Tôi không muốn rải bom đạn vào người Việt Nam

50 năm trước, võ sĩ quyền anh huyền thoại Muhammad Ali đã gây chấn động nước Mỹ với hành động từ chối quân dịch. Ông nổi tiếng với câu nói: “Tôi không có thù ghét gì với Việt Cộng cả”. Tạp chí Khám phá trân trọng gửi tới quý độc giả bài viết của tác giả Bob Okland, một cựu binh Mỹ từng tham chiến tại Việt Nam. Phiên bản tiếng Việt do dịch giả Trương Dũng Thuyết thực hiện.

Muhammad Ali bị bắt giữ ngay sau khi từ chối nhập ngũ tới tham chiến tại Việt Nam, xung quanh là dòng người ủng hộ ông. (Ảnh: David Nance)

Vào giữa tháng 4.1967, Ali nói với các phóng viên tại Louisville rằng ông muốn từ chối nhập ngũ: “Tại sao họ có thể ra lệnh cho tôi mặc quân phục và rời khỏi nhà cả vạn dặm để đến rải bom và nã đạn lên những người da màu (brown people) tại Việt Nam khi mà những người da đen ở Louisville bị đối xử như những con chó và bị từ chối các quyền con người cơ bản?” Và vậy là vào ngày 28.4.1967, Ali, lúc đó đang ở Houston, đã từ chối nhập ngũ khi được gọi. (Ông đã ở Houston sau khi bảo vệ thành công danh hiệu tại Astrodome vào tháng 1.1966 và tháng 2.1967).

Trong một sự kiện diễn ra trước nhiều cơ quan báo chí, ông đã được yêu cầu tiến hành thủ tục nhập ngũ ba lần bởi chỉ huy doanh trại quân đội, Trung tá J. Edwin McKee. Nhưng ông đều từ chối. Trung tá McKee sau đó đã đưa ông rời khỏi đó và bắt giữ ông. Vào ngày 20.6, một bồi thẩm đoàn gồm toàn các thẩm phán da trắng ở Houston đã bỏ phiếu buộc tội ông với tỉ lệ 11-0. Trong vòng vài ngày, tin tức trên được lan khắp Việt Nam.

Hầu hết những người lính mà tôi (tác giả Bob Okland) biết đều hiểu rằng, bất chấp các tiến bộ xã hội và chính trị trong những năm 1960, các quyền dân sự ở Mỹ vẫn còn một chặng đường xa nữa mới hoàn thiện. Tuy nhiên, thật khó để tách nhận thức đó ra khỏi cảm giác rằng, anh ta đang làm màu và những người từ chối quân dịch đều khiến cuộc sống của những người chấp nhận quân dịch trở nên khó khăn hơn.

Rốt cuộc, tất cả chúng ta đều tưởng rằng ông ta sẽ không bao giờ bị lệnh phải “ném bom và rải đạn vào người da màu ở Việt Nam”. Thay vào đó, ông ta nhiều khả năng sẽ được phân công về Bộ phận Dịch vụ Đặc biệt của Quân đội, bộ phận mang các nhà giải trí như Bob Hope, Sammy Davis Jr. và Ann-Margret đến với chúng ta.

Ali, giống như Joe Louis đã làm trong Thế chiến II, sẽ đeo găng đấm bốc, có thể dạo vài cú đấm với một người nổi tiếng khác và không chừng sẽ huých cùi chỏ với một hay hai người lính trong khi mọi người reo hò cổ vũ. Quân đội đối xử bình đẳng với tất cả mọi người, nhưng đối xử với một số người bình đẳng hơn những người khác.

Ali được tôn kính vì những gì mà ông đã tin tưởng và đấu tranh.

Tuy nhiên, thay vào đó, Ali trở thành một diễn giả nổi tiếng tại các trường cao đẳng và đại học. Những tuyên bố chống chiến tranh của ông nhận được sự đồng cảm từ các sinh viên không muốn bị gửi đến Việt Nam (mặc dù những người khác mất thiện cảm với ông bởi sự ủng hộ nhiệt tình của Ali đối với một số đề xuất cực đoan hơn của tổ chức Hồi giáo Nation of Islam).

Tôi giả định, bạn có thể nói rằng, chúng ta rốt cuộc đã có những cảm xúc lẫn lộn, chúng ta không thích ông ta từ chối tham gia cùng chúng ta, nhưng không giống những người phản chiến nổi tiếng khác như Jane Fonda, ông không ủng hộ kẻ thù. Chúng ta không thích những bài diễn văn chống chiến tranh của ông ta, nhưng chúng ta cũng không chắc rằng ông đã sai.

Năm 1971, Tòa án tối cao lật ngược phán quyết và ông đã được quay trở lại với nghiệp quyền Anh, dù bị cản trở bởi hơn ba năm rời xa sự nghiệp của mình. Trong 32 năm cuối cùng của cuộc đời, ông đã chịu đựng sự hành hạ của căn bệnh Parkinson và qua đời vào tháng 6 năm ngoái (2016) tại Scottsdale, Ariz, ở tuổi 74. Ông được tôn kính như một người tử vì đạo vì những gì mà ông tin tưởng và đấu tranh.

Louis, nhà vô địch hạng nặng thế giới trong gần 12 năm, qua đời vì trụy tim ở Las Vegas, vào tháng 4.1981, ở tuổi 66. Tổng thống Ronald Reagan đã sắp xếp để Louis được chôn cất tại Nghĩa trang Quốc gia Arlington với tất cả nghi thức danh dự dành cho quân nhân.

Ngôi mộ của ông được ghi dấu bằng một bia mộ có huy hiệu bằng đồng với dòng chữ ngắn gọn “Louis, Oanh tạc cơ da nâu, Nhà vô địch hạng nặng thế giới, 1937-1949” và phía dưới là bức hình bầu dục của võ sĩ trong tư thế quyền Anh nổi tiếng của ông.

Hai thời điểm khác nhau, hai cuộc chiến khác nhau, hai phản ứng khác nhau của hai vận động viên xuất sắc, cả hai đều là những người bảo vệ theo đạo đức chống lại những thách thức mà cuộc sống đã mang lại cho họ.