Mỹ thất thế, Saudi Arabia vội xoay trục sang Nga?

Ngày 5.10, quốc vương Salman của Saudi Arabia chính thức bắt đầu chương trình làm việc trong chuyến công du đến Nga.

Bước ngoặt lịch sử

đây là lần đầu tiên trong lịch sử một vị vua đương triều Saudi Arabia công du đến Nga. Các bất đồng về chính sách và hoàn cảnh khu vực cũng như quốc tế luôn là lực cản khó vượt qua cho hai nước.

Nga chuẩn bị buổi đón tiếp vô cùng long trọng với thảm đỏ tận chân thang máy bay. Dọc các tuyến đường từ sân bay Vnukovo vào trung tâm Moscow xuất hiện rất nhiều bảng điện in hình ảnh vua Salman cùng thông điệp đón mừng ông bằng tiếng Nga lẫn tiếng Ả Rập. Đi cùng vua Salman là một phái đoàn cấp cao sang tham dự Diễn đàn Tuần lễ năng lượng Nga, khảo sát cơ hội đầu tư.

Tiếp vua Salman là Tổng thống Putin. Chương trình làm việc hướng đến phát triển một loạt vấn đề trong quan hệ song phương mà đặc biệt là đầu tư và năng lượng. Ngoài ra, lãnh đạo hai nước còn đặt mục tiêu bàn thảo các điểm nóng quốc tế như xung đột tại Trung Đông.

Chuyến thăm Nga của vua Salman là bước mới nhất trong nỗ lực thúc đẩy quan hệ chính trị và kinh tế hai nước. Trong năm 2016, Nga cùng 14 nước xuất khẩu dầu mỏ OPEC, mà dẫn đầu là Saudi Arabia, đã thông báo hạn chế sản lượng khai thác dầu để giữ giá. Sau thời điểm đó, hai bên tuần tự thông báo hàng loạt thỏa thuận mua bán vũ khí và hợp tác năng lượng trị giá hàng tỉ USD. Hồi tháng 5, thái tử Saudi Arabia Mohammed Bin Salman cũng sang Nga gặp Tổng thống Putin, cam kết đầu tư 10 tỉ USD vào Quỹ Đầu tư trực tiếp Nga (RDIF).

Tổng thống Nga Vladimir Putin (phải) tiếp quốc vương Salman ngày 5-10. Ảnh: SPA

Vì sao ngả về phía Nga?

Phát biểu về sự kiện lần này, nhà phân tích kinh tế cấp cao Chris Weafer tại Tập đoàn tư vấn Macro-Advisory (Nga) nhận định: “Đây là phái đoàn Saudi Arabia đến Nga lớn nhất từ trước đến nay. Điều này cho thấy phía Saudi Arabia xem quan hệ với Nga rất quan trọng với quyền lợi của mình”. Theo ông, sự kiện này đặc biệt ý nghĩa trong thời điểm ảnh hưởng của Mỹ ở vùng Vịnh đang xuống dốc. Nga đã nhanh tay chớp lấy cơ hội. Ông Weafer đánh giá Nga đang có cơ hội tái lập ảnh hưởng lên vùng Vịnh dễ dàng hơn bao giờ hết.

Theo cố vấn cấp cao Theodore Karasik tại công ty tư vấn rủi ro địa chính trị Gulf State Analytics (Mỹ), Nga đã âm thầm tìm kiếm cơ hội phát triển quan hệ với Saudi Arabia mà không để Mỹ biết trong cả thập niên qua. Mặt khác, chính quyền Riyadh cũng đánh giá nghiêm túc quan hệ với Moscow, nhà cố vấn chính trị Fahad Nazer tại Đại sứ quán Saudi Arabia ở Mỹ nhận định.

Cờ không còn trong tay Mỹ

Trong khi đó theo The Washington Post, hàng loạt yếu tố như bất ổn địa chính trị, vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ lung lay, giá dầu sụt giảm và việc Nga dần trở thành một thế lực chính trị rõ rệt ở Trung Đông… đã dần đưa Saudi Arabia và Nga xích lại gần nhau như một điều tất yếu.

Tổng thống Trump đã rất “ưu ái” Saudi Arabia, thậm chí chọn nước này làm điểm công du nước ngoài đầu tiên sau khi nhậm chức. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, Saudi Arabia vẫn chọn hướng sang Nga vì bất an với các ý định và chính sách thiếu rõ ràng của Mỹ ở Trung Đông. Sự nhập nhằng giữa những phát ngôn của ông Trump và các quan chức cấp cao Mỹ về vấn đề Qatar khiến Saudi Arabia thất vọng.

Moscow và Riyadh vẫn còn quan điểm trái ngược đối với chiếc ghế của Tổng thống Syria Bashar al-Assad cũng như vai trò của Iran trong khu vực. Tuy nhiên, các thành trì tư tưởng đã dần thay đổi. Việc ông Assad sẽ duy trì quyền lực đã dần được Saudi Arabia chấp nhận. Trong khi đó, Riyadh cũng nhận thấy bản thân rất cần Moscow để thương lượng với chính quyền Tehran, giảm hiện diện của lực lượng thân Iran tại Syria và giữ được sự ảnh hưởng ở Yemen.

Theo cựu chuyên gia phân tích cấp cao CIA Bruce Riedel, hiện làm việc tại Viện Chính sách Brookings, hàng loạt diễn biến gần đây cho thấy Saudi Arabia đã nhìn nhận Nga là một “tay chơi” chính trong khu vực.

Washington chưa quá lo

Saudi Arabia là đồng minh truyền thống của Mỹ trong hơn 70 năm qua. Nếu thực sự Saudi Arabia chọn xoay trục khỏi Mỹ, chính quyền Tổng thống Trump sẽ gặp thách thức rất lớn ở Trung Đông.

Tuy nhiên, theo Mark Katz, chuyên gia về Nga tại ĐH George Mason (Mỹ), Washington có lẽ chưa cần lo lắng vội. Quan hệ giữa Saudi Arabia và Nga vẫn có thể biến động ngược lại các toan tính của Moscow. Viễn cảnh Nga kiềm chế được ảnh hưởng của Iran ở Syria vẫn còn là một ẩn số. Sự chần chừ hoặc thiếu nỗ lực từ Moscow cũng có thể đe dọa các cam kết với Riyadh. Còn theo tờ The Washington Post, quốc vương Salman cũng sẽ không dám mạo hiểm đánh đổi quan hệ đồng minh lâu dài và quan trọng của mình với Mỹ cho mối quan hệ mới và tương lai mơ hồ với Nga.