Khi Israel tấn công Gaza, BBC và nhiều báo lớn bị chính phóng viên của mình cáo buộc thiên vị

Trong một bức thư dài 2.300 từ do 8 nhà báo làm việc cho tập đoàn này viết cho Al Jazeera, BBC cũng bị cho là đã phạm tội “tiêu chuẩn kép trong cách nhìn nhận dân thường”, vì rằng đài này “không hề nao núng” trong quan điểm của mình khi đưa tin về cái được cho là tội ác của Nga trong cuộc chiến Ukraine.

Lo sợ bị trả thù, các nhà báo yêu cầu giấu tên. Nhóm không có kế hoạch gửi bức thư cho các giám đốc điều hành của BBC vì tin rằng một động thái như vậy khó có thể dẫn đến các cuộc thảo luận có ý nghĩa.

Họ gửi cho Al Jazeera bức thư khi thảm họa nhân đạo ở Gaza ngày càng leo thang và khi các cột mốc nghiệt ngã đang dần đạt đến. Tại thời điểm viết bài, hơn 14.500 người Palestine đã được báo cáo là đã thiệt mạng do cuộc bắn phá của Israel, trong đó có ít nhất 6.000 trẻ em.

Bức thư viết: “BBC đã không kể chính xác câu chuyện này - thông qua việc bỏ sót và thiếu sự tham gia phê phán các tuyên bố của Israel - và do đó, họ đã không thể giúp công chúng tiếp cận và hiểu được những vi phạm nhân quyền đang diễn ra ở Gaza”. “Hàng nghìn người Palestine đã thiệt mạng kể từ ngày 7/10. Khi nào con số này mới đủ cao để lập trường biên tập của chúng tôi thay đổi?”

Israel tuyên chiến với Hamas sau khi nhóm người Palestine cai trị khu vực đông dân này tấn công miền nam Israel vào ngày 7 tháng 10, giết chết khoảng 1.200 người Israel và bắt hơn 200 người làm con tin.

Các nhóm nhân quyền và hàng trăm nghìn người biểu tình trên toàn thế giới phẫn nộ trước số người Palestine thiệt mạng ngày càng tăng ở Gaza, đã kêu gọi ngừng bắn.

Chiến tranh cũng đã chia rẽ các tòa soạn trên toàn cầu, với những bất đồng về cách miêu tả mỗi bên, mức độ đồng cảm được cho là không đồng đều dành cho các nạn nhân Israel và Palestine cũng như việc sử dụng ngôn ngữ.

Các nhà báo của BBC cho biết, trên các nền tảng của Tập đoàn Phát thanh Truyền hình Anh (BBC), các thuật ngữ như “thảm sát” và “tàn bạo” “chỉ được dành riêng cho Hamas, coi nhóm này là kẻ chủ mưu và thủ phạm bạo lực duy nhất trong khu vực. Điều này không chính xác nhưng phù hợp với việc đưa tin tổng thể của BBC”.

Cuộc tấn công của Hamas, mặc dù “kinh hoàng và tàn khốc… nhưng không thể biện minh cho việc giết hại bừa bãi hàng nghìn thường dân Palestine, và BBC không thể  được xem là ủng hộ – hoặc không chất vấn – logic của việc đó”- lá thư  viết.

“Chúng tôi đang yêu cầu BBC phản ánh tốt hơn và tuân theo những phát hiện dựa trên bằng chứng của các tổ chức nhân đạo chính thức và không thiên vị”.

‘Việc đưa tin nhân đạo về thường dân Palestine còn thiếu’

Các nhà báo kêu gọi tập đoàn “đảm bảo rằng việc đối xử bình đẳng với tất cả dân thường là trọng tâm của việc đưa tin”.

Họ tuyên bố rằng đài truyền hình đã miêu tả kỹ lưỡng nỗi đau khổ của người Israel, chẳng hạn như bằng cách cho khán giả biết tên các nạn nhân, đưa tin về đám tang của từng cá nhân và phỏng vấn các gia đình bị ảnh hưởng.

“Nếu so sánh, việc đưa tin nhân đạo về thường dân Palestine còn thiếu. Thật là một lý do tồi tệ khi nói rằng BBC không thể đưa tin tốt hơn về các câu chuyện ở Gaza vì những khó khăn trong việc tiếp cận Dải Gaza… Chẳng hạn, điều này đạt được bằng cách kể và theo dõi các câu chuyện riêng lẻ trong nhiều tuần. Người ta cũng đã thực hiện rất ít nỗ lực nhằm tận dụng triệt để nội dung phong phú trên mạng xã hội từ các nhà báo dũng cảm ở Gaza và Bờ Tây”.

