Một thứ rau dại 6-7 tên gọi, trời mưa là vô rừng hái ăn cho đỡ thèm

Cây rau nhíp còn có tên gọi khác là cây lá bép, rau bét, rau lá bướm, rau danh, rau gắm. Tên tiếng Anh là paddy oats, gnetum, joint fir, kampong tree, spanish joint fir. Tên khoa học là gnetum gnemon L.

Lá và quả cây nhíp: Ảnh: Kiều Đình Tháp. 

Hiện nay, cây lá nhíp được trồng nhiều ở bắc Ấn Độ, Myanmar, Việt Nam, Indonesia và bán đảo Mã Lai ở độ cao 200 - 900m. Ở Việt Nam, rau nhíp phân bố ở một số tỉnh thuộc miền Trung, Tây Nguyên và miền Đông Nam Bộ như: Quảng Nam, Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Bình Phước, Bình Thuận và Côn Đảo.

Cây rau nhíp là loài cây thân gỗ mảnh (thân trườn tiến hóa từ dây leo), kích thước từ nhỏ đến trung bình, thân cao từ 5 - 20m và có nhiều nhánh. Lá thuộc loại thường xanh, lá đơn mọc đối, không có lá kèm, mép lá nguyên, gân lá lông chim, dài 8 - 20cm và rộng 3 - 10cm.

Lá rau nhíp lúc mới mọc có màu đồng, khi trưởng thành có màu lục sẫm và bóng mặt, có mũi nhọn ở chóp, thon dẹp dần ở gốc, gân lá 5-7 cặp dính nhau; lá có hình dạng, kích thước gần giống với lá chôm chôm, lá nhãn.

Hoa rau nhíp có cấu tạo hoa nguyên thủy dạng nón, đơn tính khác gốc.  Quả rau nhíp giống như quả hạch, hình bầu dục, dài 2 - 5cm, có mũi ngắn, lấm tấm lông như nhung, lúc non màu vàng, rồi chuyển dần sang màu đỏ, tới tía khi chín, chỉ có một hạt trong mỗi quả.

Lá rau nhíp làm nguyên liệu nấu món canh thụt. Ảnh: Kiều Đình Tháp. 

Với đặc tính thơm ngon, dẻo bùi, giàu chất dinh dưỡng, trong những năm tháng cách mạng kháng chiến, rau nhíp luôn là loại thực phẩm không thể thiếu trong thực đơn hàng ngày của bộ đội đóng quân tại rừng sâu.

Theo các nhà nghiên cứu, lá rau nhíp giàu protein, chất khoáng, vitamin A và vitamin C. Hàm lượng đường trong lá  rau nhíp đạt 0,93%, do vậy khi nấu canh có vị ngọt, đồng thời với hàm lượng đường khử 0,88% giúp cơ thể dễ dàng hấp thụ nguồn năng lượng này một cách nhanh chóng.

Đã từ rất lâu, người đồng bào dân tộc thiểu số S'Tiêng, M'Nông… đã sử dụng lá rau nhíp làm rau ở dạng xào, nấu canh với cá suối, nấu lẩu, là nguyên liệu chính nấu món canh thụt..., tạo ra những món ăn dân dã nổi tiếng của vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên.

Lá rau nhíp mọc quanh năm, nhưng sau khoảng 5 - 6 trận mưa đầu mùa là thời điểm lá nhíp ngon nhất. Khi này, đọt mầm bung nở, tươi mát nhất. Đồng bào dân tộc tranh thủ vào rừng hái, đây cũng là lúc lá rau nhíp cho vị ngọt hơn tất cả mọi thời điểm.

Đọt mây và thịt heo nướng với than hồng.

Trong bối cảnh rau nhíp rừng ngày càng khan hiếm, nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số đã bắt đầu đưa cây rau nhíp từ rừng về trồng tại vườn nhà.

Không chỉ có nguồn rau tại chỗ để sử dụng, mà việc trồng rau nhíp rừng tại nhà còn mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho bà con.