Tả tơi vì giá xoài "rơi", cá, ốc ăn xoài ế hoài cũng phát ngán

Về Đồng Tháp, dọc theo các tuyến đường chính, dễ dàng nhận ra hình ảnh những nhà vườn bày bán những giỏ xoài chín cây.

Đa phần xoài có trái to, màu đẹp, nhưng giá rẻ bất ngờ. Ghé vào điểm bán xoài trên đường dẫn cầu Cao Lãnh (xã Tịnh Thới, TP.Cao Lãnh), chị Nguyễn Thị Út, mời chào hấp dẫn: Xoài (loại 4 trái/kg) cát chu 10.000 đồng/kg, xoài cát Hòa Lộc 20.000 đồng/kg, xoài được bao bọc xốp từng trái, đóng gói cẩn thận.

Giá xoài ở tỉnh Đồng Tháp đang rơi thủng đáy...

Tôi thật sự ngạc nhiên khi xoài - loại cây ăn trái được mệnh danh là "nữ hoàng trái cây", bởi giá trị kinh tế lẫn giá trị dinh dưỡng - giờ phải ra đường với giá dưới cả mức... bình dân. Nhưng đó vẫn chưa phải là giá cuối cùng. Thấy tôi lưỡng lự, chị Út hạ giá thêm: “Mua nhiều sẽ tính giá "hữu nghị": Cát Chu 8.000 đồng/kg, Hòa Lộc 15.000-18.000 đồng/kg”.

Tuy nhiên, với nhà vườn, giá xoài càng thê thảm hơn. Là chủ của 1ha xoài, nhưng mấy ngày nay, ông Trần Ngọc Triển (53 tuổi, ấp Tân Chủ, xã Tân Thuận Tây, TP.Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp) ăn ngủ không yên vì xoài đã tới lứa thu hoạch mà khó tìm được lái mua.

“Hiện giá lái mua tại vườn xoài Cát Chu 3.500 đồng/kg, Hòa Lộc 15.000 đồng/kg (loại 1), không mua xoài loại 2 trở xuống. Tính nhẩm, với giá này, mỗi công xoài, lỗ khoảng 6 triệu đồng” - ông Triển cho biết.

Nhưng nếu không bán sẽ càng lỗ nặng hơn. Bởi kéo dài, xoài chín vàng cây, lái không mua, lỗ càng lớn thêm. Do vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang vào mùa thu hoạch rộ, xoài dọa chín trên cây, trong khi đó do nhiều nguyên nhân, đầu ra đang hẹp nên nhà vườn tìm cách bán tháo...

Ông Triển vẫn được xem là may mắn, vì còn bán được xoài nhờ trồng giống đặc sản, chất lượng cao. Bởi với nhiều người, trồng giống xoài truyền thống, chất lượng không cao, tình hình càng bi đát hơn.

Xoài chín giá rẻ hoặc bán không ai mua, nông dân Đồng Tháp mang cho ốc, cá trong ao ăn...

Về xã Bình Thạnh, địa phương từng được mệnh danh là “Tiểu vương quốc xoài” của huyện Cao Lãnh với trên 1.000ha chuyên canh xoài, chúng tôi tận mắt chứng kiến cảnh tượng không thể đau lòng hơn: Nhà vườn hái xoài chín cây cho ốc ăn, vì khó tìm được đầu ra dù chấp nhận giá rẻ như cho.

Từng nổi tiếng với vai trò đi đầu địa phương trong việc phá vườn tạp lập vườn cây ăn trái, hơn 20 năm trước, cha ông Nguyễn Văn Lợi Em, ấp Bình Mỹ A (xã Bình Thạnh) đã trồng gần 6.000m2 xoài với đủ các giống nổi tiếng lúc bấy giờ: Xoài ghép, xoài thơm, xoài lai... Tuy nhiên, giờ các giống xoài này không đáp ứng nhu cầu số đông người tiêu dùng nên anh Lợi Em khó bán.

Hiện thương lái mua xoài loại nhất với giá 4.000 đồng/kg, nhưng với số lượng cầm chừng mỗi ngày vài trăm ký. “Riêng xoài loại nhì, mua với giá như cho: 1.800 đồng/kg, nhưng có hôm mua vào, hôm không. Trong khi đó do nằm giữa vùng xoài, nên không thể bán cho người trong xóm” - anh Lợi Em chia sẻ.

Trước áp lực xoài chín vàng cây, anh Lợi Em hái xoài chín cây (10-30kg/ngày) cho ốc tự nhiên dưới mương vườn xoài ăn với hy vọng thu lại từ nguồn bán ốc thịt, như cách vớt vát từ những vất vả với trái xoài. Riêng với người trồng xoài Đài Loan tình cảnh càng khó khăn hơn. Hiện giá mua chỉ dao động ở mức 2.000 đồng/kg. Nhưng do là loại xoài ăn sống.