Các nhà báo thừa nhận “một số ví dụ cá biệt rõ ràng”, nhưng cho biết những câu chuyện được kể một cách nhạy cảm về người Palestine không “nhất quán”, đặc biệt là sau khi chiến tranh bùng nổ.

“Phần lớn là trong vài tuần qua - khi số dân thường thiệt mạng tăng theo cấp số nhân và sự thèm muốn của các nước phương Tây đối với các cuộc tấn công của Israel đã giảm bớt - BBC đã nỗ lực nhiều hơn để nhân đạo hóa thường dân Palestine. Đối với nhiều người, điều này có vẻ là quá muộn và cho thấy quan điểm của chính phủ Anh và Mỹ có ảnh hưởng quá mức đến việc đưa tin”.

Al Jazeera đã phỏng vấn hai trong số 8 người đồng tác giả bức thư. Một số người tham gia viết bức thư là người da màu.

“Tổ chức này không đại diện cho chúng tôi,” một trong những người đồng tác giả nói với Al Jazeera.

“Đối với tôi, và chắc chắn là đối với những người da màu khác, chúng ta có thể thấy rõ ràng rằng mạng sống của một số thường dân được coi là xứng đáng hơn những người khác – rằng có một số loại hệ thống phân cấp đang diễn ra. Điều đó thật sự gây tổn thương sâu sắc bởi vì thực sự, không ai trong chúng tôi gặp khó khăn trong việc đồng cảm với thường dân Palestine”.

Nhà báo nói rằng đối với họ, có vẻ như một số nhân viên và phóng viên cấp cao “không đồng cảm nhiều với (người Palestine), như họ đồng cảm với thường dân Ukraine”.

Người đồng tác giả thứ hai mà Al Jazeera phỏng vấn cho biết họ cảm thấy “đau buồn trước sự mất mát vô nghĩa về sinh mạng của dân thường” trong các cuộc tấn công của Hamas.

“Tôi cũng cảm thấy có một số lo ngại chồng chéo [bao gồm] rằng việc đưa tin của ông chủ tôi, BBC, sẽ không thực hiện được nghĩa vụ chất vấn đầy đủ phản ứng này của Israel hoặc cung cấp bối cảnh đầy đủ về sự chiếm đóng trong nhiều thập kỷ.”

Bức thư nói rằng BBC đã tổ chức “các buổi hỗ trợ và lắng nghe chấn thương” cho các nhân viên bị ảnh hưởng bởi cuộc xung đột.

Bức thư viết: “Nhưng đối với nhiều người trong chúng tôi - đặc biệt là người da màu - việc đưa tin của BBC là một phần nỗi đau của chúng tôi.

Chỉ trích thêm cách kể chuyện của BBC, các nhà báo lập luận rằng mặc dù người Palestine được hỏi liệu họ có “lên án Hamas” hay không, nhưng BBC không hỏi điều tương tự với những khách mời có quan điểm bảo vệ hành động của Israel.

“Họ không được yêu cầu ‘lên án’ hành động của chính phủ Israel một cách bình đẳng, cho dù số dân thường thiệt mạng ở Gaza có cao đến đâu.”

Vào ngày 9/10, BBC bị chỉ trích là thiếu nhân ái khi phỏng vấn Husam Zomlot, người đứng đầu Phái bộ Palestine tại Vương quốc Anh, người đã mất một số thành viên trong gia đình trong những ngày đầu chiến dịch ném bom của Israel.

Zomlot, người không đại diện cho Hamas, đã nói với người dẫn chương trình Kirsty Wark về nỗi đau tinh thần của mình. Ông liệt kê những người thân đã thiệt mạng, mô tả họ là “mục tiêu dế bị tổn thương cho cỗ máy chiến tranh Israel".

Phóng viên Wark trả lời: “Tôi xin lỗi vì sự mất mát cá nhân của ông. Ý tôi là, tôi chỉ muốn làm rõ, ông không thể tha thứ cho việc giết hại thường dân ở Israel, phải không? Hoặc việc giết hại các gia đình?”

Zomlot sửng sốt rồi nói: "Không, chúng tôi không tha thứ, không, chúng tôi không."

Bức thư cũng tuyên bố rằng BBC đã không cung cấp cho khán giả thông tin cơ bản quan trọng về sự chiếm đóng của Israel và lịch sử đau khổ của người Palestine.

Họ nói: “Để cuộc bắn phá của Israel được coi là ‘tự vệ’, các sự kiện phải bắt đầu bằng cuộc tấn công do Hamas lãnh đạo. Các bản cập nhật tin tức và các bài báo bỏ qua việc đưa vào một hoặc hai dòng bối cảnh lịch sử quan trọng – về 75 năm chiếm đóng, về thảm họa Nakba, hoặc về số người chết không cân xứng trong nhiều thập kỷ.”

