'Bị xóa sổ khỏi bề mặt Trái Đất': Nga đã xóa sổ một thành phố của Ukraine như thế nào?

Một phần trung tâm đổ nát của thành phố Vovchansk của Ukraine hồi giữa tháng 9. Ảnh AFP

Vovchansk chỉ cách biên giới Nga 5km, cảnh quay bằng máy bay không người lái của quân đội Ukraine vào mùa hè này cho thấy quang cảnh đổ nát trải dài hàng dặm. Và tình hình ngày càng tệ hơn kể từ đó.

"90% khu vực trung tâm đã bị san phẳng", thị trưởng Tamaz Gambarashvili cho biết. Tamaz Gambarashvili điều hành những gì còn sót lại của Vovchansk từ thủ phủ khu vực Kharkov, cách đó một tiếng rưỡi lái xe.  "Kẻ thù vẫn tiếp tục pháo kích dữ dội", ông Tamaz Gambarashvili nói thêm.

Sáu trong số 10 tòa nhà của Vovchansk đã bị phá hủy hoàn toàn, với 18% bị phá hủy một phần, theo phân tích hình ảnh vệ tinh của nhóm tình báo nguồn mở độc lập Bellingcat. Nhưng sự tàn phá còn tồi tệ hơn nhiều ở trung tâm thành phố, nơi gần như bị san phẳng.

Hãng tin AFP và Bellingcat đã hợp tác để kể lại chi tiết về việc từng tòa nhà một của một thành phố đã bị xóa sổ khỏi bản đồ chỉ trong vài tuần và cho thấy thiệt hại về người mà cuộc tấn công gây ra.

Một sĩ quan Ukraine từng chiến đấu ở cả hai thành phố nói với AFP rằng tốc độ tàn phá thậm chí còn lớn hơn cả Bakhmut, thành phố "xay thịt" của vùng Donbas, nơi diễn ra những trận chiến khốc liệt nhất trong chiến tranh.

"Tôi đã ở Bakhmut nên tôi biết diễn biến các trận chiến ở đó. Những gì diễn ra trong hai hoặc ba tháng ở Bakhmut thì chỉ diễn ra trong hai hoặc ba tuần ở Vovchansk", Trung úy Denys Yaroslavsky nhấn mạnh.

Vovchansk có dân số khoảng 20.000 người trước chiến tranh. Giờ đây, thành phố chỉ còn trong ký ức của những người sống sót đã chạy trốn.

Nelia Stryzhakova, người đứng đầu thư viện thành phố, nói với AFP tại Kharkov rằng ngoài các nhà máy, thành phố này còn có "một trường y, một trường cao đẳng kỹ thuật, bảy trường học và nhiều trường mẫu giáo".

Thậm chí còn có một xưởng sản xuất "xe ngựa cho những bộ phim cổ trang", bà Stryzhakova, 61 tuổi, khẳng định.

Thêm vào đó là một bệnh viện khu vực, được xây dựng lại vào năm 2017 với gần 10 triệu euro (10,8 triệu đô la) viện trợ của Đức, một nhà thờ chật kín các lễ hội tôn giáo và một nhà máy máy thủy lực khổng lồ. Từng là huyết mạch kinh tế của thị trấn, đống đổ nát của nó hiện đang bị cả hai đội quân tranh giành.

Vovchansk nhanh chóng bị quân đội Nga chiếm đóng sau khi cuộc chiến nổ ra ở Ukraine vào tháng 2/2022, nhưng sau đó đã bị Kiev chiếm lại trong một cuộc phản công chớp nhoáng vào mùa thu năm đó.

Mặc dù chịu đựng sự bắn phá thường xuyên của Nga, nơi đây vẫn tương đối yên bình. Sau đó, một điều gì đó rất khác đã xảy ra vào ngày 10/5.

Phòng thủ kém 

Kiệt sức sau nhiều tuần chiến đấu ác liệt cách đó 100 km về phía nam, Lữ đoàn 57 của Ukraine đang tập hợp lại gần Vovchansk thì một trong những đơn vị trinh sát nhận thấy điều gì đó kỳ lạ.

"Chúng tôi phát hiện hai xe chở quân bọc thép của Nga vừa vượt qua biên giới", Trung úy Yaroslavsky, người chỉ huy đơn vị, nhớ lại.

Họ là lực lượng tiên phong trong một trong những cuộc tấn công dữ dội nhất của Nga kể từ khi chiến tranh bắt đầu, với việc Moscow triển khai hàng nghìn quân vào thành phố.

"Không có công sự hay mìn nào" có thể làm chậm bước tiến của họ, Yaroslavsky nói, ông vẫn còn tức giận vì "sự tắc trách hoặc tham nhũng" đã để điều này xảy ra. Khoảng "17.000 người đã mất nhà cửa. Tại sao? Vì không có ai xây dựng công sự", ông Yaroslavsky tức giận nói.

