Đan Mạch dừng tài trợ: Các nhà khoa học phản ứng

Có thể sai do bất đồng ngôn ngữ?

Ngày 4.6, trao đổi với NTNN, ông Nguyễn Đình Kỳ - Viện trưởng Viện Địa lý, nơi quản lý Dự án “Đánh giá những tác động biến đổi khí hậu đến điều kiện tự nhiên, môi trường và phát triển kinh tế - xã hội ở Trung Trung Bộ Việt Nam” cho biết:

 “Tôi đề nghị cần sớm làm rõ sự việc, nếu có sai trái phải xử lý thật nghiêm minh. Tuy nhiên, hiện thông tin mới chỉ do một đơn vị kiểm toán độc lập đưa ra, có thể do bất đồng về ngôn ngữ hoặc bên kiểm toán chưa hiểu rõ các quy trình của dự án dẫn đến những kết quả trên. Nếu không làm rõ sự việc, các nhà khoa học chẳng còn hứng thú với việc nghiên cứu, phát minh các sáng kiến, ý tưởng ứng phó với biến đổi khí hậu nữa”.

Cán bộ khoa học Đan Mạch và Việt Nam nghiên cứu thực địa dự án “Biến đối khí hậu và các hệ sinh thái vùng cửa sông của Việt Nam”.

Ông Kỳ cũng cho biết, sự việc cụ thể đúng sai thế nào cần chờ kết luật cuối cùng vào ngày 6.6 tới, khi đại diện Đại sứ quán Đan Mạch và Chính phủ Việt Nam làm việc trực tiếp với cơ quan quản lý dự án.

Trước đó, như NTNN đã đưa tin, trong tuần này, Bộ KHCN, đơn vị điều phối dự án sẽ phối hợp với Đại sứ Quán Đan Mạch làm việc trực tiếp với các dự án, đồng thời sẽ có khảo sát thực tế để đi đến kết luận cuối cùng đối với 3 dự án phía Đan Mạch tài trợ.

Bà Phan Thị Cẩm - cán bộ tài vụ thuộc Viện Hải dương học là thành viên của Dự án “Biến đổi khí hậu và các hệ sinh thái vùng cửa sông của Việt Nam” bức xúc: “Kiểm toán là phải có chứng cứ đúng - sai rõ ràng mới đủ sức thuyết phục. Mới chỉ căn cứ trên các chứng từ của kế toán, trong khi dự án chưa kết thúc để phỏng đoán là không chính xác, làm ảnh hưởng tới uy tín của Viện Hải dương học và Viện Khoa học Việt Nam”.

Chi tiết các khoản chi “sai”

Trong khi đó, các tài liệu mà Hãng tư vấn độc lập PriceWaterhouseCoopers (PWC) công bố rộng rãi cho thấy, những con số chi sai chênh lệch khá lớn. Đáng chú ý, cả 3 dự án phần sai sót được chỉ ra phần lớn là liên quan đến tiền lương, tiền thù lao chi không có chứng từ.

Trong đó, có trường hợp 2 hợp đồng với nhân viên nghiên cứu của Dự án “Tác động của biến đổi khí hậu đến biến đổi sử dụng đất và thay đổi sinh kế cộng đồng ở đồng bằng sông Hồng” có giá trị 1 tỷ đồng chỉ để kiểm tra tài liệu và thu thập và xử lý dữ liệu.

Gần 270 triệu đồng được ghi trong sổ nhưng không thực chi, gần 180 triệu đồng được ghi là chi trả cho tư vấn viên nhưng thực tế là không thuê tư vấn, và rất nhiều khoản chi nhỏ như thuê hội trường tổ chức hội thảo 27 lần, song mỗi lần đều đội giá lên 2 triệu đồng so với thực tế. Ngoài ra, còn một khoản 857 triệu đồng đã được tạm ứng cho 4 nhân viên mà không có mục đích rõ ràng và các khoản ứng này đã được quyết toán sau một năm.

Với Dự án “Đánh giá những tác động của biến đổi khí hậu đến điều kiện tự nhiên, môi trường và phát triển kinh tế - xã hội ở Trung Trung Bộ VN” do Viện Địa lý thuộc Viện Khoa học - Công nghệ VN thực hiện, hơn 5,3 tỷ đồng đã bị chi sai. Trong đó gần 500 triệu đồng là tiền lương và thù lao bao gồm các khoản bồi dưỡng, nhân viên dự án được hưởng hai lương của cả dự án và của viện. Ngoài ra, hơn 1,4 tỷ đồng cho các khoản học bổng giáo dục nhưng không có quy trình lựa chọn rõ ràng...

Trong báo cáo, tư vấn trưởng của Cơ quan Đảm bảo chất lượng viện trợ phát triển Đan Mạch Tine Lunn cũng nhấn mạnh đến Dự án “Biến đổi khí hậu và các hệ sinh thái vùng cửa sông của VN”, tổng cộng khoảng 1,3 tỷ đồng đã bị chi sai. Trong đó, hơn 845 triệu đồng là học bổng thưởng cho con gái của điều phối viên dự án (ông Nguyễn Ngọc Lâm - cán bộ Viện Hải dương học) do giám đốc dự án duyệt mà không qua lựa chọn ứng viên.

Về những chi tiết mà PWC cho là sai phạm, PGS - TS Nguyễn Ngọc Lâm cho biết: “Chúng tôi đã gửi báo cáo cho Đan Mạch và được đánh giá khá tốt bởi phản biện độc lập quốc tế và phản biện quốc tế có đề nghị dự án nên được tiếp tục”.

Về học bổng cho con gái mình, ông Lâm khẳng định: “Viện trưởng là người cấp quyết định cử đi học.  Sau khi kinh phí và nội dung sử dụng kinh phí được phê duyệt bởi Đan Mạch, dự án chỉ kết hợp với Viện ra “thông báo tài trợ” đào tạo thạc sĩ tại nước ngoài với các điều kiện rõ ràng...

Về chi phí quản lý bị khai khống, theo ông Lâm báo dịch từ OVERPAID là “khai khống” là sai ý nghĩa hoàn toàn. Từ OVERPAID ở đây là các chi phí vượt mức cho phép, ví dụ như mục này chỉ được chi 10 đồng, nhưng chi đến 12 đồng, về nguyên tắc dự án sẽ không chi trả 2 đồng bị vượt.

Phi Long - Thúy Đăng