Đồng thuận nhỏ, bất đồng lớn

EU và Trung Quốc mới lại tiến hành gặp gỡ cấp cao trực tiếp.

Những đồng thuận có được giữa hai bên chỉ về những chuyện nhỏ nhặt trong mối quan hệ song phương còn bất đồng quan điểm và xung khắc lợi ích vẫn chưa được khắc phục lại mang tính nguyên tắc và cơ bản. Cuộc gặp cấp cao này chưa giúp hai bên cải thiện được quan hệ hợp tác song phương, nhưng cũng lại không làm cho mối quan hệ này xấu đi hoặc thêm trắc trở. 

Lẽ ra, nó phải thành công rực rỡ vì hai bên đều có lý do chính đáng để làm cho cuộc gặp rất thành công. Sau 4 năm, EU và Trung Quốc mới lại tiến hành gặp gỡ cấp cao trực tiếp, mà lại còn đúng vào dịp kỷ niệm 25 năm ngày hai bên thiết lập khuôn khổ diễn đàn gặp gỡ cấp cao này và 20 năm ngày hai bên ký thoả thuận về quan hệ đối tác chiến lược. Kết quả của cuộc gặp cấp cao vừa rồi vì thế thật sự không tương xứng với ý nghĩa của dịp kỷ niệm. 

Tại Bắc Kinh, Trung Quốc và EU nhất trí tăng cường hợp tác trên lĩnh vực chống biến đổi khí hậu trái đất, y tế và chăm sóc sức khoẻ, thành lập nhóm làm việc chung về kiểm soát xuất khẩu, xác định những tiêu chí và tiêu chuẩn chung cho việc phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, đảm bảo an ninh dữ liệu, nối lại gặp gỡ và tiếp xúc ở mọi cấp độ giữa người dân và chuyên gia khoa học giữa hai nước...... Tất cả những thoả thuận này đều thuộc diện nếu có được thì rất tốt và có tác dụng tích cực nhưng hoàn toàn không thể đủ để đưa lại bước chuyển biến mang tính chất và tác dụng khai thông đột phá cho mối quan hệ giữa hai nước. 

Trong ba vấn đề vướng mắc lớn nhất giữa EU và Trung Quốc hiện tại, hai bên cách biệt nhau trong nhận thức, quan điểm và lợi ích sau cuộc gặp cấp cao như trước đấy.

Vấn đề thứ nhất là quan hệ của từng bên với Nga và Trung Quốc. EU và Trung Quốc gặp nhau song phương nhưng Nga và Mỹ ẩn hiện ở phía sau và ám ảnh cuộc gặp. EU thôi thúc Trung Quốc không ủng hộ Nga trong cuộc chiến ở Ucraine giữa Nga và Ucraine trong khi Trung Quốc nhìn nhận EU cùng bè cùng phe với Mỹ tăng cường chiến tranh thương mại, cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc và kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc. Cả trong thời gian tới mà chắc chắn không thể ngắn, vấn đề này vẫn dai dẳng tồn tại và phát tác chứ chưa thể được hai bên giải quyết tạm thời hay dứt điểm.

Vấn đề thứ hai là xung khắc kinh tế và thương mại giữa EU và Trung Quốc. Cụ thể ở đây không những chỉ có chuyện bên này áp thuế quan bảo hộ thương mại đối với bên kia từ lâu nay mà trước hết là việc EU đòi Trung Quốc mở cửa thị trường cho doanh nghiệp của EU trong khi Trung Quốc cáo buộc EU hạn chế phạm vi hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp của Trung Quốc ở EU và thậm chí còn cả bài xích hàng hoá, sản phẩm của Trung Quốc. Bất đồng quan điểm ở đây cũng rất sâu sắc và xung khắc lợi ích ở đây cũng rất cơ bản nên cả vấn đề này vẫn tiếp tục là gánh nặng lâu dài đối với mối quan hệ giữa EU và Trung Quốc.

Vấn đề thứ ba vừa nan giải lại vừa nhạy cảm không kém là chuyện dân chủ, nhân quyền và nhà nước pháp quyền ở Trung Quốc, ở Hồng Công, ở vùng Tân Cương, vấn đề Đài Loan và khu vực Biển Đông. Tại lần gặp gỡ cấp cao này, Trung Quốc và EU tránh tranh luận to tiếng hay gay gắt phê trách nhau về những chủ đề nội dung trên nhưng biểu lộ khác biệt nhau rất xa về nhận thức và cách tiếp cận giải pháp.

Vì đã được dự đoán trước nên kết cục như thế của cuộc gặp cấp cao này giữa EU và Trung Quốc không gây bất ngờ. Trong thời gian tới, mối quan hệ song phương này nhiều khả năng sẽ không xảy ra đột biến, không xấu thêm đi nhưng cũng chưa thể khá hơn. Cả hai phía sẽ đều tiếp tục chủ ý vừa không thoát nhau vừa nỗ lực giảm rủi ro từ việc buộc vẫn phải hợp tác với nhau.