Nobel Kinh tế 2024 thuộc về 3 chuyên gia Mỹ nghiên cứu sự chênh lệch giàu nghèo giữa các quốc gia

Ngày 14/10, ba nhà kinh tế đã được trao giải Nobel cho nghiên cứu của họ về cách bản chất của các thể chế giúp giải thích tại sao một số quốc gia trở nên giàu có trong khi những quốc gia khác vẫn nghèo.

Daron Acemoglu, Simon Johnson và James Robinson sẽ chia nhau giải thưởng với số tiền mặt là 11 triệu kronor Thụy Điển (1 triệu USD).

Thông tin thêm từ ủy ban về lý do họ trao giải thưởng cho Daron Acemoglu, Simon Johnson và James Robinson:

"Khi người châu Âu xâm chiếm những vùng đất rộng lớn trên thế giới, các thể chế trong xã hội đó đã thay đổi. Đôi khi điều này rất đáng kể, nhưng không diễn ra theo cùng một cách ở mọi nơi."

"Ở một số nơi, mục đích là khai thác dân bản địa và khai thác tài nguyên vì lợi ích của những kẻ thực dân. Ở những nơi khác, những kẻ thực dân đã hình thành nên các hệ thống chính trị và kinh tế toàn diện vì lợi ích lâu dài của những người di cư châu Âu."

"Những người đoạt giải đã chỉ ra rằng một lời giải thích cho sự khác biệt trong sự thịnh vượng của các quốc gia là các thể chế xã hội được đưa vào trong thời kỳ thuộc địa. Các thể chế bao trùm thường được đưa vào các quốc gia nghèo khi họ bị thuộc địa hóa, theo thời gian dẫn đến một dân số thịnh vượng nói chung. Đây là một lý do quan trọng giải thích tại sao các thuộc địa trước đây từng giàu có giờ lại nghèo, và ngược lại."

Daron Acemoglu , sinh năm 1967 tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Ông là Tiến sĩ năm 1992 tại Trường Kinh tế và Khoa học Chính trị London, Vương quốc Anh; Giáo sư tại Viện Công nghệ Massachusetts, Cambridge, Hoa Kỳ.

Simon Johnson , sinh năm 1963 tại Sheffield, Vương quốc Anh. Ông là Tiến sĩ năm 1989 tại Viện Công nghệ Massachusetts, Cambridge, Hoa Kỳ; Giáo sư tại Viện Công nghệ Massachusetts, Cambridge, Hoa Kỳ.

James A. Robinson , sinh năm 1960. Là Tiến sĩ năm 1993 tại Đại học Yale, New Haven, CT, Hoa Kỳ; Giáo sư tại Đại học Chicago, IL, Hoa Kỳ.

Trong cuốn sách “Tại sao các quốc gia thất bại” xuất bản năm 2012, Acemoglu  và Robinson, một giáo sư người Anh tại Đại học Chicago, lập luận rằng một số quốc gia giàu có hơn những quốc gia khác là do thể chế chính trị và kinh tế của họ.

Năm ngoái, Acemoglu và Johnson – một giáo sư người Anh-Mỹ tại MIT – đã xuất bản “Quyền lực và Tiến bộ”, một nghiên cứu về cách những đổi mới công nghệ trong 1.000 năm qua, từ những tiến bộ trong nông nghiệp đến trí tuệ nhân tạo, có xu hướng mang lại lợi ích cho giới tinh hoa, thay vì tạo ra sự thịnh vượng cho tất cả mọi người.

Các tác giả cảnh báo rằng “con đường hiện tại của AI không tốt cho nền kinh tế cũng như nền dân chủ”.

Khi được hỏi liệu nghiên cứu của họ có chỉ đơn thuần lập luận rằng "dân chủ có nghĩa là tăng trưởng kinh tế" hay không, Acemoglu cho biết "công trình chúng tôi đã thực hiện ủng hộ dân chủ" nhưng nói thêm rằng dân chủ "không phải là thuốc chữa bách bệnh".

Giải thưởng kinh tế được biết đến chính thức là Giải thưởng Khoa học Kinh tế của Ngân hàng Thụy Điển để tưởng nhớ Alfred Nobel. Không giống như các giải thưởng về vật lý, hóa học, y học, văn học và hòa bình, giải thưởng này không được thành lập bởi nhà công nghiệp Thụy Điển mà là do ngân hàng trung ương Thụy Điển thành lập vào năm 1968.

Năm ngoái, giải thưởng đã được trao cho Claudia Goldin, giáo sư tại Đại học Harvard, cho nghiên cứu của bà về phụ nữ trên thị trường lao động.

Sử dụng dữ liệu của Mỹ trong hơn 200 năm, Goldin đã chỉ ra bản chất của khoảng cách lương theo giới tính đã thay đổi như thế nào theo thời gian. Theo truyền thống, phần lớn khoảng cách có thể được giải thích bằng sự khác biệt về trình độ học vấn và nghề nghiệp. Nhưng trong lịch sử gần đây, bà phát hiện ra rằng phần lớn khoảng cách là giữa nam và nữ trong cùng một nghề nghiệp, và nó chủ yếu xuất hiện khi một người phụ nữ sinh đứa con đầu lòng.