Cảnh sát Ecuador đột kích sứ quán Mexico, khủng hoảng ngoại giao ở Mỹ Latinh lên đỉnh điểm

Cảnh sát Ecuador đã xông vào đại sứ quán Mexico ở Quito tối 5/4 giờ địa phương để bắt giữ cựu Phó Tổng thống Jorge Glas đang ẩn náu tại đây. Theo luật pháp quốc tế, đại sứ quán là lãnh thổ có chủ quyền của quốc gia hiện diện tại đó.

Đoạn video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy Glas được đoàn xe cảnh sát đưa đến sân bay ở Quito, hai bên là binh lính được trang bị vũ khí hạng nặng. Sau đó, ông lên máy bay đến nhà tù ở Guayaquil, thành phố lớn nhất quốc gia Andean.

Glas, 54 tuổi, bị kết án hai lần tội tham nhũng, ông đã ẩn náu trong đại sứ quán ở Quito kể từ khi xin tị nạn chính trị vào tháng 12 và Mexico đã thông qua yêu cầu này ngày 5/4.

Văn phòng tổng thống Ecuador ra tuyên bố nói rằng họ đã bắt giữ Glas, người từng là phó tổng thống dưới chính phủ cánh tả của ông Rafael Correa từ năm 2013 đến năm 2017.

Tổng thống Mexico Lopez Obrador cho biết ông đã chỉ thị cho Ngoại trưởng Mexico Alicia Barcena đình chỉ quan hệ ngoại giao với Ecuador, gọi vụ bắt giữ là một hành động "độc tài" và vi phạm luật pháp quốc tế cũng như chủ quyền của Mexico.

Ngoại trưởng Barcena tuyên bố đình chỉ "ngay lập tức" quan hệ ngoại giao với Ecuador ngay sau đó và sau đó nói thêm rằng nhân viên đại sứ quán sẽ trở lại Mexico.

Sonia Vera, luật sư quốc tế của Glas, cho biết qua điện thoại rằng nhóm của ông đang yêu cầu trợ giúp ở cấp độ liên Mỹ với Ủy ban Nhân quyền Liên Mỹ và Tòa án Nhân quyền Liên Mỹ, cũng như với Liên Hợp Quốc. Hội đồng Bảo an và Đại hội đồng.

Vụ bắt giữ chấm dứt một tuần căng thẳng leo thang giữa Mexico và Ecuador. Hôm 4/4 Ecuador đã tuyên bố đại sứ Mexico tại Quito là người không được chào đón, trích dẫn những bình luận "không may" từ Tổng thống cánh tả Lopez Obrador.

Ecuador cho rằng lời đề nghị tị nạn ở Mexico là bất hợp pháp vì ông Glas đang bị truy tố. Chính phủ Ecuador ra tuyên bố cáo buộc Mexico "đã lạm dụng quyền miễn trừ và đặc quyền được cấp cho cơ quan đại diện ngoại giao để cho cựu phó tổng thống trú ngụ và cấp quyền tị nạn ngoại giao trái với khuôn khổ pháp lý thông thường". Ecuador cũng tuyên bố rằng vụ bắt giữ được thực hiện để bảo vệ chủ quyền của Quito.

Chính quyền Ecuador đã xin phép Mexico vào đại sứ quán để bắt giữ Glas, người bị kết án 6 năm tù vào năm 2017 sau khi bị kết tội nhận hối lộ từ công ty xây dựng Brazil Odebrecht để đổi lấy các hợp đồng với chính phủ. Glas còn có lệnh bắt giữ với một vụ tham nhũng khác. 

Glas đã phàn nàn rằng ông đang bị bức hại vì đảng phái chính trị của mình, điều mà chính phủ Ecuador phủ nhận.

Ngày 6/4, các chính phủ thuộc mọi phe phái chính trị ở Mỹ Latinh - bao gồm Brazil và Colombia ở cánh tả, Argentina và Uruguay ở cánh hữu - đã chỉ trích gay gắt việc xông vào đại sứ quán để bắt giữ Glas.

Các bức ảnh trên mạng xã hội, trong đó có ảnh do Ngoại trưởng Cuba đăng tải, cho thấy bức tường của đại sứ quán đang bị cảnh sát vũ trang hoặc binh lính trèo lên. Reuters chưa thể ngay lập tức xác nhận tính xác thực của những bức ảnh.

Chính phủ Brazil lên án hành động của Ecuador là "vi phạm rõ ràng" các quy tắc quốc tế cấm đột kích vào đại sứ quán nước ngoài.

Theo một tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Brazil, động thái của Ecuador chống lại đại sứ quán "phải bị bác bỏ mạnh mẽ, bất kể lý do biện minh cho việc thực hiện nó là gì", trong đó nhấn mạnh tình đoàn kết của Brazil với Mexico.

Nicaragua đã chính thức cắt đứt mọi quan hệ với Ecuador, làm leo thang căng thẳng ngoại giao sau cuộc đột kích của cảnh sát ở Quito nhằm bắt giữ một chính trị gia đang ẩn náu tại đại sứ quán Mexico.

Chính phủ Nicaragua đã công bố quyết định của mình vào thứ Bảy, tuyên bố "sự phản đối mạnh mẽ, dứt khoát và không thể thay đổi" đối với cuộc tấn công vào tiền đồn ngoại giao của Mexico ở Quito. 

Chính quyền Nicaragua cho biết trong một tuyên bố: "Trước hành động bất thường và đáng trách ở Quito của các lực lượng được cho là nhằm bảo vệ trật tự, an toàn của công dân Ecuador và tính mạng của họ… chúng tôi tuyên bố quyết định chủ quyền của mình là cắt đứt mọi quan hệ ngoại giao với chính phủ Ecuador". 

Tuyên bố cũng tái khẳng định "cam kết của Nicaragua đối với luật pháp và công ước quốc tế chi phối mối quan hệ văn minh giữa các quốc gia và chính phủ trên toàn thế giới".

Lời khiển trách từ Managua diễn ra vài giờ sau khi Mexico cắt đứt quan hệ ngoại giao với Ecuador sau cuộc đột kích hôm thứ Sáu. Các chính phủ trên khắp Nam Mỹ – bao gồm Brazil, Argentina, Uruguay, Peru, Chile, Colombia, Venezuela và Honduras – đã tố cáo vụ việc.

Tổ chức các quốc gia châu Mỹ ra tuyên bố cho rằng Ecuador đã vi phạm "quyền bất khả xâm phạm" tài sản ngoại giao của chính phủ khác. Tổ chức này kêu gọi đàm phán giữa chính phủ Ecuador và Mexico để giải quyết những khác biệt của họ.

Mexico đã cấp quyền tị nạn chính trị cho Glas và từ chối yêu cầu của Ecuador để bắt giữ ông. Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador cho biết Glas đang phải đối mặt với "sự đàn áp và quấy rối", và cuộc đột kích của cảnh sát là "vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế và chủ quyền của Mexico".

Các quan chức Ecuador tuần này đã tức giận trước những bình luận của Lopez Obrador về cuộc bầu cử đẫm máu ở quốc gia Nam Mỹ này vào năm ngoái, trong đó một ứng cử viên tổng thống bị ám sát.

Tổng thống Ecuador Daniel Noboa nhậm chức vào cuối năm ngoái và nhanh chóng phải đối mặt với xung đột leo thang với các băng nhóm ma túy, khiến ông phải ban bố tình trạng khẩn cấp trên toàn quốc vào đầu năm nay và đã gia hạn vào tháng trước.