Vì sao Trung Quốc giữ khoảng cách khi Nga và Triều Tiên xích lại gần nhau?

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Nga Putin và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. Nguồn Fox news

Nhiều người đồn đoán rằng vấn đề này đã được thảo luận tại cuộc gặp hiếm hoi giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un vào tháng 9. 

Bắc Kinh, một đối tác thân thiết của cả Bình Nhưỡng và Moscow, vẫn giữ thái độ im lặng về mối quan hệ ngày càng tăng giữa hai bên, liên tục nói rằng hợp tác giữa họ là vấn đề giữa hai bên và Trung Quốc sẽ không can thiệp.

Họ cũng im lặng khi phản ứng trước các thông tin cho rằng Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã đề xuất mời Triều Tiên tham gia cuộc tập trận hải quân ba bên với Trung Quốc.

Giới quan sát cho rằng Trung Quốc thận trọng trước việc bị lôi kéo vào trục ba bên với Nga và Triều Tiên, lo ngại điều này có thể gây ra một "cuộc chiến tranh lạnh mới" thúc đẩy lợi ích của Mỹ và làm leo thang căng thẳng trong khu vực.

Bjorn Alexander Duben, chuyên gia nghiên cứu Đông Bắc Á tại Đại học Cát Lâm ở đông bắc Trung Quốc, cho biết Bắc Kinh muốn tránh việc tham gia vào việc "xây dựng khối", bằng cách tăng cường mối quan hệ ba bên với Bình Nhưỡng và Moscow trong khi nước này có quan hệ song phương chặt chẽ với cả hai.

Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin và Thứ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Pak Myong-ho đã đến thăm Bắc Kinh vào tuần trước để hội đàm riêng với các nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc.

Duben nói: "Về nguyên tắc, Trung Quốc có thể hài lòng về mối quan hệ ngày càng sâu sắc giữa Nga và Triều Tiên. Nhưng trên thực tế, lợi ích của họ cũng khác nhau. Nga và Triều Tiên đều có động cơ gây rối trong hệ thống quốc tế. Sự khác biệt là Trung Quốc (hiện tại) không quan tâm đến điều này, họ có lợi ích trong sự ổn định quốc tế".

Ông nói: "Bắc Kinh không bận tâm đến những cuộc khủng hoảng nhỏ phát sinh khiến Mỹ bận rộn, nhưng họ không muốn bất ổn toàn cầu sâu sắc hơn - đặc biệt là trong bối cảnh tình hình kinh tế không thuận lợi của Trung Quốc". 

Tại hội nghị thượng đỉnh  giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và người đồng cấp Mỹ Joe Biden vào tháng trước, hai nhà lãnh đạo đã đồng ý quản lý căng thẳng đang gia tăng giữa hai siêu cường. Tuy nhiên, không có đột phá nào về các điểm tranh chấp chính như cạnh tranh quân sự ngày càng gia tăng ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Mỹ và các đồng minh hiệp ước Nhật Bản và Hàn Quốc đã tăng cường phối hợp quân sự để giải quyết cái mà họ gọi là một Trung Quốc "ngày càng quyết đoán" ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Mối quan hệ của Bắc Kinh với hai nước láng giềng Đông Á cũng trở nên căng thẳng trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, cuộc gặp giữa các ngoại trưởng Trung Quốc-Nhật Bản-Hàn Quốc vào tháng trước đã mang lại cơ hội mới để hàn gắn mối quan hệ, với mục đích tái tập trung vào hợp tác kinh tế.

Giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân Shi Yinhong cho rằng, với những dấu hiệu gần đây về việc cải thiện mối quan hệ với Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc, Trung Quốc khó có thể tham gia vào các hoạt động ba bên với Nga và Triều Tiên khiến căng thẳng leo thang trở lại, chẳng hạn như một cuộc tập trận quân sự chung.

