Chuyện về người ghi lại những khoảnh khắc đặc biệt ngày Giải phóng Thủ đô qua hình ảnh

Người ghi ký ức ngày Giải phóng Thủ đô bằng hình ảnh

Đều đặn 2 giờ sáng mỗi ngày, nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Quang Phùng năm nay đã ngoài 90 tuổi đã dậy để sắp xếp, hệ thống lại những hình ảnh mình chụp từ ngày trước. Ông ngồi chỉnh từng nước ảnh, lưu trữ cẩn thận, thậm chí in ra thành những tập ảnh theo từng chủ đề riêng biệt. Đó là thói quen ông Phùng hình thành suốt bao nhiêu năm qua. 

Căn nhà cũng là nơi làm việc của nghệ sĩ nhiếp ảnh Quang Phùng nằm trong xóm Hạ Hồi, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội rộng hơn 10m2 được bao bọc bởi những tập ảnh xếp dày san sát nhau. Ở tuổi cửu thập nhưng ngày ngày ông vẫn thong dong khắp các con ngõ, đường phố Hà Nội cần mẫn ghi lại những khoảng khắc đời thường của Thủ đô.

Trong câu chuyện với PV Dân Việt, giọng nói nghệ sĩ nhiếp ảnh Quang Phùng vẫn rất hào sảng cùng mái tóc bạc lưa thưa búi củ hành, ông thường nở nụ cười tươi. Ông bảo tình yêu với đất và người Hà Nội đã ngấm vào máu thịt mình từ những ngày còn thơ bé. Trong suốt hàng chục năm cầm máy ghi lại những nhịp đập của thành phố trái tim cả nước, nghệ sĩ Quang Phùng đặc biệt không thể quên giây phút lịch sử khi quân ta tiến vào tiếp quản Thủ đô năm 1954.

Do thông thạo ngoại ngữ, biết đánh máy chữ và đặc biệt có thể chụp ảnh nên ông Phùng được tham gia giúp việc cho Ủy ban quốc tế về Giám sát và Kiểm soát tại Việt Nam. Ngày đó, chàng trai trẻ hơn 20 tuổi ngày ngày cầm máy, ghi lại những hình ảnh quân đội Pháp trước ngày quân ta tiếp quản Thủ đô.

Nhớ lại ngày 9/10/1954, từ sáng sớm đến tối đêm ông Phùng ăn mặc lịch sự, đeo thẻ nhà báo, đi lại khắp nơi trong thành phố để chụp ảnh. "Tôi thấy các ngã tư, ngã năm đều không có xe tăng, thiết giáp, tất cả ụ súng đều bỏ ngỏ. Nghĩa là quân Pháp sẽ không có ý định chống lại khi quân ta tiến vào. Tôi lọt được vào tất cả mọi chỗ, lính Pháp còn tưởng tôi là nhà báo ngoại quốc nên vẫy tay chào", ông Phùng nhớ lại.

Tới sáng 10/10, một không khí náo nức chưa từng có đã diễn ra tại Hà Nội. Từ sớm, người Hà Nội quần áo chỉnh tề, mang ảnh Bác Hồ treo trên từng công sở, xí nghiệp, trường học và khu phố. Nhân dân cũng tập trung lại ở những con đường được thông báo trước là bộ đội sẽ hành quân qua.

"Trong niềm hân hoan và đợi chờ, những đoàn xe đầu tiên đã tiến vào thành phố. Đoàn đầu tiên do Thiếu tướng Vương Thừa Vũ và bác sĩ Trần Duy Hưng dẫn đầu đi qua phố Hàng Đường, Hàng Đào và trung tâm thành phố. Sau đó, các cánh quân, các đoàn cơ giới và pháo binh cùng tiến vào thành. Tới 15 giờ, còi Nhà hát Lớn nổi lên một hồi dài, nhân dân Hà Nội trang nghiêm dự lễ chào cờ lịch sử tại sân vận động Cột Cờ. Cờ đỏ sao vàng phấp phới tung bay trên đỉnh Cột Cờ cổ kính", ông Phùng kể lại.

Những đứa trẻ đặc biệt của Hà Nội ngày 10/10/1954

Ông Phùng kể tiếp, ngày quân ta tiến về tiếp quản Thủ đô, ông được tận mắt chứng kiến hai nỗi niềm vui và buồn của người Hà Nội. "Nếu nhà ai có bộ đội hy sinh không về thì buồn vô cùng. Cuộc kháng chiến chống Pháp khi ấy đã mất mát rất nhiều, nỗi buồn tận cùng nhưng niềm vui cũng tận cùng, tôi đã trải qua và thấm thía. Hai nỗi niềm tột cùng của thành phố lúc ấy thấm sâu và lắng đọng trong tôi đến bây giờ", nghệ sĩ Quang Phùng hồi ức lại.

