Liên hoan Tuồng, Dân ca kịch toàn quốc 2019: “Thương chứ không trách được”

NSND Doãn Châu

Thưa NSND Doãn Châu, cảm nhận của ông sau khi tham dự Liên hoan Tuồng, Dân ca kịch toàn quốc năm nay với tư cách là thành viên BGK?

Tôi thấy mừng vì lần này, tôi - với tư cách là họa sỹ sân khấu, được mời vào chấm giải mỹ thuật sân khấu. Ngoài niềm vui cá nhân vì được tham gia giải thưởng về nghề nghiệp, tôi còn mừng bởi Bộ VHTTDL, Cục Nghệ thuật biểu diễn, Hội nghệ sỹ sân khấu đã bắt đầu đánh giá tầm quan trọng của khâu thiết kế mỹ thuật, vốn là khâu vô cùng quan trọng để phối hợp với đạo diễn làm nên vở diễn và góp phần đạt được kết quả tốt. Có thể thấy, tất cả các tác phẩm tham gia Liên hoan và đoạt giải thưởng đều là những vở có hình thức vở diễn tốt, thể hiện ở vai trò của đạo diễn đã phối hợp ăn ý với họa sỹ sân khấu để tạo nên chủ đề tư tưởng tốt và đưa vở diễn thành công. Ví dụ cụ thể là các vở "Chói rạng sơn hà" của Nhà hát nghệ thuật bài chòi Bình Định, "Quan khiêng võng" của Nhà hát tuồng Đào Tấn và một số vở nữa.

BTC tặng hoa cho các đơn vị tham dự liên hoan

Ông đánh giá như thế nào về chất lượng nghệ thuật của Liên hoan Tuồng, Dân ca kịch toàn quốc năm 2019?

Trong số 16 vở đi dự hội diễn có một số vở không đạt chất lượng mà vẫn gửi tham dự. Cụ thể là vở gì, không đạt chất lượng ở chỗ nào… có lẽ cần phải có nhiều thời gian phân tích dẫn chứng, trong khuôn khổ cuộc nói chuyện này, tôi không thể nói được. Nhưng có một điều là không phải riêng mình tôi mà gần như hầu hết các thành viên trong BGK đều cảm thấy có một số vở không đúng tiêu chí dự thi và không đạt chất lượng để tham dự một Liên hoan sân khấu ở quy mô toàn quốc…

…Nhưng thưa ông, mỗi cuộc thi hay liên hoan về nghề đều có những tiêu chí cụ thể cũng như các tác phẩm tham dự?

Chính xác là như thế, nhưng Cục Nghệ thuật biểu diễn lại nói rằng tất cả các địa phương phải tự thẩm định trước khi đưa đi dự thi. Tôi cho như thế là không được. Anh không thể vừa đá bóng vừa thổi còi. Cần phải có một Hội đồng của Cục Nghệ thuật biểu diễn và của Hội nghệ sỹ sân khấu cử xuống để xem, đối chiếu với các tiêu chí của Liên hoan, nếu thấy không đạt yêu cầu thì không cho đi tham dự. Có như thế mới đảm bảo chất lượng Liên hoan, Hội diễn.

Cho nên, nói thật là… thương lắm. Ngồi xem chấm giải, tôi rất buồn. Dĩ nhiên, mình chả trách gì được anh chị em nghệ sỹ. Bởi họ được đi là mừng, đi để kiếm huy chương, nhưng họ không biết đó là sự tra tấn đối với giám khảo, sự tra tấn dành cho tất cả những khán giả đến xem. Vì người ta chỉ chép miệng rồi buông ra một câu: Vở diễn như thế này mà cũng đi dự ư? Nghe thấy thế có phải là vừa thương và đau lòng không?

Một vở diễn trong tham dự Liên hoan Tuồng, Dân ca kịch toàn quốc 2019

Còn một điều nữa khiến tôi hơi buồn là các đoàn đến tham dự Liên hoan chỉ để nhận huy chương chứ không phải để xem và học hỏi lẫn nhau. Chính vì thế mới xảy ra tình trạng mạnh đoàn nào đoàn nấy diễn, xong là lập tức ra về. Số lượng đoàn đến đây học tập nhau tuy có, nhưng rất ít. Trong khi đó, tôi mong muốn liên hoan hay hội diễn là phải tưng bừng, phải vui. Tất cả các đoàn đến đây phải xem nhau, giao lưu học hỏi lẫn nhau. Có lẽ không bao giờ có thể giống được như ngày xưa nữa, thời chúng tôi tham dự hội diễn không khí tưng bừng, rộn ràng lắm.

Theo ông, nguyên nhân dẫn để xảy ra tình trạng này là gì?

