc). Thu nhập và điều kiện làm việc của thuyền viên liên tục được cải thiện đáng kể. Điển hình như thị trường tàu cá Đài Loan, từ năm ngoái tới nay đã liên tục nâng lương cơ bản cho thuyền viên. Từ 160-200 USD/tháng, giờ đây thuyền viên có kinh nghiệm, tay nghề mức lương có thể đạt 300-350 USD/tháng. Mức thu nhập của thuyền viên VN làm việc trên tàu đánh cá Hàn Quốc hiện nay tính cả tiền làm thêm giờ đạt từ 280 - 350USD/tháng. Một số DN ký được hợp đồng lương cao hơn, có thể đạt tới 700-800USD.

Từ vụ việc 11 thuyền viên VN bị nạn cùng tàu Insung 1 ở Nam Cực, ông đánh giá thế nào về sự vào cuộc hỗ trợ của các DN XKLĐ?

- Tôi thấy các DN giờ đã chủ động và có trách nhiệm hơn trước rất nhiều. Điều này một phần cũng vì 5 DN đưa LĐ thuyền viên tàu cá đi Hàn Quốc là những DN mạnh, đã có kinh nghiệm xử lý những vụ việc như vậy. Theo thông tin tôi có được thì tất cả các DN vào Nghệ An, Hà Tĩnh thăm gia đình nạn nhân, hỗ trợ bước đầu cho những gia đình khó khăn. Bước hỗ trợ tiếp theo liên quan tới chi trả bảo hiểm thì phải chờ tàu cứu người cập cảng vào New Zealand, phía bạn tuyên bố người đó là chết hay mất tích, lúc đó mới có cơ sở thực hiện việc yêu cầu bảo hiểm cho LĐ. Hiện các DN cũng cùng Đại sứ quán VN đã túc trực để xử lý nhanh nhất.

Nên giảm thuế thu nhập cho thuyền viên

Sau vụ tai nạn của 11 thuyền viên VN trên tàu Insung 1, nhiều vấn đề về thuyền viên tàu cá lại được đặt ra như tiền bảo hiểm thấp, bảo hiểm không đóng đầy đủ, ông nghĩ thế nào về nhận định này?

- Trước tiên phải nói rõ từng vấn đề. Những vụ việc như vậy đã xảy ra nhiều lần rồi, DN cũng đầy kinh nghiệm ứng phó, LĐ đánh cá ở biển nhiều rủi ro, các DN bắt buộc phải mua bảo hiểm nhưng mua bảo hiểm loại nào thì tuỳ pháp luật từng nước. DN đưa LĐ đi làm việc ở Hàn Quốc có thể mua bảo hiểm ở Hàn Quốc hoặc ở VN; riêng LĐ đi Đài Loan; DN bắt buộc phải mua bảo hiểm ở VN, vì Đài Loan không công nhận LĐ thuyền viên tàu cá.

Còn ở Hàn Quốc quy định khá nhiều loại bảo hiểm, nhưng có loại chủ DN mua cho, có loại LĐ phải mua như bảo hiểm thân thể. LĐ thuyền viên tàu cá chủ yếu là ngư dân nghèo nên họ không muốn bỏ thêm bất cứ khoản chi nào nữa, vì thế mà ít người mua bảo hiểm thân thể. Họ nghĩ rằng, nếu có rủi ro thì một vạn người đi chỉ có một vài người mất, rủi ro. Tuy nhiên, đúng là nên siết chặt lại khâu mua bảo hiểm, các DN phải đàm phán với phía bạn mua đủ bảo hiểm cho LĐ và khuyến khích LĐ mua bảo hiểm thân thể cho chính mình. Việc này phải làm tốt từ khâu ký kết hợp đồng LĐ của DN tới thẩm định của Cục Quản lý lao động ngoài nước.

Theo phản ánh của NTNN, điều kiện làm việc của LĐ thuyền viên tàu cá vẫn không tốt, ngoài ra, LĐ phải đóng thuế thu nhập trong khi lẽ ra được miễn. Hiệp hội có tiếng nói gì để giúp các LĐ?

- Về điều kiện LĐ của thuyền viên tàu cá, như tôi đã nói từ đầu là các DN đang rất nỗ lực ngồi lại với nhau, chia sẻ kinh nghiệm và cung cấp thông tin cho nhau tránh những chủ tàu không tốt. Điều đó bước đầu đã cải thiện được đáng kể môi trường làm việc.

Về thuế, các DN thành viên mới đây cũng đã đề nghị áp dụng chính sách không thu thuế thu nhập đối với thuyền viên giống như các nước trong khu vực đang áp dụng, vì thuyền viên làm việc trên tàu biển trong điều kiện vất vả và xa gia đình; thuyền viên luân phiên đi tàu phải nghỉ phép trong thời gian một năm, trong thời gian nghỉ phép lương chờ việc rất thấp, không đóng thuế thu nhập, khi xuống tàu mức lương cao phải chịu thuế thu nhập là chưa hợp lý. Các DN cũng đã đề nghị cần sớm xây dựng quy chế thuyền viên thống nhất cho cả nước.

Xin cảm ơn ông!

Lê Huyền (thực hiện)