Đừng hiểu nhầm “cơ chế đặc thù” của TP.HCM là... “đặc thù thu thuế”

Một trong những vấn đề khiến người dân TP.HCM lo lắng là việc thành phố (TP) được thí điểm tăng mức thuế suất với một số lĩnh vực không quá 25% so với thuế suất hiện hành. Đặc biệt, TP được quyết định áp dụng phí, lệ phí chưa có trong danh mục khiến người dân lo lắng các khoản này sẽ “đổ” vào người dân.

TP.HCM chính thức có cơ chế thông thoáng để tạo ra dòng tiền và đóng góp nhiều hơn cho ngân sách (Ảnh: IT)

Về vấn đề này, theo PGS.TS. Nguyễn Khắc Quốc Bảo, Trưởng Khoa Tài Chính, Đại học Kinh Tế TP.HCM, nếu xét về cơ chế cho TP.HCM tăng thuế suất, quyết định áp dụng phí, lệ phí chưa có trong danh mục... thì về mặt quan điểm đã tạo cho TP.HCM một “chiếc áo” rộng hơn về cơ chế. Song về mặt tiểu tiết thì có vẻ như những nhà hoạch định chính sách chỉ tập trung vào việc giúp TP.HCM thu thuế được nhiều hơn.

“Theo tôi biết, tổng mức thuế dự kiến mà TP.HCM phải nộp cho ngân sách trong năm 2018 là 347.000 tỷ đồng, nghĩa là một ngày “mở mắt ra” TP đã phải đóng hơn 1.000 tỷ đồng. Vì vậy, người dân mới đặt câu hỏi, phải chăng chính sách này mở đường cho TP.HCM có thể thu một loạt các loại thuế, phí vượt trần chứ không phải thực sự tạo động lực. Hay nói ngắn gọn là mọi người vẫn chưa thấy được việc tận dụng cơ chế này để tạo ra hiệu quả mà mới thấy được ở việc thu thuế”, ông Bảo nói.

Cũng theo ông Bảo, TP.HCM là nguồn đóng thuế lớn của cả nước, mà nguyên tắc của thuế trên thế giới này là phải bồi dưỡng nguồn thu. Chúng ta phải tạo cho nguồn thu thuế tăng trưởng, phát triển thì số thu sẽ lớn hơn chứ không phải cứ đè ra mà thu. Ví dụ như một cái cây, có chăm bón thì mới có sản lượng chứ nếu cứ vặt vô tội vạ thì một ngày nào đó sẽ khô kiệt.

“Ở đây, cơ chế chính sách của TP.HCM phải tạo cho doanh nghiệp một môi trường kinh doanh tốt, có sức cạnh tranh không chỉ với DN trong nước mà với cả nước ngoài. Nếu DN được tạo điều kiện nâng cao chất lượng, giá thành tốt để xuất khẩu mạnh thì ngân sách đóng cho chính quyền mới tăng chứ không chỉ dựa vào thu thuế”, ông Bảo khẳng định.

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế, Tiến sỹ - Luật sư Bùi Quang Tín, CEO Trường Doanh nhân Bizlight cho rằng, việc áp thuế tài sản thì TP.HCM hiện nay chưa được áp dụng nhưng xét về phí và lệ phí thì Quốc Hội đã cho phép TP.HCM tự chủ tài chính, tức là sẽ đánh giá tương quan giữa nguồn thu và nguồn chi của ngân sách Nhà nước.

“Việc áp dụng cơ chế này giúp TP đánh giá lại thực tế trong nguồn thu của mình hiện nay thiếu là thiếu thế nào, cũng như nguồn chi ngoài việc giữ lại 18 đồng (18%) trong 100 đồng ngân sách, chúng ta còn thiếu hụt như thế nào để có đánh giá toàn diện và sẽ tăng thuế nào, phí nào chứ chưa chắc đã áp dụng ngay đâu. TP.HCM sẽ đánh giá và lấy ý kiến của người dân thông qua Hội đồng Nhân dân TP để sau đó có cách tính thuế, phí phù hợp chứ không phải muốn tăng sao thì tăng”, ông Tín phân tích.

Ở một khía cạnh khác, TS Huỳnh Thế Du, Giám đốc Chương trình Thạc sĩ Chính sách công, Đại học Fullbright Việt Nam cho rằng, việc ngân sách của TP.HCM quá thấp hiện nay là không hợp lý. Do đó, việc đề xuất các giải pháp, cơ chế cho phép TP.HCM khai thác các nguồn lực, gia tăng nguồn thu ngân sách cho mục tiêu phát triển là rất cần thiết.

Tuy nhiên, theo TS Huỳnh Thế Du, việc TP.HCM chưa được phép đánh thuế bất động sản cũng không ảnh hưởng nhiều bởi theo tính toán, nếu được chấp thuận thì mức thu thuế bất động sản như chỉ vào khoảng 3.000 - 5.000 tỷ đồng/năm (tương đương 0,3 - 0,5% GRDP). Cho nên, không nên quá kỳ vọng vào thuế bất động sản. Riêng việc kỳ vọng vào kết quả huy động vốn từ xã hội thông qua HFIC (Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước TP.HCM) cũng không mấy khả thi vì muốn hiệu quả thì HFIC cần tổng tài sản lên đến hàng chục tỷ USD. Song HFIC hiện nay chỉ  có tổng tài sản bằng hơn 1% GDP của TP.HCM nên về cơ bản không có vai trò nhiều.

“Giải pháp tốt nhất là tăng tỷ lệ điều tiết ngân sách Trung ương cho TP.HCM từ 18% hiện nay lên 23% như trước nhưng điều này là không thể xảy ra. Vì vậy, giải pháp đột phá cần tính tới là “đặc khu kinh tế”. Hiện nay, nếu có thể xây dựng Thủ Thiêm và vùng lân cận thành một đặc khu kinh tế như phố Đông của Thượng Hải thì có thể tạo ra cú hích, kích kinh tế TP.HCM phát triển”, TS Du, đề xuất.