Công ty Đạm Hà Bắc sai phạm gì mà TTCP phải kiến nghị Bộ Công an vào cuộc?

Ngày 25/5, TTCP thông báo kết luận thanh tra (KLTT) đối với Công ty cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc (Công ty Đạm Hà Bắc). Kết luận đã chỉ ra nhiều dấu hiệu hình sự trong thực hiện Dự án cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc.

 Có dấu hiệu vi phạm hình sự trong đấu thầu 

Theo Thông báo KLTT, Công ty Đạm Hà Bắc là một doanh nghiệp có thương hiệu trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh phân bón, hóa chất, trong đó sản phẩm Urê của Công ty chiếm tỷ trọng chủ yếu trong tổng doanh thu. Giai đoạn 2012-2014 hoạt động kinh doanh đều có lãi nhưng khi Đạm Hà Bắc đầu tư Dự án cải tạo mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc đã xảy ra những vi phạm, khuyết điểm.

Vi phạm đầu tiên là trong đấu thầu lựa chọn Nhà thầu tư vấn lập dự án, mặc dù đã mở thầu nhưng Công ty Đạm Hà Bắc vẫn chấp nhận cho liên danh Nhà thầu WEC-CECO bổ sung Giấy ủy quyền tham dự đấu thầu và bổ sung Giấy đăng ký kinh doanh....

"Do vi phạm quy định của pháp luật về đấu thầu trong lựa chọn Nhà thầu tư vấn lập dự án, tổng mức đầu tư (TMĐT) của dự án được xác định không có căn cứ, cơ sở, không sát thực tế, là nguyên nhân chính dẫn đến sau này Công ty Đạm Hà Bắc không chọn được nhà thầu EPC, phát sinh chi phí 3,571 tỷ đồng; phải điều chỉnh dự án, đấu thầu làm tăng chi phí đầu tư, mất cơ hội khi giá đạm tăng cao, bổ sung 10% thuế GTGT thiết bị nhập khẩu, chịu ảnh hưởng giá than tăng cao, chênh lệch tỷ giá gia tăng là một trong những nguyên nhân dẫn đến Dự án thua lỗ" - thông báo kết luận nêu và cho rằng: "Những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự trong đấu thầu".

KLTT cũng cho biết, trong thẩm định, phê duyệt Dự án năm 2008 (lần 1), Tổng công ty Hóa chất Việt Nam chỉ thẩm định TMĐT dự án, không thẩm định các nội dung khác của Dự án là vi phạm quy định. KLTT nêu rõ: "Mặc dù TMĐT của dự án thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng để xác định nhưng vẫn được Tổng công ty Hóa chất thẩm định phê duyệt (trên 392 triệu USD) là thiếu căn cứ, cơ sở".

Năm 2009, Dự án lại được điều chỉnh TMĐT. Đạm Hà Bắc dù không đủ điều kiện, năng lực nhưng vẫn tự lập Dự án điều chỉnh và được Tổng công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt.

TTCP Kết luận, việc điều chỉnh TMĐT thời điểm này tuy không thay đổi về quy mô, công suất nhưng những nội dung về chi phí thiết bị không được làm rõ nhưng vẫn được Tổng công ty Hoá chất thẩm định, phê duyệt điều chỉnh lên mức gần 569 triệu USD, tăng trên 176 triệu USD (tăng 44,9%) là "thiếu căn cứ, cơ sở, không đúng quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng".

Kiến nghị Bộ Công an điều tra xác minh

Mặt khác, KLTT cũng chỉ ra rằng: Năm 2008 khi thẩm định TMĐT dự án ở mức 392,375 triệu USD, Tổ thẩm định đã nêu: "Dự án sẽ gặp khó khăn khi vốn đầu tư tăng 20% hoặc giá Urê giảm 8%".

Tuy vậy, năm 2009, dự án này lại được điều chỉnh tăng 44,9%, ở mức 568,646 triệu USD. TTCP kết luận: "TMĐT dự án tăng làm tăng chi phí đầu tư, tăng chi phí lãi vay, tăng chi phí sản xuất kinh doanh là một trong nguyên nhân chính dẫn đến Dự án thua lỗ". Những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự về thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 360 BLHS 2015.

Đặc biệt, dự án này khởi công khi chưa có giấy phép xây dựng; chậm tiến độ do phải điều chỉnh dự án, đấu thầu, lựa chọn EPC, giải phóng mặt bằng chậm. Đáng chú ý, Bộ Xây dựng lúc đó đã có ý kiến về điều kiện thực tế vị trí xây dựng dự án, nhưng Đạm Hà Bắc đã không tổ chức khảo sát kỹ… Đến thời điểm thanh tra, các nội dung tranh chấp của Hợp đồng EPC chưa được các bên giải quyết; chi phí đầu tư của Dự án chưa được quyết toán.

Vốn đầu tư có 82,1% là đi vay, dẫn đến chi phí lãi vay lớn, thua lỗ kéo dài. Nhiều nguyên nhân khác cũng khiến cho dự án kém hiệu quả dù những năm đầu có lãi. Kết quả là đến 6/2019 lỗ lũy kế của Đạm Hà Bắc đã lên đến trên 2.887 tỉ đồng.

Thông báo KLTT cũng nêu rõ, Dự án đầu tư cải tạo mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc đã có vi phạm quy định pháp luật trong tổ chức đấu thầu chọn Nhà thầu tư vấn lập dự án, trong thẩm định, quyết định phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, tăng TMĐT dự án.

"Những vi phạm này có dấu hiệu hình sự, gây hậu quả nghiêm trọng, cần phải được xác minh, điều tra làm rõ, xử lý theo quy định của pháp luật" - Thông báo KLTT nêu rõ.

Từ những sai phạm nêu trên, TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, xử lý những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại Dự án đầu tư cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc. Những vi phạm bao gồm: vi phạm trong tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập Dự án; thiếu trách nhiệm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án.