Khoa bảng

Không chỉ nổi tiếng võ nghệ, dòng họ Nghiêm ở Quan Độ, xã Văn Môn, huyện Yên Phong (tỉnh Bắc Ninh) còn được biết với hai nhà khoa bảng lừng danh: Nghiêm Phụ và Nghiêm Ích Khiêm.

Vũ Miên sinh năm Mậu Tuất trong gia đình có truyền thống hiếu học khoa bảng, làng Xuân Lan thuộc tổng Lâm Thao, huyện Lương Tài, xứ Kinh Bắc xưa (nay là thôn Ngọc Quan, xã Lâm Thao, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh). Dòng họ Vũ của Vũ Miên có gốc từ làng Mộ Trạch (xã Tân Hồng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương) là dòng họ khoa bảng...

Phù Lưu xưa là 1 trong 7 xã của tổng Phù Lưu, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn (TP Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh) với chợ Giàu-một làng buôn nổi tiếng xứ Bắc. Làng có các dòng lớn như: họ Hoàng, họ Chu Tam, họ Lê Trần, họ Nguyễn Huy, họ Nguyễn Công, họ Nguyễn Phó bảng...Tiêu biểu là họ Chu Tam với truyền thống hiếu học, làm quan...

Trong gần 50 năm làm quan, Cử nhân Ngô Trọng Tố trải qua các chức vụ từ nhỏ đến lớn trong triều đình nhà Nguyễn.

Là một trong sáu người được mệnh danh là "Lục phụng bất tề phi" của Quảng Nam, Phạm Như Xương còn là nhà khoa bảng đỗ cao nhất của xứ Quảng xưa.

Dưới thời phong kiến, huyện Thạch Thất (TP Hà Nội) có 30 vị đỗ đại khoa, riêng làng Hương Ngải có 6 vị là: Liêu Hiến Chương, Liêu Hiến Quang, Đỗ Thê, Đỗ Hịch, Phí Thạc và Nguyễn Đăng Huân.

Người xưa có câu “Đông Cổ Am, Nam Hành Thiện”, tức ở xứ Đông vùng Hải Phòng có làng Cổ Am học giỏi, Sơn Nam Hạ vùng Nam Định có làng Hành Thiện nức tiếng. Nếu như làng Hành Thiện vẻ vang với khoa bảng họ Đặng, thì Nam Định còn một dòng họ nổi danh không kém – họ Nguyễn Cựu Hào.

Tiến sĩ Nguyễn Viết Thứ vì cứu bạn khỏi tội làm voi bị chết mà được trả ơn bằng ngôi nhà gỗ, hoàn thành chỉ sau một đêm.

Với quan niệm người đỗ đầu khoa thi đình là Trạng nguyên nên khi Nguyễn Đăng mất, người ta lập đền thờ gọi là đền Trạng nguyên. Còn như khẩu khí dân gian thì quen gọi ông với cái tên gần gũi chân quê: Trạng Tỏi (tức là ông trạng làng Tỏi)...

Thôn Đông, xã Đào Viên (Quế Võ) là một vùng quê nổi tiếng ở Bắc Ninh, bởi thành tích khoa bảng rực rỡ với 6 vị đại khoa trong gần 150 năm.