Ukraine đã chọn điểm yếu nhất trong hệ thống phòng thủ của Nga để tấn công xuyên biên giới thế nào?

Quân nhân Ukraine lái xe tăng về phía biên giới Nga. Ảnh AFP

Bí mật quân đội đã được Ukraine phát huy tối đa khi các chỉ huy Ukraine chỉ biết về hoạt động này trước ba ngày, binh lính bình thường biết vào ngày diễn ra hoạt động.

Nhưng người Ukraine cũng đang tấn công vào điểm yếu của Nga, nơi tình trạng thiếu hụt nhân lực tốt trở nên trầm trọng hơn do không có chuỗi chỉ huy rõ ràng của Nga.

Ukraine đã làm tốt hơn,  hoàn toàn trái ngược với cuộc phản công thất bại của năm ngoái.

Một cựu chiến binh của chiến dịch đó ở Zaporizhzhya cho biết: “Tôi ước mình có mặt ở đó (để tham gia cuộc đột kích Kursk])– và tất cả đồng đội của tôi, những người vẫn đang phục vụ hoặc đã giải ngũ, cũng vậy".

Trong sự hỗn loạn ban đầu của cuộc tấn công, phản ứng quân sự của Moscow bị cản trở do không rõ ai là người chỉ huy.

Dara Massicot, một học giả quốc phòng Nga tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, cho biết : "Chiến dịch AFU (Lực lượng vũ trang Ukraine) này đã khai thác thành công mối quan hệ trách nhiệm giữa FSB (Cơ quan An ninh Liên bang), Rosgvardia (Lực lượng Vệ binh Quốc gia) và MoD (Bộ Quốc phòng)".

Bà nói thêm: "Tôi nghi ngờ sẽ có sự rò rỉ thông tin có chủ đích giữa Bộ Quốc phòng/GRU (Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Liên bang Nga) và FSB về việc ai chịu trách nhiệm về những thất bại trong tình báo và quốc phòng".

Chỉ huy và kiểm soát – việc thực hiện quyền hạn của một chỉ huy đối với các đơn vị được chỉ định, và những gì quân đội NATO gọi là “C2” – có vai trò quan trọng đối với các hoạt động và đã gây khó khăn cho quân đội Nga trong suốt cuộc chiến.

 Không giống như vùng chiến sự bên trong Ukraine, chuỗi chỉ huy của Nga ở biên giới vô cùng hỗn loạn.

Dịch vụ biên phòng của FSB chịu trách nhiệm về biên giới. Phòng thủ nội bộ được giám sát bởi Rosgvardia, những người được cho là sẽ hỗ trợ họ. Họ là các cơ quan riêng biệt và không chịu sự quản lý của quân đội hay Bộ Quốc phòng.

Đối với quân đội, Kursk nằm trong khu vực chịu trách nhiệm của quân khu Moscow (MMD) do Đại tá Sergey Kuzovlev chỉ huy. Hầu hết quân đội chính quy của quân khu này hiện đang tham gia vào chiến trường Ukraine.

MMD, một trong năm quận hành chính-quân sự ở Nga, là một đơn vị mới, chỉ mới được thành lập vào đầu năm nay khi Tổng thống Putin chia quân khu phía Tây trước đây thành hai để ứng phó với sự mở rộng của NATO.

Alexei Smirnov, thống đốc khu vực Kursk, chịu trách nhiệm sơ tán dân thường, với sự tham gia của Bộ Tình huống Khẩn cấp.

Không ai xây dựng “phòng tuyến Surovikin” hay bất cứ thứ gì giống như chiến hào và bãi mìn đã đánh bại quân Ukraine ở Zaporizhzhya năm ngoái.

Cũng không ai nhận thấy rằng Ukraine đã bắt đầu lên kế hoạch cho chiến dịch này vào tháng 3, với các cuộc đột kích xuyên biên giới của các đơn vị phiến quân được Ukraine hậu thuẫn.

“Chúng tôi đã làm điều tương tự vào ngày hôm đó. Chúng tôi đã vào, quan sát phản ứng – họ phản ứng nhanh như thế nào với sự xuất hiện của bạn, có bao nhiêu lực lượng ở đó, ở đâu, cái gì, như thế nào – và sau đó chúng tôi rời đi. Cứ thế lặp đi lặp lại,” một cựu sĩ quan Nga từng chiến đấu chống lại Ukraine nói với tờ báo Nga Important Stories.

“Vì vậy, cuối cùng, (AFU) đã có một kế hoạch, dần dần kéo quân vào thành các nhóm nhỏ để không gây chú ý khi di chuyển lớn, và sau đó đột phá".

Ông nói thêm rằng mặc dù có những dấu hiệu cảnh báo như vậy trong 6 tháng, "không có động thái nào" được thực hiện để củng cố biên giới.

Khi cuộc tấn công "theo sách giáo khoa" của Ukraine diễn ra vào ngày 6/8, lực lượng biên phòng FSB và quân lính nghĩa vụ đông hơn đã phải chiến đấu với xe tăng và xe bọc thép bằng súng trường. Không có gì ngạc nhiên khi có rất nhiều người đầu hàng.

“AFU đã lên kế hoạch mọi thứ một cách thông minh, giống như trong sách giáo khoa: tiến hành trinh sát bổ sung, vạch ra lộ trình và quan trọng nhất là phải thực hiện nhanh chóng”, viên cựu sĩ quan người Nga nói thêm.

