Chân dung tân Tổng thống Iran Hassan Rouhani

Người dân Iran đã nói lời tạm biệt với vị tổng thống gắn bó với họ suốt 8 năm qua là Mahmoud Ahmadinejad, để chào đón tân Tổng thống Hassan Rouhani, người vừa chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 15.6.

Ở tuổi 65, ông Hassan Rouhani là giáo sĩ duy nhất tham gia tranh cử và chiến thắng ngoạn mục khi dành được hơn 50% số phiếu, trong khi người về nhì là thị trưởng Tehran chỉ dành được 16% số phiếu bầu. Bất cứ ứng viên Tổng thống nào không hài lòng với kết quả bầu cử sẽ có ba ngày để nộp đơn khiếu nại tới Hội đồng Bảo trợ.

Ông Rouhani trở thành tổng thống tiếp theo của Iran. Ảnh EPA

Chim ưng hay bồ câu?

Truyền thông Iran đưa tin rằng, ông Hassan Rouhani được biết đến như một người ôn hòa, và dự đoán sẽ trở thành “cầu nối” của những quan điểm khác biệt. Tuy nhiên, điều này vẫn đang bị hoài nghi, bởi một lịch sử làm việc lâu dài của ông Rouhani trong Bộ Quốc phòng của Iran đã cho thấy những quan điểm bảo thủ cứng rắn đến cỡ nào.

Ông Rouhani từng là chỉ huy các hệ thống phòng không của Iran, từng trải qua kinh nghiệm của 3 cuộc chiến tranh và làm cố vấn an ninh quốc gia cho tổng thống trong 13 năm trước khi ông Ahmadinejad lên nắm quyền. Ông Rouhani cũng là một nhà ngoại giao chuyên nghiệp, từng là Trưởng đoàn đàm phán hạt nhân Iran dưới thời cựu Tổng thống Mohammed Khatami và có một lập trường khá linh hoạt với các quốc gia phương Tây.

Ông có 3 bằng về luật, trong đó có bằng tiến sĩ của một trường đại học ở Scotland và là chủ tịch của trung tâm nghiên cứu chiến lược của Iran. Ông Rouhani đồng thời cũng là chủ bút của những tạp chí nghiên cứu khoa học, chiến lược và chính sách đối ngoại.

Mối quan hệ với Đại giáo chủ Ali Khamenei

Mối quan hệ giữa ông Rouhani và nhà lãnh đạo tối cao (Đại giáo chủ) Ali Khamenei có nguy cơ sẽ trở nên phức tạp, bởi ông Rouhani từng chỉ trích lãnh tụ tối cao và thực tế bản thân ông Khamenei cũng không ưa gì ông Rouhani và đã không ủng hộ ông trong cuộc tranh cử vừa qua.

Ông Rouhani và ông Khamenei có những quan điểm trái ngược nhau về vấn đề hạt nhân quốc gia, và những ý kiến, tiết lộ của ông Rouhani đã khiến ông từng có nguy cơ bị cấm hoạt động trong các cuộc bầu cử tổng thống Iran. Tuy nhiên, cuối cùng, lãnh đạo tối cao Khamenei vẫn phê chuẩn tư cách ứng cử viên tổng thống Iran cho ông Rouhani.

Giới phân tích bình luận rằng, dù không ưa ông Rouhani, nhưng giữa hai người này vẫn có sự ràng buộc qua lại. Trước khi là một ứng viên tổng thống Iran, Rouhani là một giáo sĩ cao cấp và cũng là một thành viên của Đại hội đồng các chuyên gia, trong đó có trách nhiệm bổ nhiệm hoặc loại bỏ các lãnh đạo tối cao.

Một khi ông Khamenei đang ở độ tuổi “quá già để lãnh đạo”, thì việc bổ nhiệm người kế thừa sẽ là điều cần thiết, và lúc đó ông Rouhani sẽ lứa tuổi và việc bổ nhiệm người kế trở nên cần thiết, Rouhani rất có thể sẽ có ảnh hưởng đến sự lựa chọn.