Nakba, hay thảm họa, đề cập đến sự di dời và tước quyền sở hữu của người Palestine trong khoảng thời gian từ 1947 đến 1949, khi lực lượng bán quân sự theo chủ nghĩa Phục quốc Do Thái và sau đó là quân đội mới thành lập của Israel đã phá hủy hơn 500 ngôi làng và thị trấn của người Palestine. Khoảng 15.000 người Palestine đã thiệt mạng và hơn 750.000 người bị buộc phải di dời khỏi vùng đất của họ.

Cuộc khủng hoảng ngày nay gợi lại ký ức về Nakba đối với người Palestine ở Gaza, nhiều người trong số họ là hậu duệ của những người đã phải rời bỏ quê hương từ nhiều thập kỷ trước.

“BBC thường gọi cuộc xung đột đang diễn ra là ‘phức tạp’. Nó không phức tạp hơn bất kỳ cuộc xung đột nào khác”, bức thư viết. “Nhiệm vụ của chúng tôi là loại bỏ những lời hoa mỹ và thông tin sai lệch; để giải thích chuyện gì đang xảy ra và điều gì đã dẫn tới chuyện này”.

Người phát ngôn của BBC phủ nhận cáo buộc.

Trong một email gửi tới Al Jazeera, người phát ngôn của BBC cho biết: “Trong suốt quá trình đưa tin về cuộc xung đột, BBC đã nói rõ về tổn thất nhân mạng to lớn đối với dân thường sống ở Gaza và Israel”.

Họ nói thêm rằng BBC là "một trong những tổ chức tin tức duy nhất" có các nhà báo ở Gaza, những người có thể cung cấp "báo cáo thực địa".

Họ nói: “Điều này bao gồm nhiều câu chuyện về các nạn nhân người Palestine và lời khai trực tiếp từ dân thường, bác sĩ và nhân viên cứu trợ ở Gaza, cũng như một bộ phim tài liệu Toàn cảnh, kể về những câu chuyện của con người từ cả hai phía”.

“Khi phỏng vấn chính phủ Israel, Hamas, đại diện Palestine hoặc các nhà lãnh đạo khác, chúng tôi tỏ ra mạnh mẽ, thách thức và hướng đến việc nắm giữ quyền lực để giải trình.”

Người phát ngôn cũng gửi một danh sách các ví dụ về việc đưa tin của BBC về chiến tranh, trong đó bao gồm những câu chuyện của con người về nỗi đau khổ của người Palestine.

Một liên kết đến một bộ phim tài liệu ngày 23 tháng 10 với nội dung tóm tắt: “Câu chuyện toàn cảnh về cuộc xung đột giữa Israel và Hamas. Sau khi 1.400 người Israel, bao gồm cả phụ nữ và trẻ em bị các chiến binh Hamas sát hại, Israel hứa sẽ trả đũa tàn bạo để tiêu diệt Hamas. Hơn ba nghìn người Palestine, nhiều phụ nữ và trẻ em, đã thiệt mạng ở Gaza. Phóng viên Jane Corbin nghe những câu chuyện của con người ở cả hai phía và hỏi cuộc khủng hoảng leo thang có ý nghĩa gì đối với khu vực rộng lớn hơn?”

Kể từ đó, Israel đã điều chỉnh giảm số người chết từ 1.400 xuống 1.200.

Song theo Al Jezeẻa, chính bản tóm tắt là một ví dụ về kiểu ngôn ngữ trên các phương tiện truyền thông phương Tây mà nhiều người đã chỉ trích: Người Israel được mô tả là “bị các chiến binh Hamas sát hại”, nhưng người Palestine lại bị “giết” bởi một tác nhân giấu tên.

BBC bị bao vây bởi những tranh cãi giữa chiến tranh

Kể từ khi cuộc xung đột mới nhất ở Trung Đông bắt đầu, BBC đã bị bủa vây bởi những tranh cãi và cáo buộc thiên vị.

Tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Anh Grant Shapps cho biết việc BBC mô tả các chiến binh Hamas là "chiến binh" chứ không phải "khủng bố" là "gần như đáng hổ thẹn".

Hamas bị Anh, Mỹ và Liên minh châu Âu liệt vào danh sách nhóm “khủng bố”.

Cùng lúc đó, nhóm biểu tình Palestine Action đã nhận trách nhiệm phá hoại trụ sở chính ở London của BBC bằng sơn đỏ, cáo buộc BBC "truyền bá những lời dối trá của kẻ chiếm đóng và tạo ra sự đồng tình với tội ác chiến tranh của Israel".