“Vì vậy, họ chỉ cần tiến lên nhanh nhất có thể, trong khi chúng ta đang nói chuyện tào lao, tranh cãi, xuất hiện và quay phim báo cáo. Như họ nói trong quân đội: 'Nếu bạn muốn đánh bại Nga, hãy tuyên chiến, và họ sẽ tự làm hỏng mình bằng các cuộc thanh tra".

Quân đội Ukraine trở về sau cuộc chiến, cũng như các blogger chiến tranh người Nga, đã mô tả tình trạng lính nghĩa vụ bị bất ngờ và bị giết hoặc bị bắt với số lượng lớn.

Các đơn vị vội vã vào ứng phó với cuộc xâm lược cũng là một hỗn hợp. Trên biên giới là quân đội FSB, nhiều người trong số họ đã nhanh chóng bị bắt.

Theo nhiều nhóm nghiên cứu quân sự khác nhau, Lữ đoàn thủy quân lục chiến độc lập số 810, một phần của Hạm đội Biển Đen đã được tái triển khai từ khu vực Kharkiv hoặc mặt trận Pokrovsk ở Donbass.

Lực lượng đặc nhiệm Akhmat, do Apti Alaudinov, cánh tay phải của Ramzan Kadyrov chỉ huy, về mặt kỹ thuật nằm dưới sự kiểm soát của Rosgvardia.

Lữ đoàn súng trường cơ giới độc lập số 128 và Lữ đoàn súng trường cơ giới độc lập số 15 đều bị tên lửa Himars của Ukraine bắn trúng khi đang di chuyển từ các hướng khác nhau vào Kursk.

Trung tâm Chiến lược Quốc phòng, một nhóm nghiên cứu của Ukraine, đã chỉ định thêm 4 lữ đoàn và trung đoàn súng trường được điều động từ mặt trận Kharkov và Zaporizhzhya cùng hai tiểu đoàn lính dù từ lực lượng dự bị chiến lược đang được đưa đến Kursk.

Tệ hơn nữa là đội hình chính của Nga đối đầu với Ukraine trong khu vực này đang mắc kẹt vào một cuộc tấn công ở vùng Kharkov bắt đầu từ ba tháng trước.

“Nhóm tác chiến lực lượng phía Bắc đã được đổi tên và nâng cấp khoảng một đến hai tuần trước khi tấn công Kharkov vào tháng 5.

“Trước tháng 5, đó là một nhóm phòng thủ lãnh thổ. Vì vậy, trong ba tháng qua, họ đã chuyển từ định hướng phòng thủ sang tấn công, nghĩa là nhóm hoạt động của Nga này yếu hơn nhiều so với những nhóm khác”, bà Massicot cho biết.

“Từ tháng 5 đến tháng 8, họ đã có một cuộc tái tổ chức lớn, một chỉ huy mới và tấn công Kharkov sớm. Tuy nhiên cuộc tấn công ở Kharkov không có tiến triển gì".

 Các blogger quân sự Nga cáo buộc quân đội Chechnya Akhmat đã bỏ chạy ngay khi có dấu hiệu rắc rối đầu tiên, để lại những người lính nghĩa vụ được trang bị và đào tạo kém phải gánh chịu hậu quả nặng nề của cuộc tấn công.

Tướng Alaudinov, chỉ huy Akhmat, lại nói với Semyon Pegov, một blogger chiến tranh người Nga, rằng các vị tướng kém cỏi của quân đội chính quy phải chịu trách nhiệm vì đã để quân đội Ukraine "bình tĩnh rút lui" các đơn vị khỏi các khu vực khác trên tuyến và tập trung họ để tấn công Kursk.

Đối với người Ukraine, một tình thế tiến thoái lưỡng nan hiện ra. Cho đến nay, Nga dường như vẫn chưa giảm tốc độ tấn công ở Donbass. Điều đó cho thấy một trong những mục tiêu chính của cuộc tấn công Kursk – rút quân Nga khỏi mặt trận đó – vẫn chưa đạt được.

Nhưng nếu tiếp tục tiến vào Nga, họ có nguy cơ thành công rực rỡ sẽ biến thành sự bao vây và thất bại thảm hại.

Đào sâu và giữ đất, họ có thể bị lôi kéo vào loại chiến tranh chiến hào tiêu hao có lợi cho sự thống trị của Nga về quân số và trang thiết bị. Rút lui, họ sẽ từ bỏ lợi thế chiếm đóng lãnh thổ Nga.

Nhưng họ có thể tuyên bố chiến thắng, bắt được một lượng lớn tù binh để trao đổi và bảo toàn mạng sống cho quân đội của mình.

Ukraine vẫn giữ kín mục tiêu của cuộc tấn công. Nhưng đã có dấu hiệu cho thấy một kế hoạch đang hình thành.

Các kênh Telegram của Ukraine ngày 13/8 đã công bố video về các tù nhân thuộc các đơn vị lính thủy đánh bộ và quân đội Nga, tất cả đều yêu cầu, rõ ràng là dưới sự ép buộc, được trao đổi với các tù nhân trung đoàn Azov bị Nga bắt giữ tại Mariupol. 

Việc đưa các cựu chiến binh Azov trở về nhà sẽ là một chiến dịch tuyên truyền lớn đối với Ukraine – và có thể đây là một trong những mục tiêu mà Tổng thống Zelensky đặt ra cho chiến dịch này.