Nhà sử học Nga phát hiện bản gốc bài báo của Nguyễn Ái Quốc

Trong một bài viết gửi cho Dân Việt mới đây, nhà sử học Nga Anatoly Solokov cho biết ông đã tìm thấy một bài báo của nhà yêu nước Nguyễn Ái Quốc – Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng trên một số báo của Báo Công nhân (Nga) năm 1924. Dưới đây Dân Việt xin giới thiệu bài viết của nhà nghiên cứu kỳ cựu người Nga.

Ngày 30/6/2023 đánh dấu 100 năm nhà cách mạng yêu nước Nguyễn Ái Quốc từ thuộc địa Đông Dương của Pháp đến Petrograd (lúc đó là Leningrad, nay là St. Petersburg) bằng tàu thủy. Ngày kỷ niệm này được tổ chức long trọng ở Nga: Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh  được khánh thành tại St. Petersburg, và các hội nghị khoa học được tổ chức tại Moscow và St. Petersburg.

Để chuẩn bị cho hội nghị, tôi lại bắt đầu xem qua các tờ báo và tạp chí của Liên Xô từ những năm 1920. Và lần này tôi thực sự may mắn: Một bài báo nhỏ có chữ ký của Nguyễn Ái Quốc, đại biểu Đại hội 5 Quốc tế Cộng sản, được đăng trên Rabochaya Gazeta (một tờ nhật báo của quần chúng công nhân, cơ quan của Ban Chấp hành Trung ương Đảng). Liên minh Đảng Cộng sản Bolshevik).

Có bản dịch tiếng Việt của bài báo đã được lưu giữ tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng nhưng không ghi rõ nguồn gốc. Rõ ràng ở Việt Nam không hề không biết rằng bài viết được đăng trên tờ Rabochaya Gazeta. "Bài viết không được đưa vào Hồ Chí Minh Toàn tập, mặc dù công trình này bao gồm tất cả tài liệu đã biết liên quan đến di sản văn học và báo chí của Hồ Chí Minh.  

Năm 1923-1924, Chủ tịch Hồ Chí Minh sống ở Mátxcơva và làm việc tại Ban Đông phương của Quốc tế Cộng sản. Sau đó Người được biết đến với cái tên Nguyễn Ái Quốc, một nhà cách mạng trẻ yêu nước đến từ Đông Dương thuộc địa.

Mùa xuân hè năm 1924 tràn ngập những sự kiện chính trị quan trọng đối với Người. Với tư cách là đại diện đầu tiên của thuộc địa xa xôi của Pháp ở nước Nga Xô Viết, Nguyễn Ái Quốc được mời tham dự nhiều diễn đàn quốc tế diễn ra ở Mátxcơva - Đại hội III của Profintern, Hội nghị I của Tổ chức Quốc tế Hỗ trợ Những người Chiến đấu Cách mạng (MOPR), Đại hội IV Quốc tế Thanh niên Cộng sản, Đại hội Quốc tế Phụ nữ.

Điều quan trọng nhất đối với Nguyễn Ái Quốc là việc tham gia Đại hội V của Quốc tế Cộng sản, được tổ chức tại Mátxcơva từ ngày 17/6 đến ngày 8/7. Tại Đại hội này, Người phát biểu ba lần: Trong cuộc tranh luận về báo cáo hoạt động của Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản, trong ủy ban về vấn đề dân tộc - thuộc địa và trong ủy ban về vấn đề nông nghiệp.

Trong thời gian này, "Báo Công nhân" Mátxcơva, cơ quan của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên bang Bolshevik, đăng một bài viết ngắn của Nguyễn Ái Quốc - đại biểu Đông Dương có tựa đề "51.000 người An Nam đã được tư bản Pháp huy động". Kèm theo là bức chân dung của Người, do một họa sĩ chưa rõ tên vẽ

Giá trị đặc biệt của ấn phẩm này là có bức vẽ bằng bút chì - chân dung Nguyễn Ái Quốc. Có lẽ đây là hình ảnh đầu tiên của người được thể hiện bằng bút pháp mỹ thuật. Nhưng người ta không biết ai là tác giả của bức chân dung. Chữ ký của họa sĩ nằm ở bên phải, phía dưới bức vẽ. Nhưng rất khó nhận ra, vì trình độ kỹ thuật của các nhà in lúc đó còn chưa đầy đủ. Những bức ảnh rất hiếm khi được đăng trên báo chí vì không có đủ máy móc thiết bị cần thiết. Vì vậy, chúng ta thường biết đến hình ảnh Hồ Chí Minh những năm đó qua các đoạn phim thời sự (chủ yếu ở các sự kiện nghi lễ) từ các bức ảnh trên nhiều tài liệu khác nhau.

Đối với một nhà sử học, việc làm công tác lưu trữ, nghiên cứu tài liệu là rất quan trọng. Tôi nghiên cứu lịch sử Việt Nam đã khá lâu, trong mối quan tâm nghề nghiệp của tôi, cuộc đời và hoạt động chính trị của Chủ tịch Hồ Chí Minh chiếm một vị trí đặc biệt. Tên tuổi của Người đã trở thành biểu tượng cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của các dân tộc trên thế giới vì tự do, độc lập của họ.

Bài viết này thể hiện rõ năng khiếu và phong cách báo chí của Hồ Chí Minh: Tính xác thực của vấn đề, những tình tiết cụ thể thuyết phục. Người luôn luôn và ở mọi nơi cố gắng thu hút sự chú ý đến hoàn cảnh của nhân dân Việt Nam dưới ách thống trị của thực dân Pháp, và không mệt mỏi bảo vệ quyền tự do, độc lập của đất nước mình.

Dưới đây là toàn văn bài viết của Nguyễn Ái Quốc:

"51.000 người An Nam đã được tư bản Pháp huy động

Vì danh dự của chủ nghĩa đế quốc Pháp, xứ Đông Dương thuộc địa đã bị thiệt hại nặng nề. 51.000 người An Nam (người Đông Dương) đã bị động viên và đẩy ra mặt trận của nước Pháp. 49.000 người bị đưa đến các nhà máy để sản xuất thiết bị quân sự.

Người Pháp trong những báo cáo chính thức vẫn thường viết về "tuyển mộ lính tình nguyện"; sự thực những người An Nam đã bị họ bắt và đẩy vào chiến tranh làm bia đỡ đạn.

Người Pháp không chỉ đẩy người An Nam ra trận. Họ còn tước đoạt hết thảy những gì có thể tước đoạt được dưới hình thức thuế.

Để đổi lấy những thứ đó, nước Pháp đế quốc đã nhiều lần hứa sẽ đem lại tự do và quyền tự quyết cho các dân tộc bị áp bức. Nhưng nguy cơ chiến tranh vừa mới qua khỏi, thì những chủ nhà bǎng người Pháp lại bắt đầu nặn thêm càng nhiều thứ thuế. Còn các vị tướng thì cố phục vụ trong quân đội đến 4 nǎm.

Chiến dịch chống chiến tranh do Quốc tế Cộng sản phát động, đang vang dội khắp các thuộc địa.

Viết năm 1924. Tài liệu tiếng Nga, lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng

Nguyễn Ái Quốc

Đại biểu Đông Dương dự Đại hội lần thứ V Quốc tế Cộng sản".