Liên doanh tại Nga của Alibaba đặt gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc vào thế khó xử

Từ một liên doanh đầy hứa hẹn trở thành một quả bom trừng phạt

Trong một chuyến công tác tới Nga vào năm 2016, người sáng lập Alibaba, Jack Ma đang ăn trưa và lắng nghe các giám đốc điều hành của mình chia sẻ về những thành công mà công ty đang đạt được tại đất nước này.

Theo một người có mặt tại đây, ông ấy tỏ ra nghi ngờ rồi kéo một nữ phục vụ ra và hỏi những gì cô ấy biết về AliExpress, trang web mua sắm quốc tế của gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc. Cô ấy nói rằng cô ấy đã sử dụng nó hầu như mỗi tuần. Rất ngạc nhiên, và phấn khích vì điều này, nhận thấy tiềm năng rộng mở ở Nga, ông Ma đã ký kết tiếp tục đầu tư thêm nguồn lực vào Nga, bao gồm hàng chục nhân viên từ trụ sở chính của Alibaba ở Hàng Châu sang và sau đó đầu tư 100 triệu USD để thành lập liên doanh với ba tập đoàn khổng lồ của Nga.

Vào tháng 6/2019, gã khổng lồ Internet của Nga là Mail.ru, Quỹ đầu tư trực tiếp của Nga (RDIF), nhà điều hành di động Megafon và Alibaba của Trung Quốc đã thông báo thành lập một hoạt động mới có tên AliExpress Nga - bao gồm tài sản kinh doanh và đầu tư từ các bên nhằm tăng gấp đôi việc xây dựng các dịch vụ thương mại điện tử để phục vụ người tiêu dùng và doanh nghiệp ở Nga và các nước láng giềng. Đây cũng là một trong số những người chơi mong muốn mở rộng thị trường thương mại điện tử trị giá 2 nghìn tỷ rúp (28 tỷ USD) của Nga.

Ngày nay, AliExpress Nga vẫn là nền tảng thương mại điện tử nổi bật trong nước và là nền tảng lớn nhất trong số tất cả các hoạt động ở nước ngoài của AliExpress. Theo các số liệu tài chính được công bố vào ngày 2 tháng 3, AliExpress là thị trường trực tuyến được truy cập nhiều nhất và là ứng dụng mua sắm được tải xuống nhiều nhất ở Nga vào năm 2021. Nó nắm giữ khoảng 10% thị trường thương mại điện tử của Nga và đang nhắm tới mục tiêu tăng trưởng lên 20% vào năm 2025.

Nhưng Việc Nga xâm lược Ukraine khiến Alibaba niêm yết ở New York rơi vào tình thế khó xử. Bởi tất cả những người bạn đồng hành bản địa của họ ở Nga hoặc các nhà lãnh đạo của họ trong liên doanh với AliExpress Nga đều đã bị phương Tây trừng phạt, tuy nhiên những biện pháp trừng phạt này bị Bắc Kinh phản đối. Nhưng không giống như nhiều thương hiệu khác, Alibaba đã không đưa ra lập trường công khai về cuộc xung đột chiến sự Nga-Ukraine này.

Ở đây, tất cả các đối tác của Alibaba ở Nga hiện đang gặp khó khăn. RDIF, quỹ tài sản có chủ quyền  đã bị cả Hoa Kỳ và Canada trừng phạt. Giám đốc điều hành của VK Group, Vladimir Kiriyenko đã bị trừng phạt với tư cách cá nhân bởi người sáng lập USM International, ông trùm người Nga Alisher Usmanov cũng đang chịu các lệnh trừng phạt từ Mỹ, Liên minh châu Âu và Anh.

Tính tới hiện tại, không có biện pháp trừng phạt nào trong số này dường như ảnh hưởng đến AliExpress Russia. Liên doanh AliExpress Russia nói với hãng thông tấn nhà nước Sputnik News của Nga rằng, tất cả các giao dịch và giao hàng đang hoạt động bình thường và sẽ tiếp tục như vậy. Nhưng nền tảng này trước đây đã có kế hoạch IPO lần đầu phát hành ra công chúng ngay trong năm nay, một triển vọng mà bây giờ có vẻ ít có khả năng hiện thực hơn nhiều.

Cho đến nay, Tập đoàn Alibaba vẫn chưa đưa ra bất kỳ tuyên bố nào về các lệnh trừng phạt. VK Group cũng thường đăng bài về hoạt động của AliExpress Nga cũng không lên tiếng về tác động của lệnh trừng phạt đối với liên doanh này sẽ thực sự ra sao.

Không rõ các biện pháp trừng phạt sẽ ảnh hưởng như thế nào đến Alibaba, hiện chỉ là một nhà đầu tư thiểu số trong liên doanh. Mặc dù Alibaba được niêm yết công khai trên Sàn giao dịch chứng khoán New York, cấu trúc tổ chức lãi suất biến đổi (VIE) mà họ sử dụng cũng cho phép tổ chức hoạt động có trụ sở tại Trung Quốc thoát khỏi các yêu cầu tuân thủ của Hoa Kỳ.

John Lee, giám đốc công ty tư vấn rủi ro chính trị East-West Futures nói: "Vấn đề chính đối với các công ty công nghệ internet Trung Quốc là cách họ quản lý tài chính cho các hoạt động của mình ở Nga. Nếu họ không giao dịch hàng hóa / dịch vụ hoặc với các cá nhân bị nhắm mục tiêu bởi các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ và EU, và họ không giao dịch bằng USD, họ sẽ có thể tiếp tục kinh doanh ở Nga".

Tuy nhiên, làm như vậy sẽ có nguy cơ bị phương Tây coi là hỗ trợ Nga và các lệnh trừng phạt thứ cấp có mục tiêu có thể xảy ra. Đó là lý do tại sao hầu hết các công ty Trung Quốc đều do dự trong việc chống lại các lệnh trừng phạt, ít nhất là công khai", Lee nói.

Xiaomeng Lu, giám đốc công nghệ địa lý tại Eurasia Group cho biết: "Việc chọn tiếp tục hoạt động kinh doanh ở Nga có nguy cơ đe dọa uy tín ngày càng tăng đối với Alibaba ở hầu hết các thị trường châu Âu ngoài Mỹ. Nguy cơ này sẽ chỉ tăng cao khi các nước NATO gia tăng các biện pháp trừng phạt đối với Moscow và các thương hiệu phương Tây cắt đứt quan hệ với Nga và các bên liên quan của Nga".

Một số nhà phân tích đã thúc giục sự thoái lui của phương Tây từ Nga đang tạo ra các lựa chọn thay thế cho các tập đoàn công nghệ Trung Quốc, tương tự như nhà sản xuất điện thoại thông minh Xiaomi và công ty máy tính Lenovo Group. Gần đây, Đại sứ Trung Quốc tại Nga, Zhang Hanhui đã kêu gọi một loạt các đại diện phòng kinh doanh Trung Quốc nắm lấy cơ hội và "lấp đầy khoảng trống" tại thị trường Nga.