Tôi nghĩ lỗi lớn là ở khâu tổ chức thôi. Mặt khác, thiết nghĩ, các sở văn hóa đều phải xác định mục đích lớn nhất khi tham dự Liên hoan không phải để giành giải thưởng, nhận huy chương cho đoàn hoặc cho các nghệ sỹ mà là cái được về nghề nghiệp. Tức là phải xác định đó là một cuộc gặp gỡ, hội ngộ giữa những người làm nghề với nhau để cùng nhau học tập, ghi nhận thành công hoặc nhìn lại các khiếm khuyết cần phải bổ sung cho nghệ thuật Tuồng và Dân ca kịch chứ không phải chỉ là những tấm huy chương, mặc dù giải thưởng cũng quan trọng.

Một vở diễn trong tham dự Liên hoan Tuồng, Dân ca kịch toàn quốc 2019

Về phía các lãnh đoàn, cần phải động viên, xác định mục đích đi dự liên hoan cho tất cả các thành phần lãnh đạo và anh em nghệ sỹ. Rằng chúng ta đến với Liên hoan, Hội diễn này để học tập lẫn nhau, cho nên đề nghị tất cả các đồng chí phải đi xem, sau đó về phải có thảo luận. Chúng ta đến đây để học tập, để xem các đoàn bạn và các bạn đoàn khác cũng xem chúng ta diễn, chứ cứ chăm chăm vào mục tiêu lần này đi quyết tâm là anh A, chị B phải đạt HCV nọ kia rồi chỉ chú ý đến việc nhận huy chương, diễn cho xong rồi về là không được.

Có thể các đoàn, các nghệ sỹ đã nhận show ở đâu đó nên phải tranh thủ thời gian, thưa ông?

Chuyện đó thì tôi không biết, tôi chỉ thấy mục đích mà các đoàn đặt ra trong chuyến đi tham dự Liên hoan là chưa đúng, chưa tốt. Cái đó cần phải rút kinh nghiệm.

Một vở diễn trong tham dự Liên hoan Tuồng, Dân ca kịch toàn quốc 2019

Bên cạnh đó, Liên hoan Tuồng, Dân ca kịch toàn quốc năm 2019 đã diễn ra thành công khi tìm được những hạt nhân nổi bật để trao giải thưởng. Ông có điều gì muốn chia sẻ với các đồng nghiệp và công chúng yêu mến môn nghệ thuật Tuồng, Dân ca kịch?

Tôi mong muốn sớm có chủ trương đưa những vở diễn đạt giải thưởng cao trong Liên hoan vừa qua đến với công chúng. Bởi thông qua Liên hoan này, tôi thấy 1 điều rất quan trọng là chúng ta đã thiếu định hướng nghiêm túc cho khán giả và công tác giáo dục thế hệ trẻ về nghệ thuật truyền thống đang bị lãng quên. Những vở diễn này đâu chỉ diễn cho mấy ông Ban giám khảo, cho người yêu thích tuồng, dân ca xem mà còn phải hướng tới thế hệ trẻ nữa chứ. Trong thời gian diễn ra Liên hoan, các suất diễn đều mở cửa tự do, ai muốn vào xem thì vào, nhưng không hề có bóng người trẻ, thanh thiếu niên đến xem, toàn thấy ông bà già ngồi đó. Hỏi bạn có buồn không?

Một vở diễn trong tham dự Liên hoan Tuồng, Dân ca kịch toàn quốc 2019

Tôi đề nghị, vì tương lai của các bộ môn nghệ thuật dân tộc này, chúng ta cần định hướng giáo dục cho thế hệ trẻ về văn nghệ dân gian, văn nghệ truyền thống và phải đưa vào giáo dục trong nhà trường. Tôi xin phép hỏi lại bạn một câu: Liệu con, em trong gia đình bạn có thực sự biết thế nào là nghệ thuật tuồng, chèo, cải lương? Tôi chắc chắn nhiều cháu không biết. Trách nhiệm này thuộc về Bộ Giáo dục và Bộ văn hóa. Hiện nay, các cấp các ngành không hề chú ý đến việc này.

Tại sao bây giờ lại thụt lùi so với thời đại trước. Hồi tôi đi học ở trường cấp 3 Lý Thường Kiệt, thậm chí các thầy giáo còn mời mấy người ở Nhà hát Chèo Hà Nội vào trường để nói chuyện về chèo, giảng giải thế nào là chèo, sau đó còn yêu cầu thành lập đội chèo nhà trường. Tôi mới 14, 15 mà phải đóng chèo nghiệp dư, biết thế nào là ngâm, thế nào là cách cú, thế nào là hát đế… Những ngày tham dự Liên hoan ở Thanh Hóa, dù đứng ngay dưới các tấm băng rôn chăng đầy đường, nhưng khi tôi hỏi giới trẻ thế nào là dân ca, tuồng, chèo, các cháu đều bảo không quen, không thích xem.. Điều đó khiến tôi buồn quá. Cho nên, qua Liên hoan này, tôi nhận ra tầm quan trọng của việc giáo dục thế hệ tương lai hiểu về văn nghệ truyền thống, từ đó lôi kéo họ đến được sân khấu dân tộc của ông cha ta và hấp thụ những tinh túy, ưu điểm tuyệt vời của những bộ môn nghệ thuật này nếu không muốn ngày một ngày hai sẽ bị mai một đi.

Chân thành cảm ơn ông!