Ngành công nghệ Nga: Căng mình trước lệnh trừng phạt của phương Tây và nỗi lo "chảy máu chất xám"

Trước chiến tranh, nguồn nhân lực có trình độ công nghệ cao và lãnh thổ giàu tài nguyên của Nga đã khiến nước này trở thành cường quốc công nghệ toàn cầu. Thị trường CNTT của Nga đã tăng trưởng 7% lên tổng cộng 25 tỷ đô la chỉ trong năm 2019 và tuyển dụng hàng triệu người.

Nhưng với việc áp đặt các lệnh trừng phạt đối với chip, chất bán dẫn và các thành phần công nghệ quan trọng khác từ Nhật Bản, EU và Mỹ, có thể Nga rất ít triển vọng quý giá để tiếp cận với những nguồn hàng hóa này, điều này cho thấy ngành công nghệ đang thực sự lung lay, và kéo theo cả cháy máu chất xám công nghệ của đất nước.

Điều này càng được củng cố bởi sự rút lui của các công ty công nghệ lớn như Microsoft và Oracle khỏi Nga. Với việc Visa và Mastercard cũng tạm ngừng mọi hoạt động tại Nga, không rõ các doanh nghiệp Nga thậm chí sẽ thanh toán các thành phần và dịch vụ công nghệ mà họ cần như thế nào.

Việc cơ quan giám sát Nga Roskomnadzor chặn Facebook và Twitter đã tạo ra thêm nhiều vấn đề cho các chuyên gia công nghệ, cũng như đồng rúp mất giá nhanh chóng, hạn chế rút ngoại tệ và việc hủy hầu hết các chuyến bay ra khỏi Nga để đáp trả các lệnh trừng phạt.

Kết quả là đã có một cuộc di cư chưa từng có tiền lệ của các tài năng công nghệ khỏi Nga kể từ khi chiến sự bắt đầu. Nhiều người đang hướng đến Trung Á, những người khác đến Thổ Nhĩ Kỳ. Một số khác ưu tiên đặc biệt có thể nhận được thị thực đang chuyển đến châu Âu. Không lâu sau cuộc xâm lược Ukraine, Kommersant ước tính có 5.000 chuyên gia CNTT đang cân nhắc lựa chọn rời khỏi Nga. Tính tới hiện tại, con số đó đã lên tới hàng chục nghìn.

Tình huống này gợi nhớ đến tháng 9 năm 2020, khi các công ty CNTT và chuyên gia địa phương rời khỏi Belarus hàng loạt do một cuộc đàn áp tàn bạo đối với những người biểu tình sau cuộc bầu cử gian lận vào tháng 8 năm đó. Theo báo cáo của Bne IntelliNews, lĩnh vực CNTT của Belarus trước đây chiếm 5% kim ngạch xuất khẩu, nhưng nhiều công ty đã chuyển sang Baltics sau đó.

"Tôi không thể đánh giá quy mô chính xác của hiện tượng này, nhưng tình trạng đổ vỡ ở các công ty mà tôi biết là như sau: trung bình, khoảng 10% nhân viên đã rời đi hoặc đang rời đi. Nhưng có những trường hợp con số đó lên tới 90%. Ví dụ, điều này áp dụng cho các nhà phát triển AI, nơi độ tuổi trung bình của một lập trình viên là 25-27 tuổi",một chủ sở hữu của một công ty CNTT được The Bell phỏng vấn dẫn lời chia sẻ.

"Tôi rời Nga đến châu Âu ngay khi có cơ hội và giờ tôi đang cố gắng đưa nhóm nhân tài công nghệ của công ty ra khỏi Nga", một doanh nhân công nghệ khác nói với trang The Bell.

Một doanh nhân khác nói với The Bell rằng doanh nghiệp của ông đã mất 40% khách hàng quốc tế mới sau khi chiến tranh bắt đầu và các khách hàng hiện tại về mặt kỹ thuật không thể gửi tiền đến Nga do các lệnh trừng phạt. "Doanh thu cuối năm, theo tính toán của tôi sẽ sụp đổ hai lần. Vì điều này, tôi sẽ phải cắt giảm khoảng 40% nhân sự. Đây là một biện pháp cần thiết, đơn giản là chúng tôi không có đủ tiền để trả lương cho mọi người. Thật nực cười khi nghĩ đến việc thu hút các khoản đầu tư mới ngay lúc này", ông than thở.

Những phức tạp hơn nữa nảy sinh do các lệnh trừng phạt của phương Tây. "Hiện tại, tất cả những gì tôi làm là viết thư cho tất cả các cơ quan quản lý và đối tác, giải thích tình trạng của chúng tôi và điều gì sẽ xảy ra nếu một số loại trừng phạt được áp dụng đối với chúng tôi", một doanh nhân có đăng ký kinh doanh công nghệ tại Anh nói với The Bell. Thiệt hại về danh tiếng vẫn là một vấn đề khác cần phải đối mặt.

Tuy nhiên, trong khi hàng chục công ty CNTT đã bố trí lại đội ngũ nhân viên và hoạt động của Nga, thị trường CNTT Nga vẫn chưa hoàn toàn dừng lại. Các sản phẩm hiện có của một số nhà cung cấp như Apple và Microsoft sẽ tiếp tục hoạt động và chính phủ Nga chắc chắn sẽ tận dụng cơ hội để cố gắng thúc đẩy ngành công nghệ trong nước nhằm đáp ứng khoảng trống mà các đối thủ nước ngoài để lại. Ví dụ, Bộ Ngoại giao Nga đã khuyến khích người Nga thay thế iPhone bằng mẫu điện thoại Ayya T1 của Nga.

Tuy nhiên, triển vọng dài hạn đối với công nghệ Nga vẫn còn ảm đạm. Sự ra đi của nhà cung cấp thiết bị viễn thông Cisco có thể tàn phá mạng lưới viễn thông của Nga, trong khi việc Google Pay và Apple Pay bị đình chỉ đang gây ra nhiều vấn đề cho người tiêu dùng Nga bình thường. Thật khó để thấy làm thế nào một ngành công nghiệp trong nước với ít vốn quý giá về con người sẽ sớm bù đắp sự thiếu hụt này như thế nào. Các chuyên gia nhận định "chảy máu chất xám" của lao động học thuật, tài chính và công nghệ Nga 'có thể là vấn đề quan trọng nhất' đối với nền kinh tế nước này.