Người Xơ Đăng

Làng cổ Vi Rơ Ngheo (xã Đắc Tăng, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum) với khoảng 60 hộ dân và hơn 300 nhân khẩu người Xơ-đăng nằm yên bình giữa một thung lũng được bao bọc bởi những ruộng bậc thang và dòng suối mát lành.

Người Xơ Đăng dưới chân núi Ngọc Linh (huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum) xem chuột “quý tộc” là đặc sản dùng đãi khách quý, nhưng cũng khá đau đầu bởi món khoái khẩu của nó là “quốc bảo” sâm Ngọc Linh.

Ban ngày bên nương rẫy, tối đến, người Xơ Đăng ở Kon Tum lại rủ nhau cắp sách vở đến lớp để học con chữ với ước mơ thoát khỏi cảnh đói nghèo, lạc hậu. Những học viên ở lớp này có người đã U40, U50, thậm chí có người đã lên chức ông, bà.

Sau giờ ra đồng, các bà, mẹ người Xơ Đăng ở Kon Tum lại cắp sách đến trường để học lớp vỡ lòng. Những bàn tay đã chai sạn, khô cứng vì lao động, vì tuổi tác đêm đêm nắn nót từng nét chữ tập đọc.

Ít ai biết ở dãy núi Ngọc Linh ngoài “Quốc bảo” sâm Ngọc Linh còn có loài ong chuyên kiếm phấn hoa sâm Ngọc Linh. Thứ mật ong đặc biệt được cô đọng từ phấn hoa sâm Ngọc Linh ở Kon Tum trong bầu không khí mát lạnh cho vị ngọt kèm chút đăng đắng.

“Păng Chôh” - theo tiếng gọi của người Xơ Đăng ở Kon Tum có nghĩa là măng muối chua. Đây là một trong những món ăn lâu đời và thường xuất hiện trong bữa cơm hàng ngày của người Xơ Đăng. Ngoài ra măng chua có thể nấu chung với cá suối, chuột rừng, thịt sóc, thịt gà…

Sau khi nghỉ hưu (năm 2013), cựu chiến binh Đặng Văn Phùng ở xã Đăk Kan (huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum) mạnh dạn đầu tư vốn để phát triển trang trại chăn nuôi heo. Qua 9 năm gắn bó với nghề nuôi heo và trải qua không ít khó khăn, đến nay mỗi năm gia đình ông Phùng thu về trên 10 tỷ đồng.

Buôn căn cứ cách mạng Đắk Tuôr (xã Cư Pui, huyện Krông Bông, tỉnh Đắk Lắk) không chỉ có bề dày về lịch sử mà còn nổi tiếng với dòng suối đẹp nên thơ và hang đá chứa đựng truyền thuyết tình yêu ly kỳ, hấp dẫn.

Năm nay mưa sớm, trời Tu Mơ Rông (tỉnh Kon Tum) lại được nắng bù. Chưa lâu đã trở lại, đường về Măng Ri như xanh hơn, đoạn lên vườn sâm cao hút gần Khu di tích lịch sử Căn cứ Tỉnh ủy cũng khác nhiều so với dạo còn cần mẫn với những bước chân tam cấp.

Cây sâm Ngọc Linh được di thực về trồng thử nghiệm tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà (tỉnh Khánh Hòa) từ năm 2019. Đến nay, cây sinh trưởng phát triển tốt, chất lượng không thua kém sâm Ngọc Linh trồng tại Quảng Nam.