Căng thẳng công nghệ Mỹ - Trung Quốc đe dọa cơ sở hạ tầng Internet toàn cầu

Các công ty viễn thông nhà nước Trung Quốc đang phát triển một mạng internet cáp quang dưới biển trị giá 500 triệu đô la sẽ liên kết châu Á, Trung Đông và châu Âu để cạnh tranh với một dự án tương tự do Hoa Kỳ hậu thuẫn. Kế hoạch này là một dấu hiệu cho thấy một cuộc chiến công nghệ ngày càng gay gắt giữa Bắc Kinh và Washington có nguy cơ xé nát cấu trúc của lĩnh vực Internet.

Ba nhà mạng chính của Trung Quốc – Tập đoàn Viễn thông Trung Quốc (China Telecom), China Mobile Limited và China United Network Communications Group Co Ltd (China Unicom) – đang vạch ra kế hoạch về một trong những mạng cáp ngầm tiên tiến và vươn xa nhất thế giới, theo những người có kiến thức trực tiếp về kế hoạch này tiết lộ.

Được gọi là tuyến cáp EMA (viết tắt của Châu Âu-Trung Đông-Châu Á), tuyến cáp được đề xuất sẽ nối Hồng Kông với tỉnh đảo Hải Nam của Trung Quốc, trước khi ngoằn ngoèo đến Singapore, Pakistan, Ả Rập Saudi, Ai Cập và Pháp. Những người này yêu cầu không được nêu tên vì họ vốn không được phép thảo luận công khai về các bí mật thương mại tiềm năng này.

Chi phí hoàn thành tuyếncáp này là khoảng 500 triệu USD, sẽ được sản xuất và lắp đặt bởi HMN Technologies Co Ltd của Trung Quốc, một công ty cáp đang phát triển nhanh có công ty mẹ thuộc sở hữu của gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc Huawei Technologies. Họ cho biết HMN Tech, thuộc sở hữu đa số của Hengtong Optic-Electric Co Ltd được niêm yết ở Thượng Hải, sẽ nhận được trợ cấp từ nhà nước Trung Quốc để xây dựng tuyến cáp.

Hiện China Mobile, China Telecom, China Unicom, HMN Tech và Hengtong đã không trả lời các yêu cầu bình luận nào của Reuters về thông tin này.

Tin tức về tuyến cáp được lên kế hoạch xuất hiện sau một báo cáo của Reuters vào tháng trước tiết lộ cách chính phủ Hoa Kỳ lo ngại về việc Bắc Kinh nghe trộm dữ liệu internet, và đã ngăn chặn thành công một số dự án cáp quang biển của Trung Quốc ở nước ngoài trong bốn năm qua. Washington cũng đã chặn giấy phép cho các tuyến cáp ngầm tư nhân được lên kế hoạch kết nối Hoa Kỳ với lãnh thổ Hồng Kông của Trung Quốc.

Cáp quang biển mang hơn 95% lưu lượng truy cập internet quốc tế. Những đường dẫn tốc độ cao này trong nhiều thập kỷ đã thuộc sở hữu của các nhóm công ty viễn thông và công nghệ, những công ty tập hợp nguồn lực của họ để xây dựng những mạng lưới rộng lớn này để dữ liệu có thể di chuyển liền mạch trên khắp thế giới.

Nhưng những dây cáp này, dễ bị gián điệp và phá hoại, đã trở thành vũ khí gây ảnh hưởng trong cuộc cạnh tranh leo thang giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Các siêu cường đang chiến đấu để thống trị các công nghệ tiên tiến có thể xác định uy thế kinh tế và quân sự trong những thập kỷ tới.

Dự án EMA do Trung Quốc dẫn đầu nhằm cạnh tranh trực tiếp với một tuyến cáp khác hiện đang được xây dựng bởi công ty SubCom LLC của Hoa Kỳ, có tên là SeaMeWe-6 (Đông Nam Á-Trung Đông-Tây Âu), cũng sẽ kết nối Singapore với Pháp, qua Pakistan, Ả Rập Saudi, Ai Cập và hơn 6 quốc gia khác dọc theo tuyến đường.

