Khám phá căn nhà Bá Kiến uy quyền một thời trong truyện Chí Phèo sau 1 thế kỷ

Dạo bước khám phá ngôi nhà có 112 năm tuổi đời này, du khách như được bước vào một chuyến du hành thời gian ngắn trở về miền Bắc những năm đầu của thế kỷ trước.

Tác phẩm Chí Phèo của cố nhà văn Nam Cao không chỉ là một phần của ký ức biết bao học sinh với môn Văn mà còn là nguồn cảm hứng cho nhiều dự án nghệ thuật, từ MV ca nhạc đến hài kịch, phim ảnh… Ít người biết câu chuyện tưởng như hư cấu này thực chất vẫn còn sót lại những di tích có thật.

Nhân vật Bá Kiến cũng như ngôi nhà xảy ra những mâu thuẫn đưa đến cao trào của tác phẩm được xây dựng dựa trên một nguyên mẫu có thật. Ngôi nhà tọa lạc trên một khu đất rộng chừng 900m2, xưa gọi là làng Đại Hoàng (xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam), nay được biết đến với cái tên làng Vũ Đại.

Ngôi nhà được xây dựng vào năm 1910 bởi bàn tay của 20 người thợ tài hoa làm nghề mộc ở phủ Lý Nhân trong suốt gần 1 năm. Chủ nhân đầu tiên của cơ ngơi này là một lái buôn giàu có - cụ Trần Duy Hạnh.

Mang phong cách kiến trúc truyền thống của khu vực Bắc bộ, ngôi nhà được dựng theo kiểu 3 gian truyền thống, gồm 4 hàng cột với tổng cộng 16 cây cột lim. Vào thời ấy, đây là ngôi nhà gỗ đặc biệt công phu mà khắp cả phủ Lý Nhân và các tỉnh lân cận không một nơi nào có. Tất cả gỗ trong nhà đều được làm bằng gỗ lim với các họa tiết chạm khắc chữ nho, hình rồng phượng đầy uy nghi, quyền thế trên các cột, kèo,…

Vào những ngày tháng hoàng kim nhất, ngôi nhà chứa đầy đồ vật có giá trị như tranh, ảnh, hoàng phi, câu đối cổ… Nhưng theo thời gian cùng việc qua tay nhiều đời chủ mà bị bán dần đi và bị mối mọt làm hư hỏng. Chưa kể, địa điểm còn từng suýt bị “khai tử” khi có người có ý định mua lại căn nhà để xẻ gỗ bán, hay như lần Pháp định đốt phá, may mắn cả hai lần đều có sự can ngăn kịp thời.

Cùng nhờ vậy, căn nhà Bá Kiến cứ thế tồn tại theo năm tháng, trải qua nhiều thăng trầm để tồn tại đến ngày nay và trở thành một “báu vật” của làng Vũ Đại, địa điểm tham quan nổi bật mỗi khi nhắc về Hà Nam.

Dù đã qua rồi cái thời huy hoàng của một cơ ngơi đồ sộ, quyền thế, nhưng nét cổ kính của căn nhà Bá Kiến cùng giá trị văn hóa mà mỗi góc tường, vách đất ở đây mang lại vẫn đủ sức thu hút du khách dừng chân để chiêm ngưỡng.

Những bức tường làm bằng gạch nung từ rơm trải qua hơn một thế kỷ vẫn còn giữ nguyên sự vững chãi, không chút bong tróc. Cùng với đó phần mái lợp bằng ngói ta cũng chưa từng bị dột nóc hay phải tu bổ. Đặt từng bước chân quanh căn nhà Bá Kiến, một miền quá khứ xa xưa như thoáng hiện về trong mắt du khách, đưa tác phẩm Chí Phèo trở nên chân thật hơn bao giờ hết.

Bên cạnh việc khám phá kiến trúc ngôi nhà, du khách có thể đi dạo xung quanh làng để ghé thăm những cơ sở làm nghề cá kho làng Vũ Đại nổi tiếng - thức đặc sản nức tiếng của vùng.