Shi nói: "Tình hình trên bán đảo Triều Tiên vẫn rất nguy hiểm. Trung Quốc không cho rằng họ cần xích lại gần hơn với một Triều Tiên đủ gần, vốn là một trong những nguyên nhân gây căng thẳng cao độ trên bán đảo".

 Chuyên gia về các vấn đề Trung Quốc và Triều Tiên tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu của Đại học Quốc gia Singapore Yongwook Ryu cho biết, Trung Quốc ngần ngại tham gia vào cuộc tập trận quân sự ba bên vì lo ngại rằng làm như vậy sẽ tạo ra một "cuộc chiến tranh lạnh" mới - điều mà Trung Quốc cáo buộc Mỹ đã tiến hành.

Các đặc phái viên Trung Quốc và Mỹ tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc hôm thứ Ba đã đổ lỗi cho nhau khi họ gặp nhau để thảo luận về các hoạt động quân sự gần đây của Triều Tiên, bao gồm cả vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa vào tuần trước. Vụ phóng ICBM thứ năm của Triều Tiên trong năm nay, con số hàng năm cao nhất từ trước đến nay, diễn ra sau kế hoạch của Mỹ bao gồm các cuộc tập trận hoạt động hạt nhân trong các cuộc tập trận quân sự chung với Hàn Quốc, và có thông tin cho rằng một tàu ngầm hạt nhân của Mỹ đã cập cảng Hàn Quốc.

Đại diện Mỹ Robert Wood yêu cầu Trung Quốc và Nga tham gia cùng các thành viên còn lại của hội đồng để "hành động" đối với Bình Nhưỡng.

Bắc Kinh đã miễn cưỡng lên án sự phát triển quân sự của Triều Tiên và phản đối các biện pháp trừng phạt mới của Hội đồng Bảo an, nói rằng nó sẽ không giải quyết được vấn đề. Thay vào đó, họ kêu gọi giải quyết những lo ngại an ninh chính đáng của Bình Nhưỡng và áp dụng cách tiếp cận "đình chỉ kép" để đạt được phi hạt nhân hóa - yêu cầu Triều Tiên đóng băng chương trình tên lửa và hạt nhân và Hàn Quốc và Mỹ dừng các cuộc tập trận quân sự chung.

Triều Tiên và Mỹ đã tổ chức một số vòng đàm phán hạt nhân khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump còn đương chức, nhưng các cuộc đàm phán đó đã kết thúc trong bế tắc sau khi hai nước không thống nhất được cách tiếp cận chung về phi hạt nhân hóa. Kể từ đó, Bình Nhưỡng đã tăng cường phóng tên lửa và đe dọa tiến hành vụ thử hạt nhân lần thứ bảy, trong khi Mỹ và Hàn Quốc mở rộng các cuộc tập trận quân sự quy mô lớn để đáp trả.

Các nhà quan sát cho rằng Bắc Kinh có thể muốn duy trì hiện trạng trên bán đảo vì lo ngại rằng việc gây áp lực quá mạnh lên Triều Tiên có thể khiến nước này trở thành kẻ thù.

Ryu lưu ý rằng do sự cạnh tranh Mỹ-Trung ngày càng gia tăng, việc Washington bị ràng buộc bởi các mối đe dọa quân sự của Triều Tiên sẽ mang lại lợi ích cho Bắc Kinh.

Ông nói: "Mặc dù Bắc Kinh không cố tình kích động bất ổn và xung đột trên bán đảo Triều Tiên, nhưng sự bất ổn trên bán đảo - chưa đến mức xung đột quân sự thực tế - sẽ phục vụ lợi ích của Bắc Kinh bằng cách chuyển hướng sự chú ý và nguồn lực của Mỹ và các đồng minh chủ chốt của nước này như Nhật Bản". 