Tập đoàn sản xuất cáp SeaMeWe-6 – ban đầu bao gồm China Mobile, China Telecom, China Unicom và các nhà mạng viễn thông từ một số quốc gia khác – ban đầu đã chọn HMN Tech để xây dựng tuyến cáp đó. Nhưng một chiến dịch gây áp lực thành công của chính phủ Hoa Kỳ đã chuyển hợp đồng sang SubCom vào năm ngoái, Reuters đưa tin vào tháng 3/2023.

Chiến lược chớp nhoáng của Hoa Kỳ bao gồm việc cấp hàng triệu đô la tài trợ đào tạo cho các công ty viễn thông nước ngoài để đổi lấy việc họ chọn SubCom thay vì HMN Tech. Bộ Thương mại Hoa Kỳ cũng áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với HMN Tech vào tháng 12 năm 2021, cáo buộc công ty này có ý định mua công nghệ của Mỹ để giúp hiện đại hóa quân sự. Động thái đó làm suy yếu khả năng tồn tại của dự án bằng cách khiến chủ sở hữu chế tạo cáp HMN không thể bán băng thông cho các công ty công nghệ Hoa Kỳ, thường là những khách hàng lớn nhất của họ.

China Telecom và China Mobile đã rút khỏi dự án sau khi SubCom giành được hợp đồng vào năm ngoái và cùng với China Unicom bắt đầu lên kế hoạch cho tuyến cáp EMA này, bốn người liên quan cho biết. Ba công ty viễn thông nhà nước của Trung Quốc dự kiến sẽ sở hữu hơn một nửa mạng lưới mới, nhưng họ cũng đang có những thỏa thuận nổi bật với các đối tác nước ngoài, nguồn tin cho biết thêm.

Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao cho biết Hoa Kỳ ủng hộ một mạng internet miễn phí, cởi mở và an toàn. Người phát ngôn cho biết các quốc gia nên ưu tiên bảo mật và quyền riêng tư bằng cách “loại trừ hoàn toàn các nhà cung cấp không đáng tin cậy” khỏi mạng không dây, cáp mặt đất và cáp biển, vệ tinh, dịch vụ đám mây và trung tâm dữ liệu mà không đề cập chỉ thẳng đến HMN Tech hay Trung Quốc. 

Bộ Ngoại giao Mỹ cũng đã không trả lời các câu hỏi về việc liệu họ có thực hiện một chiến dịch thuyết phục các công ty viễn thông nước ngoài không tham gia vào dự án cáp EMA hay không.

Còn phía Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết trong tuyên bố của mình rằng họ phản đối việc Hoa Kỳ "vi phạm các quy tắc quốc tế đã được thiết lập" xung quanh việc hợp tác cáp ngầm. "Mỹ nên ngừng bịa đặt và lan truyền tin đồn về cái gọi là 'hoạt động giám sát dữ liệu', đồng thời ngừng vu khống và bôi nhọ các công ty Trung Quốc", tuyên bố cho biết.

Tuy nhiên, cũng có quan điểm cho rằng, việc xây dựng song song các tuyến cáp do Hoa Kỳ và Trung Quốc hậu thuẫn giữa Châu Á và Châu Âu là chưa từng có, và là dấu hiệu cho thấy cơ sở hạ tầng internet toàn cầu có thể bị chia cắt trong thập kỷ tới. Nếu dữ liệu phải đi theo các lộ trình đã được phê duyệt ở Washington và Bắc Kinh, thì hai nước sẽ dễ dàng thao túng và theo dõi dữ liệu đó hơn, người dùng internet sẽ bị giảm chất lượng dịch vụ và việc tương tác hoặc thực hiện sẽ trở nên khó khăn hơn.