Chuyện gì xảy ra khi bác sĩ bước vào phòng mổ, đầu óc bị phân tâm bởi gói thầu A, hợp đồng B?

Đó là ý kiến của đại biểu Nguyễn Công Long (đoàn Đồng Nai) khi tham gia về Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi).

Quản lý bệnh viện: "Giằng xé" giữa chuyên môn và quản lý

Theo đại biểu Nguyễn Công Long, việc sửa đổi Luật Khám bệnh, chữa bệnh lần này cần giải quyết căn bản những vấn đề bất cập lâu nay trong hệ thống y tế.

Theo đó, việc sửa đổi lần này phải giải quyết những điều, những quy định bất hợp lý mà chỉ có duy nhất ở Việt Nam, một trong những vấn đề đó là mô hình quản lý kiêm nhiệm giữa chuyên môn và quản lý điều hành bệnh viện công.

"Có thể nói, đến nay nước ta là một trong số ít quốc gia vẫn áp dụng mô hình quản lý kiêm nhiệm Giám đốc bệnh viện công trước hết phải là những người giỏi chuyên môn y khoa, phải trải qua quá trình phấn đấu lâu dài từ vị trí bác sĩ điều trị, quản lý cấp khoa, phòng đi lên.

Tuy nhiên, họ lại không được đào tạo bài bản về kỹ năng quản lý, điều hành quản trị hoạt động bệnh viện, dẫn đến những bất cập trong quản lý nguồn nhân lực, hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị y tế, làm cho chất lượng dịch vụ kém, hoạt động khám, chữa bệnh thiếu tính chuyên nghiệp", đại biểu Long nêu.

Cũng cần nói thêm rằng, các trường y hiện nay mới chỉ tập trung đào tạo vào các chuyên ngành y khoa, y đa khoa, răng hàm mặt, y học dự phòng, cử nhân điều dưỡng, cử nhân kỹ thuật,... mà không chú trọng chuyên ngành quản lý bệnh viện.

Do đó, không phải cho đến bây giờ, khi hàng loạt lãnh đạo các bệnh viện sai phạm bị xử lý hình sự thì mới thấy, thay vào đó sự bất cập trong hệ thống mô hình quản lý bệnh viện hiện nay đã xuất hiện từ lâu.

Thực tế, suốt từ năm 1945 đến nay, trong ngành y tế luôn có một hiện tượng là người giỏi về chuyên môn y khoa khi được cất nhắc làm lãnh đạo thì luôn phải có sự lựa chọn hoặc làm chuyên môn hay là làm quản lý.

Vị đại biểu này nhắc đến câu chuyện của Giáo sư Tôn Thất Tùng, ông là người được giữ trách nhiệm cao lãnh đạo ngành y tế nhưng cuối cùng đã xin thôi chức vụ lãnh đạo để chuyên tâm cho hoạt động khoa học. Theo đại biểu, nếu như ông làm quản lý thì chắc chắn thế kỷ 20 thế giới đã không có một nhà phẫu thuật gan nổi tiếng Giáo sư Tôn Thất Tùng.

Câu chuyện "giằng xé" giữa chuyên môn và quản lý vẫn còn tiếp tục khi mới đây câu chuyện một giáo sư, bác sĩ đã từ chối chức vụ Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị để chuyên tâm cho hoạt động nghiên cứu khoa học.

Cũng theo đại biểu Đồng Nai, đối với những người chấp nhận vừa làm quản lý vừa làm chuyên môn thì áp lực nhiệm vụ rất lớn và khó có thể hoàn thành được cả 2 nhiệm vụ.

"Chúng ta thử hình dung giáo sư, bác sĩ khi bước vào phòng mổ thay vì toàn tâm toàn ý để cứu chữa bệnh nhân thì đầu óc vẫn đang bị phân tâm bởi những gói thầu A, hợp đồng B nào đó và ai cũng hiểu trong gói thầu, trong những hợp đồng đó thì có vô số những lợi ích, những mối quan hệ chằng chịt. Nếu không thắng nổi những cám dỗ và không xử lý được hết cả các mối quan hệ đó thì chuyện vào tù là sớm hay muộn", đại biểu Long nhấn mạnh.

