Hé lộ vụ thủ tiêu "nhà khoa học điên" của chế độ Pinochet

Trưa ngày 15/11/1992, một người đàn ông trạc tuổi 45, vẻ mặt hoảng hốt, chạy đến trình báo tại đồn cảnh sát địa phương sau khi nhảy ra từ cửa sổ một căn hộ ở thành phố du lịch Parque del Plata của Uruguay. Gặp viên cảnh sát trực ban, ông ta hét lớn: “Tôi là công dân Chile đang bị bắt giữ bởi quân đội Uruguay và mật vụ Chile ”.

Để chứng minh cho lời nói của mình, ông ta lấy ra từ chiếc giày ở chân phải một chứng minh thư bọc nhựa và khai với viên cảnh sát trực ban là mình tên Eugenio Berrios, một nhà khoa học làm việc dưới chế độ của nhà độc tài Augusto Pinochet từ năm 1973 đến năm 1990. Ông ta cho biết mình bị bắt cóc đưa từ Chile đến Uruguay để bí mật quản thúc nhằm đối phó với các cuộc điều tra của Tòa án Chile về các hoạt động tội ác của chế độ Pinochet. Nếu không được cảnh sát Uruguay bảo vệ, có thể ông ta sẽ bị thủ tiêu để bịt đầu mối.

Trong khi Berrios đang ẩn náu tại đồn cảnh sát, thì quân đội thành phố Parque del Plata ra lệnh báo động về sự biến mất của nhà khoa học người Chile này. Đến 15 giờ thì họ mới phát hiện ra dấu vết của Berrios nên liền yêu cầu cảnh sát giao nộp. Do bị từ chối, quân đội ra lệnh bao vây đồn cảnh sát và yêu cầu nếu không giao Berrios sẽ tổ chức tấn công để bắt giữ cho bằng được Berrios. Tình hình căng thẳng đến nỗi dân chúng sinh sống gần đó phải đóng cửa kín mít hay bỏ đến nơi khác do lo ngại chạm súng giữa quân đội và cảnh sát sẽ xảy ra. Vụ việc chỉ được giải quyết khi Đại tá Ramon Rivas, chỉ huy cảnh sát Uruguay có mặt tại hiện trường và ra lệnh cho viên chỉ huy đồn cảnh sát giao nộp ngay Berrios cho quân đội.

Căng thẳng được giải tỏa, nhưng vụ việc lại trở thành đề tài khai thác và thổi phồng quá mức của các phương tiện truyền thông vào ngày hôm sau để trở thành một sự kiện. Cũng từ đó, không còn ai nghe đến cái tên hoặc trông thấy Berrios nữa, cho dù gia đình nhiều lần yêu cầu Chính phủ Chile can thiệp và cả tự tổ chức tìm kiếm.

Eugenio Berrios sinh năm 1947 tại thành phố Antonio ở miền Bắc Chile trong một gia đình trí thức. Năm 1965, sau khi tốt nghiệp trung học, Berrios học ngành khoa học kỹ thuật tại Đại học Santiago với ước mong sẽ trở thành một nhà hóa học. Do học giỏi nên Berrios nhận được học bổng nghiên cứu sinh tại Viện đại học Nam California, Mỹ. Năm 1972, Berrios quay về Chile và được nhận vào làm việc tại Ủy ban Nghiên cứu khoa học quốc gia. Năm 1973, khi tướng Pinochet làm đảo chính lật đổ chính phủ dân cử của Tổng thống Alliende, Berrios thoát khỏi các chiến dịch thanh trừng đẫm máu. Nhưng may mắn này lại biến thành cái rủi cho cuộc đời của nhà khoa học trẻ tài năng này khi được cơ quan mật vụ khét tiếng tàn bạo của chế độ Pinochet là DINA tuyển dụng.

Nhiệm vụ của Berrios, được đích thân Đại tá Manuel Cotreras, chỉ huy DINA, giao là nghiên cứu chế tạo các loại chất nổ, chất độc, khí độc để giết hại bất kể ai được xem là kẻ thù của chế độ Pinochet. Nhằm tạo điều kiện làm việc cho Berrios, DINA bí mật cho xây dựng tại khu rừng Lo Curro, cách thủ đô Santiago 30km, một phòng nghiên cứu có tên gọi Quetropilla được canh gác cẩn mật ngày đêm. Tại đây, Berrios và các nhân viên thuộc quyền đã chế tạo khí độc sarin nén trong bình xịt, thuốc độc dạng viên và ống, các loại chất nổ được sử dụng như vũ khí giết người. Một số tù nhân chính trị đã được DINA đưa đến phòng nghiên cứu Quetropilla để Berrios thử nghiệm trên người về hiệu quả của khí độc và các loại chất độc đã được chế tạo. Với các hành vi tội ác này, Berrios còn được gọi dưới cái tên “Nhà khoa học điên” để ví với hành động tàn bạo tương tự của tên bác sĩ đồ tể Joseph Mengele của phát xít Đức thời Chiến tranh thế giới thứ II.

Tháng 9/1975, khi DINA triển khai chiến dịch thanh trừng quốc tế đẫm máu có tên gọi Condor, Berrios được lệnh chế tạo một số loại vũ khí đặc biệt phục vụ cho các toán sát thủ của DINA hoạt động ở nước ngoài như bình xịt khí độc sarin, lọ nước hoa có chứa khí độc và thuốc độc, kim tiêm có chứa thuốc độc được bắn từ súng ở cự ly ngắn, một số vật dụng cá nhân có gắn chất nổ cực mạnh...