"Việc Bắc Kinh ưu tiên bán đảo Triều Tiên đến mức nào so với các vấn đề khác như sự cạnh tranh với Mỹ và Đài Loan là điều đáng nghi ngờ. Do đó, rất nghi ngờ liệu Bắc Kinh có thực sự đóng vai trò mang tính xây dựng trong việc kiềm chế hành vi khiêu khích của Triều Tiên hay không và ở mức độ nào", Ryu nói thêm.

Cộng đồng quốc tế đã nhiều lần kêu gọi Trung Quốc giúp ngăn chặn hành động gây hấn quân sự của Triều Tiên, nhưng Bắc Kinh thường ám chỉ rằng họ không có đủ ảnh hưởng cần thiết đối với Bình Nhưỡng.

"Mối quan hệ tốt đẹp giữa Trung Quốc và Triều Tiên và ảnh hưởng của Trung Quốc đối với Triều Tiên là hai khái niệm khác nhau", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ning cho biết vào tháng 9 khi được hỏi về yêu cầu của Seoul đối với Bắc Kinh phải làm nhiều hơn để kiềm chế Bình Nhưỡng.

Trong một cuộc phỏng vấn với The Telegraph vào tháng trước, Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol cho biết Trung Quốc có vai trò quan trọng trong sự ổn định khu vực và ông tin rằng sự liên kết của Trung Quốc với Triều Tiên và Nga sẽ không phục vụ lợi ích của nước này.

Daniel Russel, người từng là trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương dưới thời cựu tổng thống Barack Obama, cho biết sự "cứng rắn" của Bắc Kinh đối với sự liên kết chặt chẽ hơn giữa Nga và Triều Tiên là vì họ không muốn chịu trách nhiệm về "sự việc".

Russel, hiện là phó chủ tịch Viện Chính sách Xã hội Châu Á, cho biết: "Bắc Kinh không muốn trả giá hoặc chịu trách nhiệm về hành vi khiêu khích của Triều Tiên mà Trung Quốc không kiểm soát được".

"Bắc Kinh đưa ra lời lẽ hùng biện và các hình thức hỗ trợ khác cho Nga và Triều Tiên, nơi về cơ bản Trung Quốc không phải chịu tổn thất gì, nhưng lại ngần ngại ủng hộ công khai hành vi của họ khi điều đó có nguy cơ bị trả đũa hoặc bị quốc tế lên án", Russel nói.

Russel nói thêm rằng Trung Quốc cũng có thể cảnh giác với sự liên kết ngày càng tăng của Nga và Triều Tiên vì nó có thể làm suy yếu đòn bẩy của Bắc Kinh đối với Bình Nhưỡng.

Ông Kim nói với ông Putin rằng quan hệ với Nga là "ưu tiên hàng đầu" đối với đất nước ông khi hai người gặp nhau vào tháng 9, làm dấy lên suy đoán về việc liệu Bình Nhưỡng có chuyển hướng từ Bắc Kinh sang Moscow hay không.

Tuy nhiên, ông dường như muốn đảm bảo với ông Tập rằng quan hệ giữa Triều Tiên và Trung Quốc vẫn "gần gũi như thường lệ", như ông đã viết trong lá thư gửi nhà lãnh đạo Trung Quốc một tuần sau cuộc gặp với Putin.

Thứ trưởng Ngoại giao Pak, quan chức cấp cao nhất và đầu tiên của Triều Tiên tới thăm Trung Quốc sau đại dịch Covid-19, tuyên bố trong chuyến đi vào tuần trước sẽ tăng cường quan hệ để "bảo vệ lợi ích chung". Chuyến thăm của ông làm dấy lên suy đoán về việc mở đường cho các cuộc đàm phán trực tiếp vào năm tới giữa ông Tập và ông Kim, hai người đã không gặp nhau kể từ năm 2019.

Yun Sun, giám đốc Chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson có trụ sở tại Washington, nghi ngờ rằng đã có sự thay đổi ưu tiên trong chính sách của Triều Tiên.