Vì vậy khi bị bí đầu ra như hiện nay, xoài già, chín là xem như... phế phẩm. Vì thế mà từ chỗ vài chục ngàn đồng/kg, giờ xoài Đài Loan được nhiều chủ nhà vườn mang cho cá ăn.

Tuy nhiên, đáng lo hơn là số này không hề nhỏ. Bởi chỉ riêng thống kê của Sở Công Thương Đồng Tháp, trong số 9.736ha trồng xoài trong toàn tỉnh, thì diện tích cây xoài ngoài đặc sản là cát Chu và Hòa Lộc chiếm đến trên 1/3 (3.310ha).

Có phải do dịch Covid?

Xoài rớt giá hiện nay, có phải do dịch COVID-19 làm “tắc” đầu xuất khẩu...? Các chuyên gia cho rằng, không hẳn như vậy. Theo ThS. Nguyễn Phước Tuyên - chuyên gia nghiên cứu nông nghiệp độc lập tỉnh Đồng Tháp, trước hết, đây là chu kỳ rớt giá theo quy luật: “Trái cây Việt Nam thường sụt giá vào thời điểm từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm. Do đây là thời điểm thu hoạch rộ nhiều loại cây ăn trái nên người tiêu dùng có nhiều sự lựa chọn. Năm nay, xoài trúng mùa nên khả năng này càng tăng hơn”.

Theo ThS. Tuyên, sự kiện xoài rớt giá không hẳn do tắc đầu xuất khẩu. Bởi trên thực tế, xoài Việt Nam chưa bao giờ mạnh trong cuộc đua chiếm lĩnh thị trường quốc tế. Thậm chí còn ngược lại.

Cụ thể, xoài Cát Chu, đặc biệt là xoài Hòa Lộc vỏ rất mỏng dễ hỏng và chỉ có tuổi thọ 9 ngày sau khi thu hoạch, so với xoài ngoại là hơn 20 ngày nên gặp nhiều khó khăn khi tham gia xuất khẩu. Thậm chí, theo thống kê quốc tế, Việt Nam là quốc gia đứng thứ 7 về nhập khẩu xoài với mức bình quân là 100.000 USD/năm so với xuất khẩu là 155.000 USD/năm.

Nói cách khác, xoài Việt Nam chủ yếu tiêu thụ trong nước. Trong khi đó, đây là mặt hàng ăn bổ sung, nên khi xã hội gặp khó khăn, phải dồn sức tập trung tích trữ lương thực và các mặt hàng yếu phẩm thì mặt hàng xoài gặp khó là tất yếu.

ThS. Tuyên đặc biệt lưu ý đến “cái chết lâu dài” của xoài Đài Loan ở ĐBSCL được xem là có thế mạnh cho xuất khẩu sang Trung Quốc. Bởi ngoài nguy cơ về cửa khẩu như hiện nay, loại xoài này đang đứng trước sự cạnh tranh bất lợi ngay trong “nội bộ”.

Hiện nhiều địa phương phía Bắc đã trồng gần 10.000ha xoài Đài Loan và một số doanh nghiệp Việt Nam thuê đất Lào trồng với quy mô rất lớn. Với lợi thế vượt trội về khoảng cách xuất khẩu, các địa phương này sẽ dễ dàng cạnh tranh về giá xuất. Như thế, người trồng xoài Đài Loan vùng ĐBSCL phải thường xuyên đối mặt với nguy cơ dội chợ, rớt giá ngay cả khi không có dịch...

Hợp tác cũng khó... thoát

Được xem là lá chắn bảo vệ người trồng xoài trước những tác động tiêu cực của thị trường, nhưng giờ đây người tham gia Hợp tác xã tiêu thụ xoài ở Đồng Tháp cũng đối mặt với thua lỗ.

Anh Hồ Văn Hữu - Phó Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Xoài Tân Thuận Tây (TP.Cao Lãnh) cho biết, hiện HTX mua xoài Chu với giá 5.000-5.500 đồng/kg, cao hơn thị trường tối thiểu là 1.000 đồng/kg. Nhưng đây là mức thấp nhất trong lịch sử 5 năm gần đây.

Bởi thời điểm này, năm 2019, HTX mua xoài với giá 9.000 đồng/kg. Với nhà vườn, giá thu mua này là lỗ trắng tay. Bởi do đầu tư thêm cho công đoạn bao trái, thu hoạch, cộng với tiền phân thuốc, giá bán phải từ 10.000 đồng trở lên thì nhà vườn mới có lãi.