Cần phân định rõ hoạt động chuyên môn và hoạt động quản lý bệnh viện công

Đã từ lâu, ngành y tế đã thấy rõ những bất hợp lý trên, nhiệm kỳ trước, Bộ Y tế đã trình Chính phủ về chủ trương thí điểm cơ chế tự chủ đối với các đơn vị sự nghiệp y tế công lập.

Theo đó, cùng với đổi mới cơ chế tự chủ tài chính, bệnh viện công sẽ tự chủ về tổ chức bộ máy theo mô hình thành lập hội đồng quản lý gồm Tổng Giám đốc và các Giám đốc điều hành và dự kiến sẽ thí điểm bệnh viện công thuê giám đốc điều hành là CEO, thay những nhà chuyên môn bằng các nhà quản lý kinh nghiệm.

CEO không cần phải là giáo sư, tiến sĩ y khoa mà cần giỏi về quản lý y tế và điều hành nhằm tạo ra bước đột phá nâng cao chất lượng bệnh viện, bảo đảm minh bạch và hiệu quả quản lý bệnh viện công, phù hợp với xu hướng chung của thế giới và quan trọng nhất là trả lại sứ mệnh thiêng liêng cho bác sĩ, đó là chăm sóc và chữa bệnh.

Tuy nhiên, theo đánh giá của đại biểu, những nỗ lực trên chưa có hiệu quả, theo đánh giá chung của ngành y tế, quá trình thực hiện các mô hình nói trên vấp vào 2 rào cản chính, đó là nhận thức và thể chế. Đó là điều rất đáng tiếc.

Về nhận thức, trước thực trạng đã và đang diễn ra sự đổi mới về quản trị y tế công đang đặt ra cấp thiết, theo đại biểu những ai còn vấn vương về quyền hạn, vì những lợi ích, về "chiếc ghế" Giám đốc thì đã có những bài học cảnh tỉnh.

Còn về thể chế, theo đại biểu nếu không đưa ra những nội dung sửa đổi, bổ sung vào dự thảo luật lần này thì không biết đến bao giờ chúng ta mới có thể giải quyết được những bất cập lâu nay.

"Cũng xin nói thêm rằng, sau khi xảy ra hàng loạt các vụ án thì ngành y tế cũng đã rất nỗ lực trong khâu nhân lực. Chúng ta cũng thấy câu chuyện là một cán bộ của ngành kiểm toán được điều động sang làm Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, thậm chí có những nơi bổ nhiệm 2 Giám đốc cho 1 bệnh viện, một giám đốc điều hành chuyên môn, một giám đốc về tài chính. Tuy nhiên, đấy chỉ là giải pháp tình thế, không thể là các giải pháp tổng thể cho nguồn nhân lực quản lý của ngành y tế", ông Long nêu vấn đề.

Với những yêu cầu đặt ra, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần xem xét một số vấn đề.

Một là, sửa đổi, bổ sung quy định phân định rõ hoạt động chuyên môn và hoạt động quản lý bệnh viện công.

Hai là, cần quy chuẩn hóa tiêu chuẩn các chức danh quản lý, điều hành bệnh viện bên cạnh các quy định về điều kiện hành nghề khám, chữa bệnh. Tại Chương III của dự thảo luật chỉ tập trung sửa đổi các quy định về các chức danh hành nghề khám bệnh, chữa bệnh mà không quy định tiêu chuẩn về điều kiện hành nghề của chức danh quản lý.

Thứ ba, cần xem xét quy định các tiêu chuẩn về nhân lực quản lý là một tiêu chí bắt buộc trong đánh giá chất lượng của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh theo tiêu chuẩn chung của thế giới. Điều 49 của dự thảo quy định về tiêu chuẩn chất lượng cơ sở khám bệnh, chữa bệnh mới chỉ tập trung vào tiêu chuẩn các chuyên khoa hoặc là dịch vụ kỹ thuật mà không có các tiêu chuẩn về quản lý.

Thứ tư, đề nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện đề xuất thực hiện mô hình tự chủ tài chính và tự chủ bộ máy quản lý đối với các đơn vị sự nghiệp y tế công lập theo kế hoạch đã nghiên cứu giai đoạn trước đây.