Vì sao Belarus tập trung quân dọc biên giới với Ukraine?

Tổng thống Belarus Lukashenko. Ảnh Getty

Ukraine đã yêu cầu Belarus rút quân mà nước này đã gửi đến biên giới trong bối cảnh căng thẳng quân sự gia tăng giữa hai nước láng giềng sau cuộc tấn công của Ukraine vào khu vực Kursk của Nga. Đây là lần đầu tiên, Ukraine công khai cảnh báo, cũng như thừa nhận sự xuất hiện của quân đội Belarus ở biên giới Ukraine. Trước đó, Belarus tuyên bố đã đưa 1/3 lực lượng quân đội đến biên giới giáp Ukraine, nhưng Kiev bác bỏ thông tin, đồng thời nói rằng không có dấu hiệu cho thấy quân đội Belarus ở đó.

Cảnh báo được Ukraine đưa ra trong thời điểm Nga đã đe dọa sẽ đáp trả cứng rắn đối với cuộc tấn công Kursk của Ukraine. Vậy điều gì thực sự đang diễn ra giữa Ukraine và Belarus, và liệu biên giới của họ có trở thành chiến trường mới nhất cho cuộc chiến của Tổng thống Nga Vladimir Putin hay không?

Ukraine nói gì về quân đội Belarus ở biên giới?

Vào cuối ngày 25/8, Bộ Ngoại giao Ukraine đã kêu gọi Belarus rút quân khỏi biên giới và "chấm dứt các hành động không thân thiện".

Bài báo trích dẫn thông tin tình báo để cáo buộc Belarus "tập trung một số lượng lớn nhân sự, bao gồm Lực lượng tác chiến đặc biệt, vũ khí và thiết bị quân sự" ở khu vực Gomel gần biên giới phía bắc Ukraine "dưới hình thức tập trận".

Bộ Ngoại giao Ukraine cho biết trong tuyên bố: "Chúng tôi cảnh báo các quan chức Belarus không được mắc phải những sai lầm đáng tiếc cho đất nước dưới áp lực của Moscow, và chúng tôi kêu gọi lực lượng vũ trang của họ chấm dứt các hành động thù địch và rút quân khỏi biên giới quốc gia Ukraine đến khoảng cách xa hơn tầm bắn của các hệ thống của Belarus".

Ukraine cho biết quân đội Belarus, cũng như lính đánh thuê từ Nhóm Wagner của Nga, đã xếp hàng gần biên giới. Hai nước có chung đường biên giới dài 1.084 km.

"Chúng tôi cảnh báo rằng trong trường hợp Belarus xâm phạm biên giới quốc gia của Ukraine, nhà nước chúng tôi sẽ thực hiện mọi biện pháp cần thiết để thực hiện quyền tự vệ được Hiến chương Liên hợp quốc bảo đảm", Bộ Ngoại giao cho biết. "Do đó, tất cả các điểm tập trung quân đội, cơ sở quân sự và tuyến đường tiếp tế ở Belarus sẽ trở thành mục tiêu hợp pháp của Lực lượng vũ trang Ukraine".

Báo cáo cũng chỉ ra rằng khu vực quân đội Belarus tập trung nằm gần nhà máy điện hạt nhân Chornobyl bị thảm họa và cho biết bất kỳ cuộc tập trận quân sự nào được tiến hành ở đó đều gây ra "mối đe dọa đến an ninh quốc gia của Ukraine".

Belarus đã nói gì về việc tăng cường quân sự ở biên giới Ukraine?

Tuần trước, Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko tuyên bố nước này đã điều động khoảng 1/3 lực lượng tới biên giới với Ukraine. Nhưng ông Lukashenko đổ lỗi cho Ukraine về sự leo thang căng thẳng nghiêm trọng.

Ông cáo buộc Ukraine có "chính sách hung hăng" và đã điều động hơn 120.000 binh lính tới biên giới với Belarus vào ngày 18/8. Ngày hôm sau, Belarus tuyên bố đã điều động máy bay, lực lượng phòng không và vũ khí tới biên giới Ukraine. 

Belarus cáo buộc Ukraine vi phạm không phận của nước này trong cuộc tấn công vào khu vực Kursk của Nga vào ngày 6/8. Lần đầu tiên Minsk tuyên bố việc di chuyển quân đội về phía biên giới với Ukraine là hành động tự vệ vào ngày 10/8.

Bộ trưởng Quốc phòng Viktor Khrenin cho biết Belarus "sẵn sàng hành động trả đũa" nếu quân đội Ukraine xâm nhập lãnh thổ nước này.

Nhưng Ukraine đã bác bỏ cáo buộc của Belarus. Họ phủ nhận tuyên bố của ông Lukashenko rằng Kiev đã gửi 120.000 quân đến biên giới. Vào ngày 25/8, Bộ Ngoại giao Ukraine cho biết họ "chưa bao giờ và sẽ không thực hiện bất kỳ hành động thù địch nào chống lại người dân Belarus".

 Belarus có quan điểm gì về cuộc chiến tranh Nga-Ukraine?

Belarus vẫn duy trì mối quan hệ chính trị và kinh tế chặt chẽ với Nga kể từ khi giành độc lập khỏi Liên Xô vào năm 1991.

Ông Lukashenko là đồng minh vững chắc của Tổng thống Nga Putin và đất nước của ông đã sát cánh cùng Nga trong suốt cuộc chiến với Ukraine. Vào tháng 3/2022, ngay sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Belarus đã sơ tán đại sứ quán của mình tại Kiev như một biểu hiện ủng hộ Moscow.

Belarus cũng cho phép Nga đồn trú quân đội trên lãnh thổ của mình, điều này cho phép Moscow sử dụng lãnh thổ của đồng minh làm bàn đạp để tấn công Ukraine từ phía bắc.

Các đồng minh phương Tây của Ukraine, đặc biệt là Mỹ, đã áp đặt một loạt các hình phạt đối với Belarus vì nước này ủng hộ chiến tranh của Nga — bao gồm các lệnh trừng phạt tài chính, kiểm soát xuất khẩu, hạn chế không phận và hạn chế thị thực đối với các quan chức.

Tuy nhiên, cho đến nay, Belarus vẫn tránh xa việc thực sự tham gia vào xung đột quân sự với Ukraine — và việc tăng cường quân đội hiện nay dọc biên giới của họ làm dấy lên lo ngại về sự thay đổi đó.

Liệu Belarus và Ukraine có xảy ra xung đột trực tiếp không?

Chuyên gia tư vấn Mathieu Boulegue tại tổ chức nghiên cứu Chatham House có trụ sở tại London nói với Al Jazeera rằng:  "Tôi nghĩ những gì chúng ta thấy cho đến nay là lực lượng Nga và các lực lượng quân sự tư nhân (PMC) của Nga đang phát động các cuộc phản công từ lãnh thổ Belarus để đánh lạc hướng khỏi cuộc tấn công Kursk. Nhưng tôi nghi ngờ Belarus sẽ gửi quân đội của mình tham chiến".