Vì sao Thủ tướng chỉ đạo ứng phó hạn hán, xâm nhập mặn ngay trong mùa lũ?

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc vừa có Chỉ thị số 36/CT - TTg về việc chủ động triển khai các biện pháp ứng phó nguy cơ hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn trong mùa khô 2020 - 2021 ở ĐBSCL.

Chỉ thị của Chính phủ cho biết, từ đầu mùa lũ năm 2020 đến nay, lượng mưa trên lưu vực sông Mekong thiếu hụt 30-40% so với trung bình nhiều năm, dòng chảy trên sông Mekong ở mức rất thấp. 

Còn biển hồ Tonle Sap (Campuchia) - nơi cung cấp nguồn nước quan trọng bổ sung cho ĐBSCL trong các tháng mùa khô hiện chỉ trữ được gần 9 tỉ mét khối nước, thấp hơn trung bình nhiều năm cùng thời kỳ khoảng 23 tỉ mét khối, thấp hơn năm 2015 (năm xảy ra mùa khô hạn lịch sử) khoảng 8 tỉ mét khối và thấp hơn năm 2019 khoảng 2 tỉ mét khối nước.

Trong khi đó, các cơ quan nghiên cứu khoa học, cơ quan khí tượng thủy văn trong nước và thế giới dự báo, lượng mưa trên lưu vực sông Mekong ở các tháng cuối năm 2020 có cao hơn trung bình nhiều năm. Tuy nhiên, lượng nước trữ trong các hồ chứa thủy điện ở thượng nguồn hiện đang ở mức thấp, do đó các hồ chứa sẽ tăng cường tích nước trong thời gian tới.

 Mặt khác, do việc gia tăng nhu cầu sử dụng nước của các quốc gia thượng nguồn sông Mekong nên tổng lượng dòng chảy về ĐBSCL trong các tháng mùa khô 2020-2021 có khả năng thiếu hụt từ 20 - 35% so với trung bình nhiều năm.

"Năm 2020 được dự báo tiếp tục là năm ít nước, dòng chảy lũ về ĐBSCL nhỏ, nguy cơ tiếp tục xảy ra hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn vào các tháng mùa khô 2020-2021, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh ở mức cao đến nghiêm trọng" - chỉ thị của Thủ tướng nêu rõ.

Để chủ động phòng chống hạn và xâm nhập mặn, đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất và dân sinh, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu chủ tịch UBND các địa phương theo dõi sát diễn biến dự báo khí tượng thủy văn, xâm nhập mặn để chủ động triển khai kế hoạch phòng, chống hạn, mặn trong mùa khô 2020-2021, bao gồm các kịch bản xâm nhập mặn cực đoan như đã xảy ra trong mùa khô 2015-2016 và 2019-2020.

Trong trường hợp xảy ra hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn nghiêm trọng, cần ưu tiên nguồn nước để cấp nước sinh hoạt cho người dân, chăn nuôi gia súc và tưới cho cây trồng có giá trị kinh tế cao, quán triệt phương châm không để hộ dân nào thiếu nước sinh hoạt.

Thủ tướng yêu cầu huy động cả hệ thống chính trị cơ sở vào cuộc, tập trung làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền, vận động từng hộ gia đình, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất chủ động triển khai các biện pháp phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn. 

Trong đó mỗi gia đình, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, xóm, ấp, làng, xã, huyện, tỉnh cần chủ động có giải pháp phù hợp để dự trữ nước ngọt ngay từ cuối mùa mưa nhằm bảo đảm nguồn nước cho sinh hoạt và sản xuất trong các tháng mùa khô, không để bị động, bất ngờ. 

Hướng dẫn người dân thực hiện các biện pháp tích, trữ nước, sử dụng hiệu quả, tiết kiệm nước, triệt để chống thất thoát, lãng phí nước.

Thủ tướng chỉ đạo chủ tịch UBND các địa phương vùng ĐBSCL sớm nạo vét kênh, rạch, đào ao, giếng, đắp đập tạm ngăn mặn trữ ngọt, đẩy nhanh tiến độ thi công xây dựng các công trình thủy lợi cấp nước sinh hoạt. 

Rà soát, khoanh vùng các vùng cây ăn trái có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn. Theo đó, tính toán cân đối nguồn nước tưới cần thiết trong toàn bộ thời gian ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn để chủ động tích nước trữ ngọt.

Ngoài ra, Thủ tướng cũng chỉ đạo bố trí cơ cấu mùa vụ phù hợp, đảm bảo xuống giống sớm vụ đông xuân 2020-2021 ở các vùng ven biển nhằm hạn chế ảnh hưởng của xâm nhập măn; ưu tiên các giống ngắn ngày, chịu được phèn mặn.

Mở rộng mạng lưới cấp nước đô thị sang khu vực nông thôn để đảm bảo cấp nước sinh hoạt tới từng hộ ở các vùng ven biển, thường xuyên thiếu nước sinh hoạt; tập trung nguồn vốn để đầu tư xây dựng, sửa chữa, nâng cấp các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tập trung; chủ động bố trí ngân sách địa phương, vốn xã hội hóa để triển khai thực hiện các giải pháp cấp bách phòng chống hạn, mặn.

Đối với Bộ NNPTNT, Chính phủ chỉ đạo theo dõi diễn biến và dự báo chuyên ngành về nguồn nước, chất lượng nước và xâm nhập mặn, kịp thời cảnh báo cho các địa phương, cơ quan có liên quan và người dân vùng ảnh hưởng để phục vụ công tác chỉ đạo, triển khai các biện pháp ứng phó.

Chính phủ yêu cầu Bộ NNPTNT tiếp tục rà soát, đánh giá thực trạng các công trình thủy lợi, công trình cấp nước sinh hoạt để xây dựng giải pháp và bản đồ trực tuyến cảnh báo hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn phục vụ sản xuất nông nghiệp và cấp nước sinh hoạt phù hợp với từng vùng.

Đồng thời, hướng dẫn các địa phương đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nhất là các khu vực không chủ động về nguồn nước, thường xuyên bị hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn sang phát triển nông nghiệp đa dạng, đáp ứng nhu cầu của thị trường, chuyển từ phát triển theo số lượng sang chất lượng.

Đối với Bộ NNPTNT, Chính phủ chỉ đạo thu thập thông tin về nguồn nước và tình hình điều tiết các hồ chứa thủy điện bên ngoài lãnh thổ Việt Nam để phục vụ dự báo nguồn nước xâm nhập mặn ở ĐBSCL.

Chỉ đạo tổ chức theo dõi, tăng cường dự báo, cung cấp các bản tin nhận định về tình hình khí tượng thủy văn, diễn biến nguồn nước thượng nguồn về ĐBSCL, diễn biến xâm nhập mặn cho các cơ quan liên quan và các địa phương phục vụ chỉ đạo sản xuất...