Năm 1976, DINA từng sử dụng một lọ nước hoa có chứa khí độc sarin để giết hại cựu Bộ trưởng Ngoại giao Chile Orlando Letelier sống lưu vong tại Mỹ nhưng không thành nên liền chuyển sang dùng phương pháp đánh bom cài. Thế nhưng, một bình xịt có chứa chất độc sarin được chế tạo bởi Berrios đã giết hại Mario Aquenorosco, một chính trị gia Chile sống lưu vong tại Italia vào tháng 3/1978. Theo điều tra của Tòa án tối cao Chile sau này, đã có ít nhất 150 công dân Chile, chủ yếu là tù chính trị, chính trị gia sống lưu vong đã bị giết hại bởi các loại vũ khí và cả trong các cuộc thử nghiệm của Berrios.

Năm 1991, khi Chile trở lại với tiến trình dân chủ và quyết tâm làm sáng tỏ hành vi tội ác của chế độ Pinochet trước đó, Berrios bị câu lưu điều tra bởi Tòa án tối cao Chile với tư cách là nhân chứng và tội phạm. Lo ngại những khai báo của Berrios sẽ trở thành chứng cứ tố cáo tội ác của mình nên tướng Pinochet, tuy đã thôi làm tổng thống nhưng vẫn giữ chức Tổng Tư lệnh quân đội, bí mật ra lệnh cho tình báo quân đội giấu kín tông tích của Berrios bằng cách đưa nhà khoa học này đến quản thúc tại Argentina.

Thế nhưng, vào tháng 2/1992, khi Đại úy Carlos Herrera, một thành viên của nhóm áp giải Berrios bị Interpol bắt giữ tại Argentina vì liên quan đến một vụ giết người tại Mexico , Pinochet liền can thiệp với quân đội Uruguay để giải giao Berrios đến thành phố Parque del Plata rồi quản thúc trong một căn hộ. Biết chắc một ngày không xa, mình sẽ bị thủ tiêu để bịt đầu mối nên vào trưa ngày 15/11/1992, lợi dụng sự lơ là của lính bảo vệ, Berrios nhảy qua cửa sổ căn hộ rồi chạy thục mạng đến cầu cứu tại đồn cảnh sát địa phương. Thế nhưng, chỉ vài giờ sau, để tránh một cuộc chạm súng, cảnh sát đành trao trả Berrios lại cho quân đội Uruguay .

Sự kiện về vụ trốn chạy của Berrios và căng thẳng giữa quân đội và cảnh sát tại Parque del Plata liền trở thành tai tiếng khi các phương tiện thông tin đại chúng đồng loạt đưa tin khiến Tổng thống Uruguay Luis Alberto Lacalle phải rút ngắn chuyến công du ở Anh để quay về lại Uruguay giải quyết vụ việc. Sự kiện quân đội Uruguay bao che cho một nhân chứng và có thể là tội phạm bị cáo buộc bởi Tòa án tối cao Chile đã khiến Tổng thống Lacalle cách chức hàng loạt tướng lĩnh quân đội và yêu cầu trục xuất Berrios và các nhân viên tình báo quân đội Chile về lại Chile . Và cũng kể từ đó, Berrios cũng biến mất. Vậy thì Berrios đã được đưa đi đâu?

Vào ngày 12/4/1995, hai ngư dân phát hiện một chiếc túi nylon màu đen trong đó có chứa xác một người đã bị phân hủy từng phần tại một hốc đá ở vùng biển El Pinar, cách thủ đô Montevideo của Uruguay 25km liền báo tin cho cảnh sát. Giám định pháp y cho biết nhiều xương tay, xương chân của xác chết bị gãy có thể do bị tra tấn hay bị đánh đập, ở  xương sọ có hai lỗ nhỏ do đạn súng ngắn gây ra. Sử dụng kỹ thuật phác thảo chân dung dựa theo xương đầu, các chuyên viên pháp y nhận thấy gương mặt nạn nhân rất giống gương mặt của Berrios. Giám định ADN cho kết quả đúng nạn nhân là “Nhà khoa học điên” Eugenio Berrios được cho là đã bị trục xuất khỏi Uruguay vào tháng 12/1992.

Theo các giám định viên, Berrios có thể đã bị giết chết vào tháng 3/1993. Từ kết quả điều tra của nhà chức trách Uruguay , Tòa án tối cao Chile tiến hành điều tra để tìm ra thủ phạm đã giết hại Berrios. Các kết quả điều tra được công bố vào tháng 7/2001 cho biết, Berrios đã không được trục xuất về lại Chile như theo lệnh của Tổng thống Lacalle mà bị giam giữ bí mật tại một nơi nào đó trên lãnh thổ Uruguay . Vào tháng 3/1993, tướng Pinochet có chuyến viếng thăm đột xuất đến Uruguay với tư cách cá nhân nhưng lại mang theo đến 12 nhân viên bảo vệ, toàn là cựu nhân viên mật vụ DINA. Tại Uruguay, một mặt Pinochet xác định với Tổng thống Lacalle là Berrios đã được an toàn đưa về lại Chile, nhưng mặt khác lại ra lệnh cho các nhân viên bảo vệ giết chết Berrios cho vào túi nylon rồi ném xuống vùng biển El Pinar của Uruguay để thủ tiêu.

 Việc làm sáng tỏ vụ mất tích của Eugenio Berrios là một trong những chứng cớ để buộc tội Pinochet nhưng nhiều người cho rằng “Nhà khoa học điên” Eugenio Berrios xứng đáng phải lĩnh hậu quả về hành vi tội ác của ông ta đối với nhân dân Chile