"Ngày nay chúng ta kiểm soát được thành phố, nhưng những gì chúng ta kiểm soát được chỉ là một đống đổ nát", ông nói thêm một cách cay đắng.

Tổng thống Volodymyr Zelensky đã hủy chuyến công du nước ngoài để vội vã đến Kharkov, thừa nhận rằng quân đội Nga đã tiến sâu từ 5 đến 10 km vào Ukraine. Trong khi đó, người dân Vovchansk đang sống trong cơn ác mộng.

 'Máy bay không người lái thích muỗi' 

"Người Nga bắt đầu ném bom", bà Galyna Zharova, sống tại số nhà 16A phố Stepova - một tòa nhà chung cư hiện đã bị phá hủy, cho biết, như những hình ảnh được Bellingcat và AFP phân tích đã xác nhận.

"Chúng tôi ở ngay tuyến đầu. Không ai có thể đến cứu chúng tôi", người phụ nữ 50 tuổi hiện đang sống cùng gia đình tại ký túc xá trường đại học ở Kharkov cho biết thêm.

"Chúng tôi xuống tầng hầm. Tất cả các tòa nhà đều đang bốc cháy. Chúng tôi bị nhồi nhét trong tầng hầm (gần bốn tuần) cho đến ngày 3/6",  ông Viktor, 65 tuổi, chồng của bà Zharova nói thêm.

Cuối cùng, hai ông bà quyết định chạy trốn. "Máy bay không người lái bay xung quanh chúng tôi như ong bắp cày, như muỗi", Galyna nhớ lại. Họ đi bộ vài km trước khi được các tình nguyện viên Ukraine giải cứu.

"Thành phố thật đẹp, người dân thật đẹp, chúng tôi có mọi thứ", thủ thư Stryzhakova thở dài. "Không ai có thể tưởng tượng rằng chỉ trong năm ngày, chúng tôi sẽ bị xóa sổ khỏi bề mặt Trái Đất".

125.000 cuốn sách trong thư viện mà bà quản lý tại số 8 phố Tokhova đã tan thành mây khói.

Hơn một nửa số gia đình ở miền đông Ukraine có người thân ở Nga. Ở Vovchansk, trước khi cuộc chiến ở vùng Donbas bắt đầu vào năm 2014, mọi người vượt biên giới hàng ngày để mua sắm, người Nga cũng đổ xô đến các chợ của thành phố.

"Có rất nhiều gia đình hỗn hợp", Stryzhakova nói. "Cha mẹ, con cái, chúng tôi đều kết nối với nhau. Và giờ chúng tôi đã trở thành kẻ thù. Không còn cách nào khác để diễn đạt điều đó".

Thị trưởng Gambarashvili, người bị trúng mảnh đạn vào chân khi đang giám sát hoạt động sơ tán của thành phố, lắc đầu khi được yêu cầu ước tính số lượng thường dân thương vong.

Hàng chục người, không nghi ngờ gì nữa. Có lẽ còn nhiều hơn. Vẫn còn khoảng 4.000 người ở Vovchansk vào ngày 10/5, chủ yếu là người già, vì hầu hết các gia đình có trẻ em đã được sơ tán nhiều tháng trước.

Gia đình bị chia cắt vì chiến tranh 

Kira Dzhafarova, 57 tuổi, tin rằng mẹ bà- người từng sống tại số 40 phố Dukhovna trong một ngôi nhà nhỏ có khu vườn quyến rũ, có khả năng đã chết.

Cuộc trò chuyện qua điện thoại cuối cùng của họ là vào ngày 17/ 5. Hình ảnh vệ tinh và các nhân chứng kể từ đó đã xác nhận rằng ngôi nhà đã bị phá hủy hoàn toàn. "Kể từ đó, tôi biết mọi chuyện đã kết thúc", Kira thở dài, bà cung cấp ADN để nhận dạng khi cuộc chiến kết thúc.

Trong một sự trớ trêu mẹ của bà Kira là một công dân Nga, đã chuyển đến Vovchansk để bà có thể ở cách đều hai đứa con đang bất hòa của mình.

Kira đã sống ở Kharkov trong 35 năm và chính thức trở thành người Ukraine cách đây hai năm. Anh trai của bà, người mà bà tin là ủng hộ Tổng thống Nga Vladimir Putin, vẫn ở Belgorod, quê hương của gia đình và là thành phố lớn đầu tiên của Nga ở bên kia biên giới. Kira là một bác sĩ tâm thần, giờ đây chỉ gọi anh là "anh trai cũ" của bà.