Nền kinh tế Nga: ‘Lúng túng, nhưng không chết chìm’

Các nhà kinh tế đang chia rẽ quan điểm về việc liệu Nga có vượt qua cơn bão trừng phạt

Nền kinh tế Nga suy giảm trong quý II - ba tháng đầu tiên kể từ khi nước này xung đột quân sự tại Ukraine - và các nhà kinh tế đang chia rẽ quan điểm về việc liệu Nga có thể tiếp tục vượt qua sự tấn công của các lệnh trừng phạt quốc tế trong dài hạn hay không.

Nền kinh tế Nga đã thu hẹp 4% so với cùng kỳ năm ngoái trong quý thứ hai, mặc dù mức này kém hơn so với mức 5% mà các nhà phân tích dự đoán. Ngân hàng Trung ương Nga dự kiến suy thoái kinh tế sẽ tiếp tục sâu hơn trong các quý sắp tới, và sẽ đạt mức thấp nhất trong nửa đầu năm 2023.

Nó diễn ra khi Moscow đang cố gắng điều chỉnh lại nền kinh tế của mình khi đối mặt với hàng loạt các lệnh trừng phạt mà các cường quốc phương Tây đặt ra để đáp trả cuộc chiến, vốn đã làm gián đoạn thương mại và tất cả ngoại trừ việc tẩy chay Nga khỏi hệ thống tài chính toàn cầu. Liam Peach, chuyên gia kinh tế cấp cao về thị trường mới nổi tại Capital Economics nói: "Tác động tức thì của các biện pháp trừng phạt đã được giảm nhẹ nhờ hành động nhanh chóng từ Ngân hàng Trung ương Nga, nhằm triển khai các biện pháp kiểm soát vốn và tăng mạnh lãi suất. Các biện pháp này đã ổn định thị trường trong nước và thậm chí còn chứng kiến đồng rúp trở thành một trong những đồng tiền hoạt động tốt nhất trên thế giới cho đến nay".

"Sau đó, các biện pháp kích thích tài khóa và cắt giảm đáng kể lãi suất cũng đã có hiệu lực, làm giảm tác động ngắn hạn của các lệnh trừng phạt. Cuối tháng trước, Ngân hàng Trung ương Nga đã gây sốc khi giảm 150 điểm cơ bản đối với lãi suất chủ chốt của Nga, xuống 8% và đánh dấu lần cắt giảm thứ năm liên tiếp kể từ khi họ đưa ra mức tăng khẩn cấp từ 9,5% lên 20% vào cuối tháng 2.

"Suy thoái có thể sâu hơn nhiều nhưng ngân hàng trung ương đã thực hiện các biện pháp ngay lập tức để ngăn chặn khủng hoảng tài chính diễn ra. Có vẻ như khả năng phục hồi của lĩnh vực năng lượng của Nga đã hỗ trợ tác động của các lệnh trừng phạt của phương Tây", Peach nói thêm.

Tuy nhiên, nhiều nhà kinh tế cho rằng thiệt hại lâu dài đối với nền kinh tế Nga sẽ nặng nề hơn nhiều, khi sự ra đi của nhiều doanh nghiệp và tài năng dần dần nén hoạt động kinh tế, cùng với việc thiếu khả năng tiếp cận với các công nghệ quan trọng từ nước ngoài.

Quý 3 có thể sẽ là một quý yếu kém khác

Trong khi đó, các biện pháp trừng phạt đã ảnh hưởng nặng nề đến một số lĩnh vực của nền kinh tế, với sản lượng chế tạo giảm 4% theo quý và sản xuất trong các lĩnh vực phụ thuộc vào nhập khẩu giảm hơn 10%.

Nhu cầu của người tiêu dùng cũng suy yếu mạnh; doanh số bán lẻ giảm 11% so với quý trước sau cú sốc lạm phát dữ dội vào tháng 3, trong khi niềm tin của người tiêu dùng sụp đổ và các điều kiện tiền tệ được thắt chặt.