Tương phản với Ahmadinejad

Trái hẳn với vẻ cứng rắn thể hiện từ ngay trên khuôn mặt của ông Ahmadinejad, ông Rouhani có phong thái mềm mại và ôn hòa hơn. Lập trường của ông về các vấn đề khác nhau cũng đã được cử tri hưởng ứng nhiệt liệt. Trong chiến dịch tranh cử, ông Rouhani đã đưa ra tuyên bố về nhiều vấn đề quan trọng. Đối với vấn đề hạt nhân, ông Rouhani tuyên bố Iran sẽ kiên định với mục tiêu vừa đạt được sự công nhận về các quyền hạt nhân, vừa được dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt.

Đặc biệt về quan hệ Iran-Mỹ, ông Rouhani cho biết, sẽ đảo ngược quan hệ thù địch thành quan hệ đối đầu trực tiếp nhưng vẫn có căng thẳng, và trong giai đoạn thứ hai Iran sẽ dần dần giảm căng thẳng. Và không giống như ông Ahmadinejad, khi đối thoại với giới chức Mỹ hay công dân Mỹ, ông có thể không cần một người phiên dịch.

Trước những thách thức kinh tế, ông Rouhani cam kết sẽ cứu vãn nền kinh tế Iran, thiết lập quan hệ tương tác mang tính xây dựng với thế giới để tránh những hệ lụy từ các biện pháp trừng phạt của phương Tây, đang ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế của Iran. Hiện Iran không chỉ bị thất thu hàng chục tỷ USD từ hoạt động xuất khẩu dầu mỏ, Iran còn phải đối mặt với tình trạng lạm phát tăng vọt, tỷ lệ thất nghiệp cao và đồng nội tệ mất giá thảm hại.

Với quan điểm ôn hòa, nhiều người hy vọng chiến thắng của ông Rouhani  sẽ giúp làm dịu bầu không khí căng thẳng đang bao trùm mối quan hệ giữa Iran và phương Tây. Nhiều khả năng chính phủ mới do ông Rouhani đứng đầu sẽ có cách tiếp cận linh hoạt hơn trong các cuộc đàm phán hạt nhân sắp tới với Mỹ và các cường quốc thế giới, từ đó đưa đất nước này thoát khỏi tình trạng bị cô lập do các biện pháp trừng phạt cứng rắn và từng bước cải thiện tình hình kinh tế trong nước. 

Ngoài ra, ông Rouhani cũng tuyên bố theo đuổi chính sách chính trị ôn hòa, hợp lý; tập trung sản xuất và phát triển công nghệ đồng thời không dung thứ cho hành động phân biệt đối xử với phụ nữ.

Kêu gọi phương Tây tôn trọng

Trong tuyên bố đầu tiên sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử, ông Rouhani kêu gọi cộng đồng quốc tế cần có sự tôn trọng trong quan hệ với Iran và công nhận quyền của đất nước này, rõ ràng là ông ám chỉ vấn đề chương trình hạt nhân của Tehran. Khi đó, cộng đồng quốc tế sẽ nghe thấy phúc đáp thích hợp, - ông Rouhani nhận định.

Các cường quốc phương Tây hoan nghênh chiến thắng của ông Rouhani với sự lạc quan thận trọng. Mỹ tuyên bố sẵn sàng đàm phán với Iran về chương trình hạt nhân của nước này. Nhà Trắng nhấn mạnh rằng họ sẽ hướng đến "giải pháp ngoại giao", cần hoàn toàn xua tan mối lo ngại của các cường quốc thế giới về chương trình hạt nhân của Iran.

Tổng Thư ký LHQ Ban Ki-moon kêu gọi Iran đóng "vai trò xây dựng" trong các vấn đề khu vực và quốc tế. Liên minh Quốc gia của phe đối lập Syria kêu gọi ông Rouhani xét lại sự hỗ trợ của Iran với Tổng thống Syria Bashar Assad.

Quang Minh (tổng hợp)