Vì sao Taliban chưa khuất phục được "thành trì" Panjshir?

Các tay súng ở Panjshir, "thành trì" cuối cùng của lực lượng chống Taliban ở Afghanistan. Ảnh: Twitter Panjshir_Province

Theo DW, thung lũng Panjshir thuộc tỉnh Panjshir, cách thủ đô Kabul 150 km về phía đông bắc, hiện là "căn cứ" của một số thành viên cấp cao trong chính phủ dân sự Afghanistan như Phó Tổng thống Amrullah Saleh hay Bộ trưởng Quốc phòng Bismillah Mohammadi.

Ông Saleh đã tuyên bố là quyền Tổng thống Afghanistan sau khi Tổng thống Ashraf Ghani rời bỏ quốc gia Nam Á. 

"Tôi sẽ không bao giờ chấp nhận cúi đầu trước Taliban trong mọi hoàn cảnh. Tôi cũng không bao giờ phản bội di sản của Ahmad Shah Massoud - người anh hùng, huyền thoại và người soi sáng cho tôi", ông Saleh viết trên Twitter cá nhân. 

Địa thế chiến lược

Địa hình thung lũng Panjshir có ý nghĩa quan trọng. Ảnh: Twitter

Không phải ngẫu nhiên thung lũng Panjshir đóng vai trò quan trọng trong lịch sử quân sự Afghanistan. Vị trí của thung lũng này gần như hoàn toàn ngăn cách nó với phần còn lại của Afghanistan. Con đường duy nhất vào thung lũng là một lối hẹp cạnh sông Panjshir - rất dễ phòng thủ và kiểm soát. 

Nổi tiếng với khả năng phòng thủ tự nhiên, thung lũng Panjshir, nằm trong dãy núi Hindu Kush, chưa từng bị khuất phục bởi Taliban trong những năm 1990 hay Liên Xô một thập kỷ trước đó. 

Hầu hết trong số 150.000 cư dân của thung lũng Panjshir thuộc tộc người thiểu số Tajik, trong khi phần lớn Taliban là người tộc Pashtun. 

"Thành trì" cuối cùng chống Taliban cũng nổi tiếng với ngọc lục bảo, loại đá quý từng là nguồn tài trợ cho các phong trào nổi dậy trong quá khứ. 

Trước khi Taliban nắm quyền, chính quyền tỉnh Panjshir nhiều lần yêu cầu quyền tự trị từ chính phủ Afghanistan. 

Lịch sử chiến đấu 

Thung lũng Panjshir là một trong những khu vực an toàn nhất tại Afghanistan trong 20 năm qua (2001-2021).

Lịch sử độc lập của thung lũng này gắn liền với Ahmad Shah Massoud, chiến binh chống Taliban nổi tiếng nhất ở Afghanistan - người lãnh đạo cuộc chiến đấu mạnh mẽ nhất chống lại Taliban cho tới khi bị ám sát năm 2001.

Sinh ra ở thung lũng Panjshir  năm 1953, Ahmad Shah Massoud tự phong cho mình danh hiệu "Massoud" (tạm dịch: Kẻ may mắn) vào năm 1979. Massoud là một thành viên của phong trào Mujahideen trước khi trở thành một trong những thủ lĩnh có uy tín nhất của phong trào này. 

Ahmad Shah Massoud (giữa ảnh), chiến binh chống Taliban nổi tiếng nhất ở Afghanistan. Ảnh: Zera

Sau khi Liên Xô rút quân khỏi Afghanistan năm 1989, nội chiến xảy ra ở quốc gia Nam Á này và Taliban giành chiến thắng. Tuy nhiên, Massoud và Mặt trận thống nhất của ông (hay còn gọi là Liên minh phương Bắc) thành công kiểm soát không chỉ thung lũng Panjshir mà còn là gần như toàn bộ vùng đông bắc Afghanistan cho đến biên giới với Trung Quốc và Tajikistan. 

Theo Indian Express, Massoud không phản đối Hồi giáo bảo thủ nhưng tìm cách xây dựng thể chế dân chủ. Ông cho rằng phụ nữ nên được trao một vị trí bình đẳng trong xã hội. Mục tiêu của Massoud là một Afghanistan thống nhất, trong đó ranh giới sắc tộc và tôn giáo sẽ không bị phân biệt quá rạch ròi. Tuy nhiên, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cáo buộc quân của Massoud vi phạm nhân quyền nghiêm trọng trong trận chiến ở Kabul thời điểm nội chiến Afghanistan diễn ra. 

Năm 2001, Massoud bị ám sát bởi các tay súng nghi thuộc tổ chức khủng bố al-Qaeda. 

Con "nối nghiệp" cha

Hiện tại, Ahmad Massoud, con trai của Ahmad Shah Massoud, cho biết sẽ "nối nghiệp" cha. 

Ahmad, người giống Massoud cả về ngoại hình và thói quen, chỉ huy một lực lượng nổi dậy trong thung lũng Panjshir. Ahmad còn cho biết, một số cựu thành viên của lực lượng đặc nhiệm và binh sĩ Afghanistan đã gia nhập lực lượng của mình. 

Các hình ảnh trên mạng xã hội cho thấy, Phó Tổng thống Saleh đã gặp mặt Ahmad và cả hai dường như đang tập hợp quân số cho phong trào chống lại Taliban. 

Ahmad cũng kêu gọi Mỹ cung cấp vũ khí và đạn dược cho lực lượng của mình. 

Quân của Ahmad luyện tập ở thung lũng Panjshir. Ảnh: Twitter

Trong một bài báo đăng trên Washington Post hôm 18/8, Ahmad viết: "Hôm nay, tôi viết từ thung lũng Panjshir, sẵn sàng tiếp bước cha tôi, với các tay súng Mujahideen, cùng chống Taliban một lần nữa". 

Nga cũng nhấn mạnh hôm 19/8 rằng, một phong trào chống Taliban đang hình thành ở thung lũng Panjshir, dẫn đầu là Saleh và Ahmad. "Taliban không kiểm soát toàn bộ lãnh thổ Afghanistan", Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nói. 

Taliban sẽ thắng dễ?

Hãng DW dẫn nhận định của Michael Kugelman, một chuyên gia về Nam Á tại Trung tâm Wilson (Mỹ), cho hay: "Nếu Taliban giữ lời hứa, Panjshir sẽ an toàn vì cuộc chiến Afghanistan đã kết thúc. Taliban cam kết không sử dụng vũ lực, điều này cho thấy họ có thể sẽ tạm thời không tấn công Panjshir. Nhưng không thể nói trước điều gì.

Nếu một cuộc chiến đấu quân sự có tổ chức được hình thành trong khu vực, tôi cho rằng Taliban sẽ tấn công. Và nếu điều đó xảy ra, tổ chức này sẽ có thắng lợi dễ dàng". 

Ngày 22/8, Taliban thông báo trên Twitter Ả Rập rằng: "Hàng trăm tay súng của Taliban đang hướng về bang Panjshir sau khi các quan chức địa phương từ chối đầu hàng trong hòa bình".

Ahmad kêu gọi các cuộc đàm phán nhưng tuyên bố sẵn sàng chiến đấu nếu Taliban cố gắng chiếm Panjshir. "Chúng tôi muốn làm cho Taliban nhận ra rằng cách duy nhất là thông qua đàm phán. Chúng tôi không muốn một cuộc chiến xảy ra" - Ahmad nói với hãng tin Reuters qua điện thoại.