"Quý III có thể sẽ là một quý yếu kém khác, mặc dù mức giảm nhẹ hơn so với quý II. Sự suy thoái trong doanh số bán lẻ và sản xuất đã dịu lại, lạm phát đã giảm bớt và các điều kiện tiền tệ đã nới lỏng", Peach nói.

"Mặc dù vậy, nền kinh tế Nga vẫn phải đối mặt với những khó khăn nghiêm trọng, bao gồm hạn chế tiếp cận công nghệ phương Tây và lệnh cấm cung cấp bảo hiểm cho việc vận chuyển dầu của Nga, mà chúng tôi cho rằng sẽ khiến sản lượng giảm 10% trong năm tới".

Lúng túng, nhưng không chết đuối

Ngày 24/8 sẽ đánh dấu 6 tháng kể từ khi các lệnh trừng phạt toàn cầu lần đầu tiên được áp dụng đối với Nga để đáp trả cuộc xung đột tại Ukraine vào ngày 24/2. Hiện đã có hơn 11.000 lệnh trừng phạt quốc tế đối với nước này.

Mặc dù nhiều nhà kinh tế đang tập trung vào các mối đe dọa cơ cấu dài hạn đối với nền kinh tế Nga - điều mà chính phủ và ngân hàng trung ương đang tìm cách đối phó - nhưng sự sụp đổ ngay lập tức mà một số người dự đoán đã không thành hiện thực.

"Bất chấp sự tấn công dữ dội của các lệnh trừng phạt, và dự đoán của nhiều nhà quan sát, nền kinh tế Nga đã không sụp đổ tức thì và mặc dù phải đối mặt với sự suy giảm 5-6% trong năm nay", Chris Weafer, Giám đốc điều hành của Macro-Advisory có trụ sở tại Moscow, cho biết.

"Tuy nhiên, việc phải đối mặt đối với một danh sách dài các thách thức, nếu không được giải quyết một cách hiệu quả, sẽ khiến tăng trưởng kinh tế Nga gần như trì trệ trong nhiều năm tới".

Trong một ghi chú nghiên cứu, Weafer gợi ý rằng nền kinh tế Nga đang "lúng túng chứ không phải chết chìm".

Macro-Advisory ước tính rằng doanh nghiệp nhà nước Nga chiếm hơn 60% GDP, trong khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ chỉ chiếm dưới 25%. Sự mất cân bằng này hạn chế tăng trưởng trong thời gian bình thường nhưng cũng ngăn cản nền kinh tế phát triển trong thời kỳ khủng hoảng, ông nói thêm.

"Chính phủ, các công ty và người dân đã quen với các cuộc khủng hoảng kinh tế (đây là cuộc khủng hoảng thứ năm kể từ năm 1991), và các cơ cấu hỗ trợ cho người sử dụng lao động và trong các lĩnh vực xã hội đã phát triển tốt", Weafer nói.

Weafer cũng không đồng ý với những đánh giá gần đây rằng nền kinh tế Nga đang trên một chặng đường dài dẫn đến "sự lãng quên", cho rằng việc các công ty phương Tây di cư ồ ạt khỏi Nga sẽ không gây bất lợi cho hoạt động như mọi người vẫn nghĩ.

"Hầu hết những công ty xuất cảnh là các công ty nhỏ (chẳng hạn như thời trang bán lẻ) hoặc đã bán cho người mua địa phương. Trong số 50 công ty hàng đầu do nước ngoài kiểm soát, chỉ có ba công ty đã đóng cửa hoàn toàn, còn lại là ở mức tạm thời", ông nói.

Điều này hoàn toàn trái ngược với cú đánh "thảm khốc" được dự báo bởi một nghiên cứu của Đại học Yale được công bố vào tháng trước, phân tích dữ liệu về người tiêu dùng, thương mại và vận chuyển tần suất cao. Các tác giả của nghiên cứu này cho rằng các lệnh trừng phạt và sự di cư của hàng nghìn công ty toàn cầu đang "làm tê liệt" nền kinh tế Nga.