Khoa bảng

Cách thủ đô Hà Nội hơn 60km, ngôi làng Ngọc Quan thuộc xã Lâm Thao, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh là nơi có tinh thần hiếu học được rất nhiều người biết tới. Có thể nói, chưa làng nào có nhiều người đỗ khoa bảng, trong đó có đỗ trạng nguyên như ở Ngọc Quan.

Nguyễn Danh Thực (có sách viết là Nguyễn Văn Thực) sinh năm Tân Mùi (1631), người làng Bưởi Nồi (nay là Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh). Ông mồ côi cha từ nhỏ, một mình mẹ tần tảo nuôi con nên đời sống rất khó khăn. Nhưng Bưởi Nồi có nghề gò đồng nổi tiếng, lại là làng quê khoa bảng thịnh đạt...

Người Bắc Ninh chiếm lĩnh bảng vàng, đạt đầy đủ các học vị: Trạng nguyên 15 vị; Bảng nhãn 9 vị; Thám hoa 19 vị; 76 vị đỗ đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân; 241 vị đỗ đệ tam giáp tiến sĩ xuất thân; 8 vị đỗ phó bảng. Khoa thi Mậu Thìn (1508), đỗ ba học vị Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa đều là người Bắc Ninh...

Tam Sơn, thành phố Từ Sơn (tỉnh Bắc Ninh) là đất địa linh nhân kiệt, nơi sinh ra và nuôi dưỡng nhiều nhân tài cho đất nước. Làng Tam Sơn (nay là phường Tam Sơn) nổi tiếng trong cả nước bởi truyền thống khoa bảng, hiếu học, nơi duy nhất trong cả nước có đủ tam khôi Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa và 22 vị đỗ đại khoa.

Làng Đại Toán, huyện Quế Dương, tỉnh Bắc Ninh vào thời nhà Lê nổi tiếng là làng trồng tỏi. Đây là ngôi làng xuất sinh ra vị Trạng Tỏi Nguyễn Đăng, cũng là “Tứ nguyên” duy nhất trong lịch sử khoa bảng Đại Việt.

Sinh vào năm Gia Long 17 và mất năm Bảo Đại thứ 4, Đoàn Tử Quang có lẽ là người duy nhất đã sống qua hết triều Nguyễn.

Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác được hậu nhân suy tôn là đại danh y cũng thuộc dòng họ Lê Hữu Liêu Xá này. Đây là câu chuyện ly kỳ về dòng họ Lê Hữu tại thôn Liêu Xá, xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên...

Dưới thời phong kiến, những quy chế thi cử thường hết sức nghiêm ngặt. Thí sinh có thể bị gông cổ, đánh trượng, bỏ tù nếu phạm trường quy.

Sau khi rà soát việc đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích tại Việt Nam trong gần 20 năm qua, Bộ KHCN vừa công bố một con số có thể gây sốc: 96,4% sáng chế ở Việt Nam thuộc về... người nước ngoài.

Chẳng biết từ bao giờ vùng này lan truyền câu ca: “Bao giờ chùa Địch hết cây/ Sông Lai hết nước Triện rày hết quan”...