Điều đặc biệt về phong tục gói bánh chưng đen dịp Tết của người Thu Lao

Mùng 1 Tết, chị Sơn mới bắt đầu gói bánh chưng.

Theo chị Thèn Thị Sơn (ở xã Na Hối, Bắc Hà, Lào Cai), khác với người kinh, hằng năm người Thu Lao trưa mùng 1 mới bắt đầu gói bánh chưng đen (bánh gù) đón Tết nguyên đán, mùng 2 mới cho bánh lên bàn thờ Tết.

Cũng giống như các dân tộc khác, ngày Tết, ngoài những đồ vật như gà, lợn… thì bánh chưng đen là món không thể thiếu trong mâm cúng của người Thu Lao. Người Thu Lao quan niệm, ngày tết, nhà nào không có bánh chưng năm đó sẽ không được tổ tiên phù hộ, làm ăn thất bát, mùa màng không bội thu.

 Màu đen của bánh chưng được làm từ tro của vỏ cây núc nác rồi trộn với gạo.

Chia sẻ về phong tục này, chị Sơn cho biết, chị là dân tộc Nùng nhưng kết hôn với anh Thèn Văn Thắng (dân tộc Thu Lao, ở Nàn Sán, Si Ma Cai), bởi vậy mọi phong tục tập quán chị đều phải theo gia đình nhà chồng.

Sáng mùng 1 Tết, người Thu Lao không ăn mặn mà ăn chay. Bởi vậy, nhiều gia đình không làm mâm cơm canh mà làm bánh trôi nước để cúng ông bà tổ tiên.

Sau khi tục cúng chay hoàn tất, mọi người trong gia đình quây quần, cùng nhau thưởng thức đồ chay do chính tay mình làm.

Thưởng thức đồ chay xong, mọi người trong gia đình vẫn đón Tết bình thường. Đến khoảng 1h chiều mùng 1 Tết mọi người mới bắt đầu gói bánh chưng.

“Chúng tôi không gói bánh chưng vuông như người kinh mà gói bánh chưng đen hay còn được gọi là bánh gù. Khi cắt bánh ra bên trong bánh là màu đen, nhân đỗ, thịt, thơm phúc”, chị Sơn chia sẻ.

Theo chị Sơn, bánh chưng đen được làm bằng gạo nếp truyền thống hạt tròn to lại vừa thơm, vừa dẻo. Để chuẩn bị cho việc gói bánh chưng mọi người phải rửa lá từ năm trước chờ đến đúng trưa mùng 1 mới bắt đầu gói bánh.

Những chiếc bánh chưng đen vừa được gói xong.

Màu đen của bánh chưng được làm từ tro của vỏ cây núc nác. Vỏ cây được phơi khô, đốt thành tro và nghiền mịn. Sau khi gạo ngâm nước, vo kỹ, vớt ra đem trộn với bột tro sao cho những hạt gạo tròn mẩy được bao bọc bởi màu đen của lớp tro mịn.

“Nhân bánh và thịt lợn của bánh chưng đen cũng giống với bánh chưng truyền thống”, chị Sơn nói.

4h chiều chị Sơn luộc bánh đến sáng mùng 2 vớt bánh rồi đặt lên ban thờ.

Chỉ vào chiếc bánh chưng vừa gói, chị Sơn bảo, thông thường, bánh chưng đen có đường kính khoảng 7cm, dài khoảng 12 đến 15cm. Sau khi hoàn tất thủ tục gói bánh, 4h chiều chị Sơn bắt đầu cho lên bếp nổi lửa để đến sáng mùng 2 vớt bánh rồi đặt lên ban thờ.

“Phong tục gói bánh chưng mùng 1 Tết có từ ngày xưa do ông bà truyền lại, với mong muốn mang may mắn, no ấm cho cả năm nên tôi cũng làm theo”, chị Sơn kể.

Chị Sơn cho hay, đến mùng 2 Tết, người Thu Lao mới bắt đầu tổ chức đón Tết. Trên bàn thờ tổ tiên của mỗi gia đình đều có bánh chưng đen, thịt lợn, thịt gà đã được chế biến sẵn cùng bánh trôi nước để cúng ông bà tổ tiên.