Tuần trước, BBC đã phối hợp với quân đội Israel để quay phim xung quanh Bệnh viện al-Shifa ở Gaza, sau khi Israel nắm quyền kiểm soát địa điểm này. Israel đã cáo buộc rằng Hamas hoạt động từ bệnh viện - tuyên bố mà nhiều nhà quan sát, bao gồm cả BBC, đã đặt câu hỏi.

Stephen Grey, một phóng viên của Reuters, cho biết trên mạng xã hội X về chuyến đi do Israel tạo điều kiện: “Truyền thông nên suy nghĩ thật kỹ về việc tham gia vào bất kỳ hành động nhúng tay một chiều nào với bất kỳ bên nào. Báo cáo hôm nay của BBC về bệnh viện al Shifa, nơi họ không thể nói chuyện với bác sĩ hoặc bệnh nhân, khiến tôi cảm thấy vô cùng khó chịu”.

Vào ngày 24/10, phóng viên BBC có trụ sở tại Beirut, Rami Ruhayem, đã viết thư cho Tim Davie, tổng giám đốc BBC, cáo buộc rằng có “những dấu hiệu cho thấy BBC - ít nhất là ngấm ngầm - coi mạng sống của người Israel xứng đáng hơn mạng sống của người Palestine, và tăng cường tuyên truyền chiến tranh của Israel”.

Hôm 25/10, tờ báo The Times dẫn nguồn BBC đưa tin các nhân viên đã “khóc trong nhà vệ sinh” vì “sự đau khổ gây ra” bởi việc đưa tin mà họ cho là quá khoan dung với Israel.

Và cuối tuần qua, Danny Cohen, cựu giám đốc của Đài truyền hình BBC, cho biết tập đoàn này nên được điều tra độc lập về “những thất bại trong quản lý trong việc đưa tin về Israel”, khi ông cáo buộc một nhà báo BBC có thành kiến ủng hộ Palestine trên mạng xã hội của cô.

Hệ quả khắp các tòa soạn toàn cầu

Chiến tranh cũng đã dẫn đến sự chia rẽ gay gắt giữa các phòng tin tức khác.

Một phóng viên giấu tên của The Guardian, cùng gia đình ở miền nam Israel, đã viết trên tờ Jewish News rằng họ cảm thấy vỡ mộng trước cách đưa tin và môi trường làm việc của tờ báo sau các cuộc tấn công của Hamas, đồng thời cho rằng các đồng nghiệp của họ không ủng hộ.

“Tôi nghĩ rằng Israel phải tự vệ. Tuy nhiên, khi tôi nói điều này, mọi người sẽ nói với tôi rằng tôi đang biện minh cho việc sát hại trẻ em. Họ sẽ nói với tôi rằng đó là một cuộc diệt chủng”, gia đình phóng viên này viết.

Anne Boyer, biên tập viên về thơ của tờ The New York Times, đã nghỉ việc vào tuần trước, bề ngoài là vì lập trường biên tập của tờ báo.

Rõ ràng là nhắm vào ngôn ngữ của tờ báo về chiến tranh, cô nói: “Tôi không thể viết thơ giữa những giọng điệu ‘hợp lý’ của những người nhằm mục đích giúp chúng tôi thích nghi với nỗi đau khổ phi lý này. Không còn những uyển ngữ ma quái nữa. Không còn cảnh địa ngục được làm sạch bằng lời nói nữa. Không còn những lời nói dối mang tính hâm nóng nữa.”

Jazmine Hughes, cây bút của The New York Times, đã từ chức sau khi ký một tuyên bố đoàn kết mô tả “người dân Gaza” là “nạn nhân của một cuộc chiến tranh diệt chủng”.

Nhà báo và họa sĩ minh họa Mona Chalabi, người làm việc cho The Guardian US và những người làm việc tự do cho The New York Times, đã đăng trên Instagram vào ngày 18/10 rằng The New York Times đã “luôn đề cập cái chết của Israel thường xuyên hơn  cái chết của người Palestine. Hơn nữa, tin tức của họ về cái chết của người Israel đang ngày càng tăng trong khi khi vẫn ngày càng có nhiều người Palestine chết”.

Trong khi đó, tại Los Angeles Times, những nhân viên đã ký một lá thư phản đối để biểu thị đoàn kết với các nhà báo ở Gaza đã bị cấm đưa tin về cuộc chiến trong ba tháng, Semafor đưa tin.

Theo quy định về tính khách quan của BBC, ban biên tập “không được tham gia các cuộc biểu tình hoặc tụ tập công khai về các vấn đề gây tranh cãi”.