Lật dở những bức ảnh chụp những đứa trẻ đợi cha trở về ở Hồ Gươm chụp lúc 6h ngày 10/10/1954, ông kể lại câu chuyện đầy xúc động: "Đây là những đứa trẻ con gia đình nghèo khó ở Hà Nội ngày ấy. Buổi sáng hôm ấy, tôi ra bờ hồ từ sớm và bắt gặp chúng đã ra sớm hơn cả tôi. Tôi hỏi các cháu làm gì ở đây thì một cháu đáp: "Cháu ở đây đợi bố cháu về.

Người ta gửi giấy báo tử về cho mẹ cháu rồi. Mẹ cháu đang khóc ở nhà. Còn cháu ra đây đợi bố cháu về cùng các chú bộ đội giải phóng quân vì cháu vẫn mong bố về!". Trong bảy đứa trẻ đang leo trên cành phượng mà tôi chụp, có đến ba em mất bố. Ba người bố ấy là những chiến sĩ đã ngã xuống trước ngày giải phóng Thủ đô". Câu nói đó cùng ánh mắt ngây ngô chơi đùa cùng các bạn của cháu nhỏ khi ấy khiến ông Phùng nhớ nhớ mãi. 

Cũng trong bộ ảnh Hà Nội ngày 10/10 lịch sử ấy, nghệ sĩ Quang Phùng đã ghi lại cảnh một đôi vợ chồng trẻ cùng chiếc xe đạp. Người chồng chở vợ mang thai đi dạo trong ngày vui của Thủ Đô. Họ ngồi lại ven hồ, trên một chiếc ghế đá, thành thơi và bình yên như chính những ngày Tháng Mười lịch sử. 

"Hà Nội hôm ấy vui và đẹp lắm. Đời tôi không biết đã bao nhiêu ngàn lần dạo hồ Gươm, nhưng cuộc dạo quanh hồ sáng 10/10/1954 chắc chắn là đẹp và đáng nhớ nhất", ông trầm ngâm, tâm sự.

Những năm đế quốc Mỹ ném bom ác liệt miền Bắc, ông Phùng đã ghi lại những khoảnh khắc đau thương, tang tóc ở khu phố Khâm Thiên năm 1972. Ông kể lại rằng những ngày trời mưa, màu đỏ của máu hòa với nước mưa thành những dòng đỏ loang khắp phố đổ nát.

Hình ảnh ấy đến bây giờ vẫn ám ảnh ông về sự khủng khiếp của nỗi đau mất mát do chiến tranh gây ra. Khi đến thăm con ở Bệnh viện Bạch Mai, ông đã chụp bộ ảnh những đứa trẻ ở nơi sơ tán trong cảnh bị bom đạn tàn phá khiến nhiều bè bạn quốc tế xúc động.

Giờ đây tuổi đã cao nhưng nghệ sĩ Quang Phùng vẫn giữ thói quen sinh hoạt như những ngày còn trẻ. Ông chống batong, đeo trên cổ chiếc máy ảnh Leica nhỏ gọn đã gắn bó với mình hàng chục năm qua rồi lọc cọc dạo quanh Hồ Hoàn Kiếm để cặm cụi ghi lại những nhịp thở phập phồng của thành phố ông trót mang lòng yêu thương. 

Với tấm lòng và tinh thần làm việc nghiêm túc ấy, ông được nhiều người gọi bằng biệt danh "Nghệ sĩ nhiếp ảnh của riêng Hà Nội". Suốt hàng chục năm cầm máy, ông đã có nhiều bộ ảnh lớn mà hầu hết đều gắn liền với Hà Nội.

"Tôi từng 3 lần trải qua đột quỵ nhưng may mắn đều thoát chết. Nghề cầm máy ảnh ghi lại Hà Nội đã gắn bó với tôi suốt bao nhiêu năm qua. Từng có lúc người thân, hàng xóm nói tôi gàn dở khi ghi lại những hình ảnh phản ánh cuộc sống xã hội nhưng tôi nghĩ ngày nào còn khoẻ tôi còn tiếp tục niềm đam mê ấy", nghệ sĩ Quang Phùng nói thêm.