"Cụ" cây sống qua 10 thế kỷ ở làng Bình Đà có gì đặc biệt?

Về làng Bình Đà tìm hiểu về cây trôi cổ thụ 1.000 năm tuổi, mà người dân địa phương thường gọi là cây “Âm - Dương”, chúng tôi được gặp cụ từ Nguyễn Đức Hồng, thủ nhang đền Nội (làng Bình Đà) để nghe kể về một báu vật của làng.

Tại đền Nội, cụ Nguyễn Đức Hồng cho biết: Trước đây, làng Bình Đà có 3 cây trôi cổ thụ. Trong đó có một cây trôi ở phía sau đền Nội đã bị người dân ngả xuống, cắt xẻ ra để làm bàn, làm ghế; xây dựng trường lớp cho học sinh. Gần đây, một cây trôi cổ thụ khác ở trong làng được nhà nước vinh danh là “Cây di sản Việt Nam” và đầu tư để bảo vệ, chăm sóc cây nhưng chỉ được một thời gian ngắn thì cây chết. Nguyên nhân là do cây nằm gần nguồn nước ô nhiễm do chất thải hóa học độc hại mà người dân thải hàng ngày; kết hợp với việc những gia đình gần đó, trong quá trình làm nhà chặt rễ cây, không để rễ cây mọc vào trong nhà, nên cây chết.

Đến nay trong làng chỉ còn duy nhất một cây trôi, vẫn xanh tốt, đứng sừng sứng, hiên nganh giữa cánh đồng, gần khu vực nghĩa trang, thuộc địa phận xóm Chua (xưa gọi là thôn Minh Châu, dịch ra tức là Hòn Ngọc Sáng). Về tuổi thọ, đây là cây trôi sống lâu năm, ước tính phải trên 1.000 năm tuổi. Tương truyền, cây trôi được Sứ quân Đỗ Cảnh Thạc, thời Đinh Bộ Lĩnh trồng làm mốc ranh giới giữa làng Bình Đà và làng Sinh Quả. Cây cao chừng 10m; tán xòe rộng, đường kính hơn 15m; chu vi gốc cây khoảng 8m và phải 6 - 7 người đàn ông trưởng thành ôm mới hết.

Cụ Nguyễn Đức Hồng kể cho biết: Đặc thù của cây trôi là chỉ có 1 thân, nên cây cao và bên trên có nhiều tán; tán cây xòe rộng ra xung quanh, như cái ô. Rễ trùm bám sâu xuống lòng đất. Ngày xưa, xung quanh cây rậm rạp, nhiều cây cối xanh tốt um tùm nên có thời người ta dùng cây trôi làm chòi canh gác và ẩn nấp để chốn quân thù.

Ngày nay, nhiều người vẫn gọi cây trôi làng Bình Đà là cây “Âm - Dương” bởi cây có đặc điểm rất riêng: Hai năm mới ra hoa, kết trái một lần và thường ra hoa vào tháng 12 âm lịch. Điều khác biệt nữa là nếu năm này, một nửa cây phía Đông ra hoa, kết trái thì hai năm sau, nửa cây phía Tây ra hoa kết trái và ngược lại. Đến nay, sau hơn 1.000 năm, cây trôi cổ thụ làng Bình Đà vẫn còn xanh tốt và trở thành nhân chứng lịch sử của người dân trong làng.